Όταν ήρθε η πρόσκληση της Lidl για το ταξίδι στον Έβρο για να γνωρίσουμε τον παραγωγό από τον οποίο προμηθεύεται τα προϊόντα ΓΑΛΠΟ, χάρηκα ιδιαίτερα. Βασικά γιατί δεν είχα ξαναπάει ποτέ σε στάβλο με αγελάδες αλλά ούτε και είχα δει ποτέ την τόσο εύφορη γη της Θράκης παρά μόνο περαστική μια φορά από Αλεξανδρούπολη για Σαμοθράκη όπου γινόταν το Πανελλήνιο Δημοσιογραφικό Συνέδριο. Όπως τότε έτσι και τώρα ελάχιστη μυρωδιά πήρα από την Αλεξανδρούπολη.
Τι να καταλάβεις αν μείνεις σε ένα μέρος μόνο μερικές ώρες και μάλιστα νύχτα; Τίποτα ή σχεδόν τίποτα δεν μπόρεσα να εισπράξω αν εξαιρέσουμε δύο στοιχεία, τη μυρωδιά και το σκοτάδι που αμέσως με έβαλαν σε ένα κλίμα αγροτικό. Η μυρωδιά που άγγιξε τη μύτη μου μόλις βγήκαμε από το αεροπλάνο είναι χαρακτηριστική, αυτή των γεωργικών εργασιών και των φυσικών λιπασμάτων. Η πόλη εξάλλου ήταν θεοσκότεινη, κι ας ήταν μόλις 10 η ώρα το βράδυ. Αλλά αυτό συμβαίνει σε όλα τα μέρη του κόσμου όπου οι άνθρωποι κοιμούνται νωρίς γιατί ξυπνάνε από τα χαράματα. Πήγαμε λοιπόν κι εμείς νωρίς για ύπνο αφού ήπιαμε θρακιώτικη μπύρα Βεργίνα και φάγαμε μυδοπίλαφο – σήμα κατατεθέν της περιοχής σε μια ωραία ταβέρνα στο (σχετικά) ζωντανό κέντρο της πόλης.
Και την άλλη μέρα το πρωί ξεκινήσαμε για το Διδυμότειχο όπου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις της γαλακτοβιομηχανίας Εβροφάρμα. Και στη συνέχεια πήγαμε στη Μέστη, ένα χωριό ανάμεσα στην Κομοτηνή και την Αλεξανδρούπολη όπου σταβλίζονται οι αγελάδες της εταιρείας.
Στο εργοστάσιο μας υποδέχτηκαν τα μέλη της οικογένειας Παπαζηλάκη – ιδιοκτήτες της Εβροφάρμας- γύρω από ένα τραπέζι στρωμένο με τα προϊόντα τους. Δοκιμάσαμε αριάνι (για όσους δεν το ξέρουν είναι ένα πολύ ευχάριστο δροσερό ρόφημα σαν αραιωμένο γιαούρτι που συνηθίζεται πολύ στη Μακεδονία) και σοκολατούχο γάλα (ιδιαίτερα ευχάριστο, ελαφρύ και τόσο όσο γλυκό), γιαούρτι παραδοσιακό και στραγγιστό, άπαχο και πλήρες σε γλυκούς και αλμυρούς συνδυασμούς, φάγαμε και κουλούρι με τελεμέ αλλά και μια πολύ ωραία σπιτική τυρόπιτα πριν φορέσουμε σκουφάκια, ρόμπες και καλύμματα στα παπούτσια, όπως επιβάλλεται για λόγους υγιεινής σε επισκέψεις χώρων παραγωγής τροφίμων.
Και το απομεσήμερο μας βρήκε να κάνουμε πικ νικ κοντά στους στάβλους. Πάγκοι και τραπεζάκια «χτισμένα» με σανό σκεπάστηκαν με κουρελούδες και πάνω τους απλώθηκαν τα πιάτα με τα καλούδια που έψηνε σε μια μικρή ψησταριά λίγο πιο πέρα ο Χουσεϊν. Καλά ήταν τα ψητά λαχανικά και το πιλάφι αλλά στη ζωή μου ολόκληρη τέτοιο παϊδάκι – λουκούμι, αρνίσια μπιφτέκια και νεφράκια δεν έχω ξαναφάει. Σημειώστε το λοιπόν αν τύχει να περάσετε από την περιοχή. Ο Χουσεϊν έχει στο χωριό Σάππες (ανάμεσα στη Μέστη και τον αρχαιολογικό χώρο της Μαρώνειας) το εστιατόριο Μέλισσα.
Τώρα μιλάνε οι αριθμοί
Η Εβροφάρμα είναι μια οικογενειακή επιχείρηση. Ιδρύθηκε το 1994 από τον χημικό Θανάση Παπαζηλάκη (και από το 2000 είναι στο Χρηματιστήριο), έχει συνολικά 150 εργαζόμενους, από τους οποίους οι 125 απασχολούνται στο υπερσύγχρονο εργοστάσιο του Διδυμότειχου (είναι η πρώτη ελληνική γαλακτοβιομηχανία που έλαβε πιστοποίηση ISO και HACCP) και οι υπόλοιποι 25 στη φάρμα Campus της Μέστης όπου σε 35 στρέμματα αγελαδοκεντρικών κτιρίων σταβλίζονται 2.100 αγελάδες οι οποίες παράγουν καθημερινά 25 τόνους γάλακτος ανωτέρας ποιότητας.
Αντίστοιχα στο εργοστάσιο παράγονται καθημερινά 16 τόνοι γιαούρτι στραγγιστό (πλήρες, light και 0%), 5 τόνοι γιαούρτι παραδοσιακό (αγελαδινό και πρόβειο) και 55 τόνοι τυρί (φέτα ΠΟΠ, βιολογική, παραδοσιακός τελεμές Θράκης και κατσικίσιο τυρί), συσκευάζεται επίσης αριάνι (η Εβροφάρμα λάνσαρε πρώτη το αριάνι στην Ελλάδα), γάλα φρέσκο, πλήρες, ελαφρύ και σοκολατούχο, προϊόντα που πωλούνται στην Ελλάδα, ενώ επίσης εξάγονται σε 13 ευρωπαϊκές χώρες. Για την παραγωγή τους χρησιμοποιείται αποκλειστικά θρακιώτικο γάλα. Το 65% των αναγκών του εργοστασίου καλύπτεται από το γάλα των δικών τους αγελάδων και το υπόλοιπο από άλλους κτηνοτρόφους της Θράκης.
Οι κάτοικοι της περιοχής ήταν ανέκαθεν κτηνοτρόφοι, σε όλα τα σπίτια είχαν παλιότερα 1-2 αγελάδες για τις οικογενειακές ανάγκες ή και μεγαλύτερα κοπάδια. Οι οικογένεια Παπαζηλάκη κατάφερε όμως να φτιάξει μια γαλακτοβιομηχανία συνδυάζοντας την παράδοση με την σύγχρονη τεχνολογία. Διατηρεί σταθερές μακροχρόνιες συνεργασίες με περισσότερους από 350 κτηνοτρόφους της περιοχής ενώ επίσης συνεργάζεται σταθερά με περισσότερους από 200 αγρότες για την προμήθεια των ζωοτροφών. Σας φαίνονται τεράστια τα νούμερα; Είναι. Να συμπληρώσω μερικά ακόμη. Στην Ελλάδα καταναλώνουμε ετησίως 1.600.000 τόνους γαλακτοκομικών προϊόντων αλλά παράγουμε μόλις 600.000 τόνους αγελαδινού γάλακτος. Το υπόλοιπό εισάγεται αν και οι δυνατότητες ειδικά της εύφορης Θράκης είναι πολύ μα πολύ μεγαλύτερες μας είπε ο κύριος Θανάσης Παπαζηλάκης, ο οποίος στον Campus, όπως λέγεται ο στάβλος του παράγει το 1,5% της συνολικής παραγωγής ελληνικού γάλακτος.
Στο Campus οι καθημερινές ανάγκες του κοπαδιού ανέρχονται σε 55 τόνους ζωοτροφών από 18 διαφορετικές πρώτες ύλες και μοιράζονται σε 8 διαφορετικά σιτηρέσια – συνταγές με διαφορετική σύνθεση που εξαρτάται από την ηλικία της αγελάδας και τις ανάγκες της (με άλλη τροφή για παράδειγμα τρέφεται μια έγκυος, ένα μοσχαράκι ή μια αγελάδα την περίοδο του αρμέγματος). Τα κύρια συστατικά της τροφής τους είναι ελαιοκράμβη, ηλιόπιτα και καλαμποκόπιτα ενώ στα μείγματα δεν χρησιμοποιείται καθόλου σόγια, όπως μας τόνισαν, γιατί είναι ζωοτροφή εισαγόμενη, ακριβή και κυρίως μεταλλαγμένη.
Respect the cow
Σεβασμός στην αγελάδα και στον άνθρωπο. Αυτό είναι το μότο της οικογενειακής επιχείρησης την οποία ίδρυσε ο Θανάσης Παπαζηλάκης και στην οποία δουλεύουν επίσης ο αδελφός του Πασχάλης και τα έξι παιδιά τους -ο Χρήστος είναι χημικός μηχανικός, ο Παναγιώτης μηχανολόγος και ο Παύλος ο μικρότερος γεωπόνος (που παράπονο το είχε από παιδί «να σκίσει ετικέτα σε καινούργιο ρούχο» αφού σ’ αυτόν κατέληγαν τα ρούχα των μεγαλύτερων) , άλλος ένας Χρήστος ηλεκτρολόγος μηχανικός και οι αδελφές του Μαρία πτυχιούχος πληροφορικής και η Χρυσούλα οικονομολόγος.
Με νάιλον γαλότσες πάνω από τα παπούτσια μας λοιπόν και ξεναγό μας τον Παναγιώτη που έχει την ευθύνη του στάβλου περάσαμε από τους ανοικτούς χώρους όπου διαβιούν οι αγελάδες (αλλά σκεπασμένους και με ανεμιστήρες για δροσιά το καλοκαίρι όπου αναλογούν 20 τμ σε κάθε αγελάδα ενώ σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές αρκούν 5τμ), χαϊδέψαμε μουσούδες -ο «άνθρωπος» όπως έχουν βαφτίσει την πιο κοινωνική από αυτές ήθελε να πάρει γεύση και από το κασκόλ μου αλλά το έσωσα την τελευταία στιγμή- είδαμε νεογέννητα μοσχαράκια στα κλουβάκια τους, παρακολουθήσαμε τη διαδικασία του αρμέγματος (οι θηλές πλένονται και αποστειρώνονται πριν από το άρμεγμα και μετά το άρμεγμα καλύπτονται προληπτικά με ιώδιο), κάναμε και μια βόλτα και από την «κουζίνα» όπου κανονίζονται τα γεύματα των «κοριτσιών» που τρώνε τρεις φορές και αρμέγονται τέσσερις φορές την ημέρα η κάθε μια.
Οι αγελάδες είναι ράτσας Holstein -δανέζες με μεγάλη παραγωγή γάλακτος. Στο στάβλο σύμφωνα με το μοντέλο Campus που έχουν αναπτύξει και εφαρμόζουν δίνουν μεγάλη σημασία στην καλή διατροφή τους, γενικά στην ευζωία, την υγιεινή και την προληπτική ιατρική. Μάλιστα πέρα από τα 14 check up που γίνονται κάθε χρόνο βάσει πρωτοκόλλου όταν π.χ. υπάρχουν σημάδια ότι μπορεί κάποιο ζώο να αρρωστήσει, το φροντίζουν με νερό, ορό, βιταμίνες και πιο συχνό άρμεγμα που μειώνει το στρες, και αυτό είναι κάτι που ρώτησα ειδικά αφού κυκλοφορεί η φήμη ότι οι αγελάδες παίρνουν πολλά αντιβιοτικά. Ετσι διατηρείται η καλή τους υγεία ενώ επίσης έχουν μεγαλύτερη απόδοση γάλακτος. Το Campus εξάλλου δεν είναι απλά ένας στάβλος αλλά ένα ολόκληρο μοντέλο που δημιούργησε και προτείνει η Εβροφάρμα για την ανάπτυξη της ελληνικής κτηνοτροφίας με την εφαρμογή ορθών πρακτικών .
Campus, ένα καινοτόμο μοντέλο
Η καινοτομία του Campus βασίζεται στη δημιουργία κτηνοτροφικού cluster. Ο στάβλος της Μέστης θεωρείται μέρος του οικοσυστήματος και με τη λειτουργία του συνεισφέρει στην αειφόρο ανάπτυξή του. Στις εγκαταστάσεις του συστεγάζονται 12 κοπάδια ανεξάρτητων κτηνοτρόφων (ακόμη και κάποιων που για διάφορους λόγους θα αναγκαζόντουσαν να σφάξουν τα ζώα τους, όπως στην περίπτωση ενός νεαρού κτηνοτρόφου που αποφάσισε να γίνει μετανάστης) με το πλεονέκτημα της οικονομίας κλίμακας (χαμηλά κοστολόγια λόγω ορθής αξιοποίησης του εξοπλισμού, καλύτερες τιμές στις προμήθειες, πρόσβαση στη γνώση σε διεθνές επίπεδο), επίσης εκπαιδεύονται νέοι κτηνοτρόφοι ενώ υπάρχει αμοιβαίο κέρδος αφού όλο το γάλα πουλιέται στην Εβροφάρμα. Για τη δημιουργία του μοντέλου αυτού συνεργάζονται σταθερά με ειδικούς από τις πλέον ανεπτυγμένες κτηνοτροφικά χώρες, για θέματα διατροφής των αγελάδων και επίσης management και οργάνωσης από το Ισραήλ, για τη γενετική του κοπαδιού από την Ολλανδία (στο στάβλο φροντίζουν επίσης για τη βελτίωση της ράτσας), για θέματα ανάπτυξης των μοσχαριών και κομποστοποίησης της κοπριάς συνεργάζονται με τμήματα του αμερικανικού πανεπιστημίου Cornel και τέλος για θέματα υγείας του κοπαδιού με την ομάδα του καθηγητή Αμοιρίδη από την κτηνιατρική σχολή Καρδίτσας.
Η ποσότητα του γάλακτος που παράγεται καθημερινά στο στάβλο επιτρέπει να γίνονται αυτοτελείς παρτίδες προϊόντων πράγμα που διασφαλίζει την απόλυτη ιχνηλασιμότητά τους. Το νωπό γάλα ψύχεται δραστικά από τους 37ο C (στο στήθος της αγελάδας) στους 4ο C μέσα σε μόλις 7 λεπτά περιορίζοντας την ανάπτυξη μικροβίων και στη συνέχεια παστεριώνεται και τυποποιείται σε λιγότερο από 24 ώρες από το άρμεγμα πράγμα που μειώνει δραστικά τον αριθμό των ψυχρόφιλων μικροβίων. Χάρη στον σύγχρονο εξοπλισμό και τις ορθές πρακτικές αρμέγματος ενώ το όριο του ευρωπαϊκού κανονισμού που επιτρέπει μέχρι 100.000 μικρόβια / ml το δικό τους όριο είναι σταθερά κάτω από 8.000 μικρόβια / ml γάλακτος. Επίσης ενώ οι κανονισμοί της Ευρωπαïκής Κοινότητας ορίζουν 400.000 σωματικά κύτταρα / ml γάλακτος (δείκτης που προσδιορίζει την υγεία του μαστού) στον στάβλο της Εβροφάρμας ο δείκτης αυτός περιορίζεται σταθερά κάτω από το μισό του ορίου.