Η κλιματική αλλαγή που καταγράφεται ήδη σε παγκόσμια κλίμακα δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστη την παραγωγή του κρασιού. Ο Διεθνής Οργανισμός Αμπέλου και Οίνου (OIV) εκτιμά ότι το 2017 θα είναι η χειρότερη χρονιά από το 1961 με την παγκόσμια παραγωγή να μειώνεται κατά 8% ενώ για την Δυτική Ευρώπη θεωρείται «annus horribilis». Ειδικά η Ιταλία, η Γαλλία και σε μικρότερο βαθμό η Ισπανία, οι τρεις μεγαλύτερες οινοπαραγωγοί χώρες του κόσμου, θρηνούν για τις συνέπειες των ξαφνικών παγετών του περασμένου Απριλίου και της παρατεταμένης ξηρασίας που προκάλεσαν σημαντικές ζημιές στα αμπέλια τους.
Η χώρα μας δεν απέφυγε τις επιπτώσεις ευτυχώς όμως τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν δεν είναι τόσο σοβαρά όσο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. «Συνολικά στην Ελλάδα η πρώτη εκτίμηση που έχουμε από το υπουργείο είναι ότι η παραγωγή είναι μεν μικρότερη, δεν ξέρουμε ακριβώς αν το ποσοστό μείωσης είναι -10% ή -20%, αλλά πάντως είναι πολύ μικρότερο από αλλού και σίγουρα μέχρι 10-20% είναι κάτι που αντιμετωπίζεται. Από κει και πέρα γίνεται σοβαρό το πρόβλημα. Παρόλα αυτά μπορούμε να πούμε ότι σχετικά καλά αντιστάθηκε η Ελλάδα [στον καιρό] και σχετικά καλά τα καταφέραμε», μου είπε ο Γιώργος Σκούρας, προέδρος του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνου και ιδιοκτήτης του ομώνυμου οινοποιείου, την περασμένη Κυριακή 5 Νοεμβρίου στην μεγάλη έκθεση κρητικού κρασιού «ΟιΝοτικά», στην οποία συμμετείχαν 25 οινοπαραγωγοί από την Κρήτη. «Ξέρουμε ότι στην Ιταλία και ιδιαίτερα στη Νότια Ιταλία ο μέσος όρος παραγωγής ήταν 40% κάτω από πέρσι και σε ορισμένες περιοχές όπως η Ριόχα που επισκέφθηκα πρόσφατα έφτασε και το 70% κάτω», ανέφερε.
Πιο αναλυτικά, στην Πελοπόννησο κάποιες περιοχές της Μαντινείας επλήγησαν επίσης από ξαφνικό παγετό τον Απρίλιο. Ο οινολόγος και γενικός διευθυντής της «Σεμέλη Οινοποιητική», Λεωνίδας Νασιάκος, θυμάται με ακρίβεια ότι «σημειώθηκε παγετός ξημερώματα Αγίου Γεωργίου», ενώ και στη Νεμέα υπήρξε πρόβλημα «από τον παρατεταμένο και επαναλαμβανόμενο καύσωνα, ο οποίος συνοδεύτηκε και από καυτό αέρα τον Αύγουστο». Αποτέλεσμα; «Τόσο στη Νεμέα όσο και στην Μαντινεία αλλά και στη Δυτική Πελοπόννησο είχαμε μεγάλη περίοδο ξηρασίας, υψηλές θερμοκρασίες στο τέλος της ωρίμανσης που δημιούργησε ένα πρόβλημα στις ποσότητες παρόλα αυτά οι ποιότητες δεν ήταν δραματικά διαφορετικές. Ο τρύγος έγινε πιο νωρίς που όμως δόξα το Θεό πήγε καλά. Συνολικά, σημειώθηκε μία μείωση της τάξης του 20% σε αυτές τις περιοχές, ποσοστό το οποίο σε σύγκριση με την ευρωπαϊκή παραγωγή μας κάνει να θεωρούμε τον εαυτό μας τυχερό», απαντάει ο Γιώργος Σκούρας.
Η ξηρασία όμως είχε και μια καλή συνέπεια, αφού αρρώστιες στα κλήματα δεν παρουσιάστηκαν. Τα σταφύλια έφτασαν στα οινοποιεία πεντακάθαρα και λαμπερά και σε συνδυασμό με την μειωμένη απόδοση το αποτέλεσμα είναι η καλύτερη ποιότητα του κρασιού. Ποιοτικά, το ίδιο συνέβη και στη Βόρεια Ελλάδα. Το 2017 θεωρείται «μεγάλη χρονιά» όπως μου είπε ο οινοποιός Στέλιος Μπουτάρης, διευθύνων σύμβουλος του κτήματος «Κυρ-Γιάννη» και πρόεδρος της Ένωσης Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος: «Και στην Βόρεια Ελλάδα είχαμε ξηρασία, σταθήκαμε όμως τυχεροί γιατί μια βροχή στα τέλη Ιουλίου δούλεψε πολύ καλά και έτσι δεν αντιμετωπίσαμε τα προβλήματα άλλων. Το Αμύνταιο ήταν βέβαια 30% κάτω ακόμα και -40% σε κάποιες περιπτώσεις αλλά η Νάουσα ήταν σε καλύτερη κατάσταση σε σχέση με πέρσι και πάνω από τον μέσο όρο».
Αρρώστια, όμως, συγκεκριμένα ευδεμίδα -παλιότερα αποτελούσε το σοβαρότερο εχθρό της αμπέλου, όχι όμως πλέον εφόσον αντιμετωπιστεί εγκαίρως- παρουσιάστηκε στην Κρήτη: «Το χαρακτηριστικό της χρονιάς είναι ότι από την αρχή είχαμε αστάθεια καιρού πράγμα που σημαίνει ότι χρειάστηκε να μπούμε πολλές φορές στο αμπέλι σε σχέση με άλλες χρονιές και για να καθαρίζουμε τα χόρτα και για να αποφεύγουμε ζιζάνια και αρρώστιες, πράγμα που σημαίνει υψηλότερο κοστολόγιο», μου είπε ο πρόεδρος του Δικτύου Οινοποιών Νομού Ηρακλείου οινοποιός Νίκος Μηλιαράκης («Μίνως, Κρασιά Κρήτης»).
Εκτός από το πρόβλημα της ευδεμίδας «το κοστολόγιο αυξήθηκε ακόμη περισσότερο γιατί είχαμε μικρότερη παραγωγή από ότι συνήθως. Η μείωση ανάλογα με το αμπέλι και την περιοχή έφτασε από το 0% στο 30 και 40%», παρατηρεί ο Νίκος Μηλιαράκης. Το αποτέλεσμα τελικά είναι και στην Κρήτη εξαιρετικά καλό «διότι το σταφύλι που μπήκε στα οινοποιεία ήταν μεν λιγότερο αλλά καθαρό, συμπυκνωμένο και πολύ δυναμικό. Έχουμε και βαθμούς και οξύτητες και αρώματα, δηλαδή όλα τα απαραίτητα χαρακτηριστικά για εξαιρετικά κρασιά», λέει ο Μηλιαράκης.
Ο κρητικός οινοποιός τονίζει ακόμη ότι «ενώ φοβόμαστε πώς θα βγει το 2017, σε κάποιες περιπτώσεις πάμε μάλλον καλύτερα και από το 2016». Τελικά είναι μια καλή χρονιά; «Κατά τη γνώμη μου το 2017 είναι μια από τις καλύτερες χρονιές για τα φυσικά κρασιά», υποστηρίζει η Εμμανουέλα Πατεριανάκη, οινονόλογος του Κτήματος Πατεριανάκη, παρ’ όλη τη μείωση που έφτασε στο δικό της αμπέλι στο 50%. (Σημειώστε, εδώ παρακαλώ, ότι ο κρητικός αμπελώνας έχει τις περισσότερες γυναίκες παραγωγούς: στις αδελφές Πατεριανάκη προσθέστε τις Μαρία Ταμιωλάκη -Ρους, Αλεξάνδρα Μανουσάκη, Ειρήνη Δασκαλάκη, Μαρία Τιτάκη, μεταξύ πολλών άλλων που έμμεσα ή άμεσα εμπλέκονται στην παραγωγή του κρασιού).
Συνοπτικά τα λέει, εξάλλου, όλα η ανακοίνωση που πήραμε από τον Σύνδεσμο Ελληνικού Οίνου: «Ο φετινός τρύγος ήταν φτωχός, ποιοτικός και ακριβός». Οι κλιματολογικές συνθήκες της εσοδείας 2017 χαρακτηρίστηκαν περισσότερο από κάθε άλλη φορά από τις αλλαγές που φέρνει η νέα κλιματική πραγματικότητα: Πιο ακραίες θερμοκρασίες, λιγότερες βροχοπτώσεις, ειδικά το καλοκαίρι. Οι περισσότερες αμπελουργικές ζώνες της Ελλάδας είχαν πιο ψυχρό χειμώνα, πιο θερμό καλοκαίρι και παρατεταμένη ανομβρία.
Το πιο σημαντικό: «Ο ελληνικός αμπελώνας απάντησε στα νέα δεδομένα με μικρότερη παραγωγή, υγιή σταφύλια, σπουδαία φαινολική ωριμότητα. Οι ελληνικές ποικιλίες αντιστέκονται πιο αποτελεσματικά καθώς είναι καλύτερα προσαρμοσμένες σε παρόμοιες συνθήκες». Και ξέρετε τι μου έκανε περισσότερο εντύπωση στο δελτίο; Αυτή η σημείωση: «Αξίζει, μάλιστα, να σημειωθεί ότι λόγω των καιρικών συνθηκών στην Λοκρίδα της Φθοιώτιδας παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση του πληθυσμού των αγριογούρουνων με αποτέλεσμα να καταναλωθεί υπολογίσιμη ποσότητα σταφυλιών, γεγονός που θύμισε Ομηρικές και μυθολογικές περιγραφές της περιοχής». Δείτε ολόκληρο το Δελτίο Τρύγου 2017 εδώ.
Τέλος καλό όλα καλά μπορεί να πει, λοιπόν, κανείς για τον φετινό μέσο όρο της οινικής παραγωγής στην Ελλάδα κάτι που όμως δεν μπορούν να ισχυριστούν οι γείτονες μας Ιταλοί. «Στην Ιταλία, η συγκομιδή εκτιμάται στα 40 εκατομμύρια εκατόλιτρα, δηλαδή -26% σε σύγκριση με το 2016», ανέφερε στις 10 Οκτωβρίου στις Βρυξέλλες ο Τιερί Κοστ, πρόεδρος της ομάδας εργασίας «Οίνος» της Copa-Cogeca (Επιτροπή Επαγγελματικών Γεωργικών Οργανώσεων (COPA) και Γενική Επιτροπή Γεωργικής Συνεργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (COGECA) – αναφερόμενες από κοινού ως COPA-COGECA).
Σύμφωνα με δημοσίευμα της Κεντρικής Συνεταιριστικής Ένωσης Αμπελοοινικών Προϊόντων (ΚΕΟΣΟΕ), εξάλλου, η Γαλλία με παραγωγή οίνου 37 εκατομμύρια εκατόλιτρα βλέπει μείωση σε ποσοστό 18% σε σχέση με πέρυσι, ενώ στην Ισπανία, η παραγωγή αναμένεται να είναι 20% χαμηλότερη και να φτάσει στα 36 εκατομμύρια εκατόλιτρα. Η Πορτογαλία είναι η μόνη χώρα στην οποία η παραγωγή οίνου έχει αυξηθεί κατά 10% σε σύγκριση με το 2016.