Τα ντάμπας είναι τα κουτιά μέσα στα οποία οι Ινδές τοποθετούν καθημερινά το φαγητό που μαγειρεύουν για τους συζύγους τους. Κάθε πρωί, λοιπόν έξι ημέρες την εβδομάδα, ο Κίραν Γκάβαντ που είναι νταμπαβάλα, δηλαδή «αυτός που μεταφέρει το κουτί» περνάει με το ποδήλατό του από τη γειτονιά Λόουερ Πάρελ της Βομβάης και μαζεύει από τα σπίτια των πελατών του τα ντάμπας. Μέσα σε λίγες ώρες ο Γκαβάντ και οι συνάδελφοί του διασχίζουν πολλές φορές την πόλη με την χαώδη κυκλοφορία παραδίδοντας εγκαίρως εκατοντάδες χιλιάδες κουτιά με σπιτικό φαγητό σε εργαζομένους για το μεσημεριανό τους γεύμα.
Τα τελευταία χρόνια, online υπηρεσίες διανομής τροφίμων όπως η βρετανική Deliveroo και η αμερικανική Uber Eats (δραστηριοποιούνται σε πάρα πολλές χώρες παραδίδοντας φαγητό εστιατορίων που δεν διαθέτουν delivery ή takeaway) θεωρούνται η κορυφαία πολυτέλεια των διαδικτυακών εφαρμογών. Παρόμοιες νεοσύστατες επιχειρήσεις αναπτύσσονται και στην Ινδία. Οι νταμπαβάλας, όμως, το κάνουν εδώ και 125 χρόνια και οι startups έχουν πολλά να μάθουν από την τεράστια εμπειρία τους.
Πρόκειται για έναν συνεταιρισμό με τα 5.000 μέλη που στηρίζεται σε ένα σύστημα διαχείρισης δύο βαθμίδων, σε ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό που πέρα από τη χρήση του σιδηροδρομικού δικτύου της Βομβάης δεν έχει καμία άλλη σχέση με την τεχνολογία, παρόλα αυτά αναγνωρίζεται ως ένα από τα πιο αποδοτικά συστήματα logistics παγκοσμίως. Συχνά μάλιστα στα γραφεία τους φιλοξενούνται στελέχη από εταιρείες – γίγαντες στο χώρο της ταχυμεταφοράς, όπως η FedEx και η Amazon, ακόμα και ο Ρίτσαρντ Μπράνσον έχει περάσει μια μέρα στα γραφεία τους για να μάθει τα μυστικά τους.
Σε αντίθεση με τις Deliveroo και Uber Eats και ανάλογες ινδικές επιχειρήσεις όπως οι Swiggy και Runnr, οι νταμπαβάλας δεν παραδίδουν γεύματα εστιατορίων αλλά φαγητό που μαγειρεύεται στα σπίτια των πελατών τους.
«Δεν μας αρέσουν οι διαδικτυακές εφαρμογές», λέει στο BBC η διοργανώτρια εκδηλώσεων Ρασμίκα Σαχ Shah, που έχει προσλάβει τον Σιβάντζι Σαουάντ για να παραδίδει καθημερινά το ντάμπα στον σύζυγό της στο χρηματιστήριο της Βομβάης. «Τον γνωρίζουμε εδώ και πολύ καιρό και ξέρουμε ότι κάνει καλή δουλειά.», λέει για τον Σαουάντ.
Η υπηρεσία είναι αξιόπιστη και φθηνή. Κοστίζει περίπου 800 ρουπίες το μήνα, δηλαδή λιγότερο από 12 ευρώ. «Οι άνθρωποι σκέφτονται ότι είναι πολυτέλεια η παράδοση του φαγητού στο γραφείο τους», λέει ο Σάμποντ Σανγκλ, συντονιστής των νταμπαβάλας της Βομβάης. «Αλλά η υπηρεσία μας είναι διαθέσιμη σε όλους, από τον φύλακα μέχρι τον διευθύνοντα σύμβουλο».
Οι περισσότεροι νταμπαβάλας είναι πολύ γρήγοροι και δεν φοβούνται τους νέους ψηφιακούς αντιπάλους τους. «Δεν υπάρχει ανταγωνισμός. Δεν θα είναι σε θέση να συμβαδίσουν με τις υπηρεσίες που παρέχουμε εμείς», λέει ο Γκαβάντ και είναι δύσκολο να τον αμφισβητήσει κανείς. Ο συνεταιρισμός προσφέρει υπηρεσίες πολύ υψηλού επιπέδου με χαμηλό κόστος. Μια μελέτη του Χάρβαρντ που δημοσιεύτηκε το 2010 τον βαθμολόγησε με «Six Sigma», πράγμα που σημαίνει ότι οι νταμπαβάλας κάνουν λιγότερα από 3,4 λάθη ανά εκατομμύριο συναλλαγές. Με παραδόσεις από και προς περίπου 200.000 πελάτες καθημερινά αυτά τα λάθη αντιστοιχούν σε περίπου 400 περιστατικά καθυστερήσεων ή ντάμπας που χάνονται τον χρόνο.
Η έγκαιρη παράδοση είναι ζωτικής σημασίας. Τα κουτιά με το φαγητό πρέπει να παραδίδονται στον πελάτη περίπου στη μία η ώρα το μεσημέρι καθημερινά και η μεταφορά τους μπορεί να διαρκέσει έως και τρεις ώρες. «Ολόκληρη η πόλη μπορεί να επηρεαστεί από τις καθυστερημένες παραδόσεις», λέει ο Σανγκλ. Οι νταμπαβάλας έχουν όμως προτεραιότητα, αστυνομικοί και τροχονόμοι τους χαιρετούν όταν τους βλέπουν στο δρόμο.
Το χρονοδιάγραμμα είναι κλιμακούμενο. Αν μια παράδοση είναι προγραμματισμένη για τις 13:00, ο νταμπαβάλα βάζει στόχο να γίνει περίπου στις 12:00 ακόμη και αν ο προορισμός είναι μόνο ένα τέταρτο της ώρας μακριά, λέει ο Σανγκλ. «Αυτό του επιτρέπει να αυτοσχεδιάσει, αν γίνει κάποιο λάθος.» Για κάθε 15 έως 20 νταμπαβάλας υπάρχει πάντα κάποιος σε ετοιμότητα σε περίπτωση που ένας από αυτούς καθυστερήσει.
Παρά το σφιχτό χρονοδιάγραμμα, τις περισσότερες φορές οι νταμπαβάλας φαίνονται εκπληκτικά χαλαροί, αστειεύονται και κουβεντιάζουν καθώς τακτοποιούν τα ντάμπας τους. Αλλά όταν πλησιάζει το επόμενο στάδιο της διαδικασίας, ξαφνικά για πέντε λεπτά παρατηρείται έντονη δραστηριότητα. Στις 12:45 ένας νταμπαβάλα σε κατάσταση πανικού στρίβει στη γωνία με ποδήλατο του και ορμάει φωνάζοντας μέσα σε ένα κτίριο γραφείων. Σύμφωνα με τα δικά του κριτήρια έχει αργήσει, το πιθανότερο όμως είναι ότι ο πελάτης δεν το έχει πάρει καν είδηση.
Είναι μια σκληρή δουλειά. Μερικές φορές όταν η προσοχή του Σανγκλ αποσπάται για κάποιο λόγο, κοιτάζει γύρω του και τα μέλη της ομάδας που εποπτεύει έχουν εξαφανιστεί. Η αυστηρή τήρηση του χρόνου επεκτείνεται και στους πελάτες. Αν καθυστερήσουν να παραδώσουν το κουτί με το φαγητό περισσότερες από δύο ή τρεις φορές, η συνεργασία διακόπτεται.
Κάθε νταμπαβάλα έχει μόνο μία περιοχή συλλογής και παράδοσης. Περνάει με τα πόδια ή με το ποδήλατο από τη γειτονιά του και παραλαμβάνει κατά μέσο όρο 30 ντάμπας. Τα κουτιά ταξινομούνται σε ένα τοπικό γραφείο ή στο σιδηροδρομικό σταθμό και κάθε νταμπαβάλα παίρνει το τρένο με τα ντάμπας που του αναλογούν για την περιοχή παράδοσής τους. Στο σταθμό της άφιξης γίνεται και πάλι διαλογή των κουτιών που έρχονται από όλη την πόλη, στη συνέχεια φορτώνονται σε ποδήλατα και τσάντες και φεύγουν για τον τελικό τους προορισμό.
Αυτή η πολύπλοκη διαδικασία στηρίζεται σε έναν κωδικό με γράμματα και αριθμούς κακογραμμένο πάνω σε σε κάθε κουτί, ανεξιχνίαστο από τους αμύητους, αλλά που έχει σχεδιαστεί για να είναι εύκολα κατανοητός από όλους τους νταμπαβάλας.
Η δουλειά τους θεωρείται καλοπληρωμένη αφού, αν και ουσιαστικά πρόκειται για ανειδίκευτους εργάτες, κερδίζουν περίπου 12.000 ρουπίες (160 ευρώ) το μήνα. Η φήμη τους τούς δίνει επίσης κάποιο κύρος, που μπορεί να οδηγήσει και σε προνόμια όπως έκπτωση σε συνδρομές κινητής τηλεφωνίας και υποτροφίες για τα παιδιά τους που χρηματοδοτούνται από οργανισμούς πρόθυμους να συνδέονται με το σεβαστό δίκτυο των μεταφορέων.
Και επειδή πρόκειται για συνεταιρισμό όλοι οι νταμπαβάλας είναι ισότιμοι εταίροι και έχουν επόπτες, τους μακάνταμς, που εκλέγονται. «Δεν χρειάζεται να λέμε “Σαλάμ, κύριε” ή “ναι, κύριε” σε κανέναν», λέει ο Ανίλ Μπαουαγκάτ. Υπάρχουν, όμως και πιο βαθείς λόγοι για την αφοσίωσή τους. Οι νταμπαβάλας ανήκουν σχεδόν αποκλειστικά στην ινδουιστική κοινότητα Βακάρι. Ο Βιτάλα, ο θεός τους, διδάσκει ότι το να δίνεις φαγητό είναι μία από τις μεγαλύτερες προσφορές που μπορείς να κάνεις. «Περπατάμε το μονοπάτι της πνευματικότητας, ενώ κερδίζουμε το ψωμί μας», λέει ο Σανγκλ.
Θα τα καταφέρουν άραγε να επιβιώσουν, τώρα που οι ψηφιακές εφαρμογές για υπηρεσίες ντελίβερι είναι σε άνθιση και στην Ινδία; Σύμφωνα με τον Πάνκατζ Τζάιν, συνεργάτη μιας αμερικανικής start-up που στηρίζει 500 start-ups, η παράδοση φαγητού βρίσκεται σταθερά στο στόχαστρο της νέας γενιάς των επιχειρηματιών που χρησιμοποιούν τις προηγμένες τεχνολογίες στην Ινδία. Πιστεύει όμως ότι οι νταμπαβάλας δεν απειλούνται. «Ο τομέας έχει ακόμα πολύ δρόμο να διανύσει», λέει. Μέρος του προβλήματος είναι και το ότι οι εταιρείες πιστεύουν ότι θα μπορούσαν απλά να «μεταμοσχεύσουν» τα επιχειρηματικά μοντέλα από τη Σίλικον Βάλεϊ στην Ινδία.
«Πολλοί κάηκαν επενδύοντας μετρητά σε φανταχτερές εφαρμογές και εκπτώσεις επιδιώκοντας ένα μερίδιο της αγοράς, αντί να δημιουργήσουν αξιόπιστες αλυσίδες εφοδιασμού με ένα στερεό επιχειρηματικό σχέδιο», λέει ο Τζάιν. Πιστεύει ότι οι διαδικτυακές επιχειρήσεις θα μπορούσαν να μάθουν από τις «ισχυρές βάσεις» των νταμπαβάλας και ότι οι εταιρείες διανομής φαγητού δεύτερης γενιάς στην Ινδία θα είναι οι «νταμπαβάλας της τεχνολογίας».
Δεν είναι ο μόνος. Τόσο η Swiggy όσο και η Runnr, δύο κορυφαίες on line εταιρείες ταχυμεταφορών, αξιοποιούν ήδη την εμπειρία των νταμπαβάλας. Ο Μόχιτ Κιούμαρ, συνιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος της Runnr που έχει τη βάση της στην Μπανγκαλόρ (τρίτη σε πληθυσμό πόλη της Ινδίας, στο κεντρικό νότιο τμήμα της που θεωρείται κοιτίδα της υψηλής τεχνολογίας της χώρας) λέει ότι ζήτησε πληροφορίες από τον συνεταιρισμό των νταμπαβάλας όταν επεκτάθηκαν στην Βομβάη πριν από ένα χρόνο. Και έχει προσλάβει περίπου 200 νταμπαβάλας που εργάζονται με μερική απασχόληση για την Runnr όταν τελειώνουν τις παραδόσεις των μεσημεριανών γευμάτων.
Ένα από τα διδάγματα που έχει αντλήσει η Runnr ήταν πώς να πλοηγείται γρήγορα στην Βομβάη. Ο τρόπος που το Google Maps χωρίζει την πόλη σε γειτονιές δεν λαμβάνει υπόψη το κυκλοφοριακό, έπειτα από τόσα πολλά χρόνια εμπειρίας όμως οι νταμπαβάλας γνωρίζουν καλά τα σημεία συμφόρησης.
Μετά τις υπηρεσίες on demand, η Runnr πειραματίζεται τώρα με την μεταφορά του μεσημεριανού γεύματος σε μεγάλα γραφεία στην Μπανγκαλόρ. Έτσι θα γίνει άμεσος ανταγωνιστής των νταμπαβάλας. Προσπαθώντας να αναπτύξει ένα σύστημα παρόμοιο με το δικό τους, η Runnr εκπαιδεύει συστηματικά τους οδηγούς της που πρέπει να ακολουθούν ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα και ανταμείβονται κυρίως για την εμπρόθεσμη παράδοση και όχι για τον αριθμό των παραγγελιών.
Ο Κιούμαρ σκέφτεται επίσης να αξιοποιήσει εφαρμογές όπως οι ψηφιακοί χάρτες. Σε συνδυασμό με την εμπειρία των ντόπιων, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν π.χ. καλύτερες διαδρομές που θα προσαρμόζονται γρήγορα, καθώς οι πελάτες έρχονται και φεύγουν. Και πάντως αν η Runnr αποφασίσει να κάνει προγραμματισμένες μεταφορές μεσημεριανού φαγητού στην Βομβάη, ο Κιουμάρ λέει ότι θα εξετάσει τη συνεργασία με τους νταμπαβάλας.
Ο Παουάν Αγκράβαλ, όμως δεν είναι σίγουρος ότι οι νταμπαβάλας θα καταφέρουν να υιοθετήσουν γρήγορα τις νέες τεχνολογίες. Ο Αγκραβάλ που έκανε το διδακτορικό του στο δίκτυο των νταμπαβάλας και τώρα δίνει διαλέξεις σε επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο για το πώς μπορούν να εφαρμόσουν κάποιες από τις διαδικασίες του συνεταιρισμού, επισημαίνει ότι θα πάρει χρόνο καθώς πολλοί νταμπαβάλας είναι άνω των 50 ετών και ηλικία συνταξιοδότησης δεν υπάρχει.
Από την άλλη πλευρά, η απουσία της τεχνολογίας είναι και η δύναμή τους, αφού προσφέρουν διαφορετικές υπηρεσίες από ότι οι ψηφιακές start ups. Ακόμη σε μια μεγαλούπολη με την κυκλοφοριακό πρόβλημα της Βομβάης, τα τρένα και τα ποδήλατα κινούνται πιο γρήγορα από τα αυτοκίνητα και οι μοτοσικλέτες που επιπλέον έχουν πρόβλημα στάθμευσης.
Σε κάθε περίπτωση οι νταμπαβάλας δεν φοβούνται τις νέες ευκαιρίες. Αυτό τον καιρό συζητούν με την Flipkart, τον γίγαντα του ηλεκτρονικού εμπορίου στην Ινδία, για μεταφορές στο τελευταίο χιλιόμετρο, επίσης μια δική τους ομάδα συνεργάζεται με την start-up Raw Pressery για την παράδοση φυσικών χυμών on-demand. Σύμφωνα με τον Σανγκλ η νέα τρέλα των Ινδών για υγιεινή διατροφή ευνοεί τους νταμπαβάλας αφού οι εταιρείες τροφίμων στρέφονται σε αυτούς για το ντελίβερι. Τα κέρδη από τέτοιου είδους συνέργειες έχουν αυξήσει τους μισθούς τους από 12.000 σε 20.000 ρουπίες το μήνα.
Τέλος ο Σανγκλ δεν φοβάται ότι θα έχουν πρόβλημα. Γιατί οι νταμπαβάλας έχουν το πλεονέκτημα της πνευματικής σύνδεσης με τη δουλειά τους. «Οι νέες εταιρείες κάνουν καλές προσφορές στους πελάτες τους, ενδιαφέρονται όμως απλά για ένα μερίδιο της αγοράς», λέει, «Οι νταμπαβάλας έχουν βαθύτερα αίτια για να το κάνουν. Πηγαίνοντας το φαγητό στους πελάτες τους, είναι σαν να το προσφέρουν στον Θεό τους», λέει.