Πριν από περίπου έναν χρόνο, η τραγουδίστρια Lizzo είχε εξαπολύσει επίθεση στην πλατφόρμα Tik Tok, επειδή της είχε αφαιρέσει βίντεο με μαγιό, ως ακατάλληλο. Ωστόσο, όπως ισχυριζόταν η ίδια, αντίστοιχα βίντεο άλλων γυναικών χρηστών δεν είχαν αφαιρεθεί, παρόλο που έδειχναν το ίδιο γυμνό με το δικό της. Η μόνη διαφορά που έβρισκε ήταν τα κιλά μεταξύ τους. Εκείνες ήταν πολύ πιο αδύνατες από αυτήν.
Το θέμα τότε δεν είχε απασχολήσει πολύ. Σήμερα, όμως, παρόμοιες κατηγορίες έρχονται να προστεθούν σ’ εκείνη της Lizzo, όπως της 29χρονης blogger Τζούλια Κοντράτινκ. Τον περασμένο Δεκέμβριο, το Tik Tok διέγραψε βίντεό της, όπου φορούσε μπλε εσώρουχα, λόγω γυμνού. «Δεν υπήρχε τίποτα πρόστυχο ή ακατάλληλο», όπως ισχυρίστηκε η κοπέλα στο CNN Business.
Την ίδια εμπειρία είχε και η 23χρονη Μάντι Τούμα, και όχι μόνο μια φορά. Αρκετά συχνά η πλατφόρμα διέγραφε και δικά της βίντεο, όπου φορούσε εσώρουχα ή ακόμα και ρούχα. «Με εξοργίζει. Εχω δει χιλιάδες βίντεο στο TikTok πιο αδύνατων ατόμων με μαγιό ή ίδιο ντύσιμο με το δικό μου και δεν τους κάνουν παρατήρηση για γυμνό», είπε η Touma. «Ωστόσο, σε μένα, ως plus sized άτομο, κάνουν».
@lizzo? #fyp♬ iknowiknowiknowiknow – erin mcmillen
Τη δική της ιστορία αφηγήθηκε και η 25χρονη Ρέμι Μπέιντερ. Ανεργη εξαιτίας της πανδημίας, κι έχοντας πάρει αρκετά παραπανίσια κιλά με τις συνεχόμενες καραντίνες, η Ρέμι έχτισε ένα κοινό 800.000 ακολούθων στην πλατφόρμα, αναρτώντας βίντεο για ρούχα που δεν εφάρμοζαν καλά επάνω της, και μιλώντας για τη δυσκολία τού να βρει κανείς μεγαλύτερα νούμερα στα μαγαζιά της Νέας Υόρκης. Στις αρχές Δεκεμβρίου ανήρτησε βίντεο, όπου ενώ προσπαθούσε να χωρέσει σ’ ένα πολύ στενό δερμάτινο παντελόνι, φάνηκαν λίγο τα οπίσθιά της. Με μεγάλη της έκπληξη είδε το βίντεο να αφαιρείται από την πλατφόρμα, την ίδια στιγμή που άλλα, αντίστοιχου περιεχομένου, παρέμεναν. «Δεν μου έβγαζε κανένα νόημα», είπε.
Φυσικά και δεν βγάζει νόημα. Γιατί, εδώ, δεν μιλάμε για αφαίρεση γυμνού γενικώς, αλλά για αφαίρεση γυμνού ειδικώς, κάτι που είναι τρομερά ρατσιστικό. Κι αυτό δεν συνέβη μόνο με χρήστες ιδιώτες, αλλά και με εταιρείες. Μια εταιρεία εσωρούχων, για παράδειγμα, άφησε αιχμές ότι οι αλγόριθμοι του TikTok κάνουν διακρίσεις στις αναρτήσεις plus-sized γυναικών όπως και μοντέλων με «διάφορες αναπηρίες», ή έγχρωμων γυναικών.
Η εξήγηση, πάντως, που έδωσε εκπρόσωπος της πλατφόρμας στο CNN Business δεν ξεκαθάρισε το τοπίο. Ισχυρίστηκε ότι το TikTok δεν διαχειρίζεται περιεχόμενο με βάση το σώμα, το μέγεθος ή τις ικανότητες και ενισχύει συνεχώς τις πολιτικές του για την προώθηση του body acceptance.
Ναι, αλλά τι συμβαίνει; Γιατί κάτι συμβαίνει, ξεκάθαρα, με το γυμνό σώμα ανθρώπων που η ζυγαριά τους δείχνει μερικά κιλά παραπάνω. Κι αυτό, δυστυχώς, δεν αφορά μόνο το Tik Tok. Το περασμένο καλοκαίρι, η φωτογράφος Αλεξ Κάμερον δημιούργησε μια σειρά πορτρέτων της Ναϊόμε Νίκολας Γουίλιαμς, ενός plus-size μοντέλου. Στα εν λόγω πορτρέτα, η Ναϊόμε ήταν γυμνή ή ημίγυμνη, ωστόσο, το στήθος και η γενετήσια περιοχή δεν φαίνονται πουθενά. Οταν η φωτογράφος ζήτησε απ’ τη Ναϊόμε να αναρτήσει τις φωτογραφίες στο Instagram, εκείνη δίστασε, μιας και η πλατφόρμα της είχε αφαιρέσει πολλές αναρτήσεις στο παρελθόν, όταν φαινόταν λίγο δέρμα παραπάνω.
Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με τα συγκεκριμένα πορτρέτα. Αφαιρέθηκαν αμέσως, τη στιγμή που αντίστοιχες φωτογραφίες αδύνατων χρηστών έμεναν στη θέση τους, χωρίς κανένα πρόβλημα. Η φωτογράφος επικοινώνησε τότε με την ακτιβίστρια Τζίνα Μάρτιν και με τη βοήθειά της, προσέλκυσαν την προσοχή του κοινού για το θέμα. Το χάσταγκ #IWantToSeeNyome έγινε viral, απαιτώντας την απενοχοποίηση των plus size σωμάτων στα κοινωνικά δίκτυα. Η καμπάνια έφερε αποτέλεσμα. Η CEO του Ιnstagram, Ανταμ Μοσέρι, ανακοίνωσε ότι οι φωτογραφίες της Ναϊόμε δεν είναι ακατάλληλες και ότι κάποιο τεχνικό πρόβλημα ήταν εκείνο που οδήγησε στο κατέβασμά τους. Πάντως, ζήτησε συγγνώμη κι έδωσε την υπόσχεση ότι θα εργαστούν πάνω στην εξάλειψη τέτοιου είδους ανισοτήτων στα δίκτυά τους.
Το ζήτημα του γυμνού και της ακαταλληλότητας μιας ανάρτησης που το περιέχει, είναι ένα νέο πεδίο προβληματισμού και αντιπαράθεσης. Και το Facebook, για παράδειγμα, ακολουθεί μια τακτική διαγραφής αναρτήσεων με γυμνό. Και μέσα σ’ αυτές, έχει διαγράψει ακόμα και αναρτήσεις με φωτογραφίες από έργα τέχνης. Αλλά στην περίπτωσή του, τουλάχιστον, η πολιτική που ακολουθείται, αν και σουρεαλιστικά συντηρητική, είναι ξεκάθαρη. Στην περίπτωση του Tik Tok και του Instagram, όμως, όπως προκύπτει απ’ τα περιστατικά που προαναφέρθηκαν, φαίνεται να υπάρχει μια μικρότερη ανοχή στο γυμνό σώμα με καμπύλες. Σαν να ανιχνεύει ευκολότερα την καμπύλη, το σύστημα που εντοπίζει το προκλητικό, και την κατατάσσει αμέσως στο κουτάκι «ακατάλληλο».
Είναι παντελώς ακατανόητη αυτή η αδικία, τη στιγμή μάλιστα που πλατφόρμες όπως το Tik Tok προωθούν, υποτίθεται, τη διαφορετικότητα και το body positivity. Το πρόβλημα ξεκινάει από τους αλγόριθμους, αλλά την ίδια στιγμή μοιάζει να τους ξεπερνά. Η Μίριαμ Βόγκελ, πρόεδρος και CEO της ΜΚΟ EqualAI, που εργάζεται πάνω στη μείωση της μεροληψίας στα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, ανέφερε στο CNN Business ότι οι πλατφόρμες έχουν υπερβολικές απαιτήσεις από αυτά τα συστήματα στη διαχείριση περιεχομένου. Η τεχνητή νοημοσύνη, όπως λέει, εντοπίζει μοτίβα στα δεδομένα, δεν μπορεί να αναλύσει το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Ανέφερε, επίσης, ότι και οι διαχειριστές των συστημάτων έχουν τον ρόλο τους στις επιλογές που τα συστήματα κάνουν.
Το συμπέρασμα, ένα: τα στερεότυπα δεν περνούν μόνο στα μυαλά των ανθρώπων. Περνούν και στους αλγόριθμους. Και σίγουρα, έχουμε πολύ δρόμο ακόμη για ν’ απαλλαγούμε εντελώς από αυτά.