Σκεφτείτε όλα εκείνα τα πρόσωπα που συναντάτε στη διάρκεια της ημέρας, μέσα σε έναν μήνα ή σε έναν χρόνο επειδή η μοίρα θέλησε να βρεθείτε στο ίδιο περιβάλλον. Ολες εκείνες τις ψυχές με τις οποίες ανταλλάσετε ένα φιλί ή μια αγκαλιά. Και τώρα θέστε ένα ερώτημα στον εαυτό σας: πόσες από αυτές τις ψυχές μπορείτε να θεωρήσετε «πραγματικούς φίλους»; Την απάντηση έδωσαν αντί για εσάς μια ομάδα ερευνητών του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ). Και λέει ότι μόνο οι μισοί από αυτούς που θεωρούμε φίλους, μας θεωρούν και εκείνοι. Πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να έχουμε δεθεί με κάποιον χωρίς να έχει δεθεί και εκείνος. Κι αντίθετα κάποιος να μας βλέπει σαν καλό του φίλο αλλά εμείς να μην τον βλέπουμε καθόλου έτσι.
Oπως είναι φυσικό η ανακάλυψη προκάλεσε μπόλικες συζητήσεις ως προς αίτια του φαινομένου. Φταίει ένας κάποιος εγωκεντρισμός που μας κάνει να θεωρούμε φίλους ανθρώπους που στην πραγματικότητα δεν είναι; Ή μήπως είναι θέμα υπεραισιοδοξίας; Αλλοι εστιάζουν στο νόημα που έχει η έννοια της φιλίας στην εποχή των σόσιαλ μίντια: πολλές φιλίες σήμερα είναι ψηφιακές. Και αρκεί ένα άγγιγμα με το δάχτυλο στην οθόνη του smartphone για να τις διαγράψεις όχι μόνο από την κάρτα μνήμης του κινητού αλλά και από τη δική σου μνήμη.
Είναι μια πραγματικότητα. Αλλά πρόκειται για μια πραγματικότητα που προβληματίζει τους ειδικούς. Γιατί όπως επισημαίνουν, η αυθεντικότητα και η ποιότητα των σχέσεων παίζει τεράστιο ρόλο στην ανθρώπινη υγεία. «Στον κόσμο δεν αρέσει να του λες ότι η φιλία τους δεν έχει ανταπόκριση», δηλώνει στους New York Times ο Αλεκ Πέντλαντ, ερευνητής του ΜΙΤ και ένας από τους συντάκτες της μελέτης «Είσαι πραγματικά φίλος για τους φίλους σου;».
Ο Πέντλαντ και οι συνάδελφοί του ανέλυσαν τις σχέσεις φιλίας 84 ατόμων μεταξύ 23 και 38 ετών. Στους 84 αυτούς ανθρώπους ζητήθηκε να αξιολογήσουν τις σχέσεις τους σε μια κλίμακα από το 1 ως το 5, όπου το 1 αντιστοιχεί στο «Δεν τον γνωρίζω» και το 5 στο «Είναι ένας από τους καλύτερους μου φίλους». Οπως προέκυψε, τα συναισθήματα ήταν αμοιβαία στο 53% των περιπτώσεων, ενώ η εντύπωση για την αμοιβαιότητα, δηλαδή για το εάν ο άλλος ανταποκρινόταν στα συναισθήματα του κάθε ερωτώμενου, ήταν 94%.
Τα ευρήματα είναι ανάλογα με αυτά άλλων ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί σχετικά τα τελευταία χρόνια – και είναι αξιόπιστα αφού το δείγμα συνολικά φτάνει τα 92.000 άτομα. Η αμοιβαιότητα σε όλες αυτές τις έρευνες ποικίλει από 34 έως 53 τοις εκατό. «Η φιλία που δεν έχει ανταπόκριση μπορεί να θέσει σε δοκιμασία την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας» σημειώνει ο ερευνητής του ΜΙΤ. Μπορεί πάντως το πρόβλημα να έχει να κάνει με τις διαφορετικές αντιλήψεις που έχουμε μεταξύ μας σχετικά με το τι είναι φιλία. «Δύσκολο να την περιγράψεις» απαντά ο Αλέξανδρος Νεχαμάς, καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πρίνστον και συγγραφέας του βιβλίου «Περί φιλίας».
Οπως λέει ο ίδιος, «είναι πιο εύκολο να πεις τι δεν είναι η φιλία». Ο βρετανός ανθρωπολόγος Ρόμπιν Ντάνμπαρ είχε δώσει την δική του απάντηση με την πυραμίδα των σχέσεων: στην κορυφή είναι ένα – δυο άτομα (ο σύντροφος, ο πιο αγαπημένος φίλος), στη μέση το πολύ τέσσερα με τα οποία μοιράζεται κανείς συναισθήματα και μυστικά και στη βάση η μεγάλη κατηγορία των γνωστών και φίλων γενικώς. Οσο για την αληθινή φιλία, αυτή είναι ένα ζητούμενο από την εποχή του Δάμωνα και του Φιντία.