Είναι το πιο ωραίο ψέμα – αυτό είναι αλήθεια. Ολοι το θυμόμαστε με χαρά και νοσταλγία. Τότε που πιστεύαμε ότι ο κόσμος ήταν παραμυθένιος και ότι εμείς (ο καθένας μας μέσα στο σπίτι του) ήμασταν τα μικρά βασιλόπουλα του παραμυθιού.
Και σαν να μην έφτανε που τους είχαμε όλους στα πόδια μας, κάθε Πρωτοχρονιά παίρναμε και δώρο, από τον Αϊ Βασίλη που ερχόταν από μακριά με το έλκηθρο και τη φανταχτερή κόκκινη στολή του ειδικά για μας. Για να μας αφήσει, δίχως να τον δούμε, το αντικείμενο της παιδικής επιθυμίας μας.
Το ότι μας κρυβόταν ενέτεινε ακόμα περισσότερο το μυστήριο. Στην ερώτηση «Μα γιατί δεν μου το έδωσε εμένα και το άφησε στο δέντρο;» η απάντηση συνήθως ήταν: «Δεν προλάβαινε, είχε να πάει και σ’ άλλα παιδάκια» ή «Δεν ήθελε να σε ξυπνήσει. Σου στέλνει όμως τις ευχές του».
Εκεί άρχιζε και ο πρώτος καβγάς: «Σου είχα πει ότι δεν έπρεπε να κοιμηθώ για να τον περιμένω και μου είπες ότι θα με ξυπνούσε εκείνος! Μου είπες ψέματα!». Τότε πάνω στον πρώτο χαμό ή την επόμενη χρονιά (για να μην γίνει ξανά ο χαμός) έρχονταν για τους περισσότερους τα αποκαλυπτήρια…
«Αγιος Βασίλης είναι ο παππούς», μου είχαν πει εμένα. Ο παππούς μου σημειωτέων ζούσε εκτός Αθηνών. «Ο δικός μου ο παππούς πάει με το έλκηθρο στα παιδάκια;». «Όχι σου στέλνει το δώρο με το αεροπλάνο». «Και γιατί δεν έρχεται με τη στολή του;». «Δεν φοράει στολή ο παππούς». Συνοπτικές διαδικασίες αποκατάστασης της αλήθειας.
Για να είμαι ειλικρινής δεν θυμάμαι να μου άφησε κανένα τραύμα αυτή η ιστορία. Θυμάμαι κάτι ονειροφαντασίες ότι ο παππούς μου, παρ’ όλες τις διαψεύσεις, φορούσε στολή και, με το αεροπλάνο έστω, πήγαινε σε όλα τα παιδάκια και τους έδινε τα δώρα τους.
Μέχρι που μια μέρα μόνη μου αποφάσισα ότι δεν υπήρχε Αϊ Βασίλης και ότι οι γονείς μου μου αγόραζαν το δώρο μου και ότι ο παππούς έστελνε λεφτά να μου πάρουν κι από ‘κείνον ένα δώρο.
Όταν μπήκαν τα λεφτά στη μέση, γενικώς, θυμάμαι ότι ξενέρωσα με τα δώρα. Τότε όλο το πράγμα μου φάνηκε ψεύτικο. Μετά έβλεπα τους Αϊ Βασίληδες και θεωρούσα ότι μας δουλεύουν γενικώς, για να πληρώνουμε λεφτά κτλ.
Δεν θυμάμαι πάντως να τα είχα βάλει με τους γονείς μου. Ούτε να έπαψα να τους πιστεύω. Πιο πολύ νευρίαζα με τους ψεύτικους Αϊ Βασίληδες στις φωτογραφίες…
Τώρα πάντως οι ψυχολόγοι λένε πως αυτό το «πρώτο ψέμα» που ανακαλύπτουν μια μέρα τα παιδιά ότι τους είπαν οι γονείς τους για τον Αϊ Βασίλη θεμελιώνει μια σειρά από αμφιβολίες που τελικά πλήττουν την οικογενειακή εμπιστοσύνη. Λένε επίσης, πως αυτή η ιστορία με τον Βόρειο Πόλο είναι «λίγο τρομακτική» και ότι υπογείως κάνει τα παιδιά να θέλουν να είναι καλά και ήσυχα για να μην τα πάρει μαζί του ο Αϊ Βασίλης στον παγωμένο Πόλο…
Όλα αυτά τα γράφουν φέτος (τα ’χουμε ξανακούσει) ο καθηγητής Ψυχολογίας Κρίστοφερ Μπόιλ (Πανεπιστήμιο Εξετερ, Αγγλία) και η κοινωνιολόγος Κάθι Μακέι (Πανεπιστήμιο Νέας Αγγλίας, Αυστραλία), σε άρθρο τους με τίτλο «A Wonderful Lie» στο έγκυρο βρετανικό επιστημονικό περιοδικό «The Lancet Psychiatry».
Γράφουν λοιπόν στο πρόσφατο άρθρο τους οι ειδικοί: «Αν οι γονείς είναι ικανοί να πουν ψέματα για κάτι τόσο ειδικό και μαγικό, μπορούν μετά να είναι πειστικοί ως οι φύλακες της σοφίας και της αλήθειας;».
Λένε επίσης, πως οι γονείς φέρνουν το ψέμα του Αϊ Βασίλη στην οικογένεια, όταν τα παιδιά είναι μικρά, επειδή θέλουν να επιστρέψουν, κατά κάποιον τρόπο και οι ίδιοι, στην αθώα παιδική ηλικία… Αυτό μπορεί να είναι και αλήθεια, αλλά είναι και το κέρδος του να είναι κανείς γονιός. Μ΄έναν τρόπο ξαναζεί σαν παιδί, καθώς μεγαλώνει το παιδί του. Πού το κακό;
«Όχι, είναι κακό», λένε οι ειδήμονες. «Όλα τα παιδιά κάποια στιγμή θα ανακαλύψουν ότι οι γονείς τους τους έλεγαν ψέματα για χρόνια και μετά θα αναρωτιούνται τι άλλα ψέματα μπορεί να τους έχουν πει εκτός από αυτό του Αϊ Βασίλη – Υπάρχουν άραγε οι νεράιδες; Οι μάγοι; Ο Θεός;».
Οι αμφιβολίες είναι το πρώτο «καλωσόρισμα» στην αληθινή ζωή. «Αυτές οι πρώτες παιδικές αμφιβολίες ίσως πλήξουν τη σχέση παιδιού και γονέα», λένε οι επιστήμονες. «Όμως πρέπει να μελετηθεί και τι επιπτώσεις μπορεί να έχουν στη μετέπειτα ενήλικη ζωή μας. Ως γνωστόν, οι περισσότεροι από εμάς, λαχταράμε να επιστρέψουμε στην εποχή όπου η φαντασία ήταν το ζητούμενο – πράγμα που καταργήθηκε όταν πάψαμε να είμαστε παιδιά. Μήπως λοιπόν πρέπει να βρούμε κάτι καλύτερο, πιο πειστικό και μεγαλύτερης διάρκειας από τον Αϊ Βασίλη; Κάτι στο οποίο θα μπορούμε να πιστεύουμε και στο μέλλον;».
Πολλά ζητάνε οι ψυχολόγοι. Και μάλλον, χρόνια τώρα, κάνουν πολλή φασαρία για το τίποτα. Ο Αϊ Βασίλης «αποκαλύπτεται» πολύ νωρίς και η είδηση της μη ύπαρξής του ξεπερνιέται αυτοστιγμεί με το ξετύλιγμα των δώρων.
Όλα τα άλλα «αποκαλυπτήρια» που θα ζήσουμε μεγαλώνοντας και γερνώντας, τα πολύ πιο σκληρά και τα χωρίς την παρηγοριά των δώρων και των γονεϊκών κανακεμάτων, είναι που μας κάνουν να θέλουμε να επιστρέψουμε στην πρώτη γλυκιά απάτη της ζωής μας.