Είναι ο φόβος και ο τρόμος όλων όσοι πολεμούν κατά των δυνάμεων του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ: οι μισθοφόροι από τη Ρωσία. Το τελευταίο διάστημα, το ηθικό στις τάξεις των μαχητών που παραμένουν πιστοί στην υποστηριζόμενη από την Τουρκία Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNA) του Φαγιέζ αλ Σαράζ ήταν πεσμένο τόσο πολύ, που κάποιοι από αυτούς έφτασαν στο σημείο να σχεδιάσουν πώς θα λιποτακτήσουν, ώστε να μην αναγκαστούν να αντιμετωπίσουν τους σκληροτράχηλους και άριστα εκπαιδευμένους ρώσους πολεμιστές.
Πρόσφατα μια ομάδα μαχητών της GNA έλαβε εντολή να κινηθεί κατά θέσεων του εχθρού. Ο στόχος ήταν η Ταρχούνα, μία σχεδόν ολοσχερώς κατεστραμμένη κωμόπολη, 60 χιλιόμετρα νοτίως της Τρίπολης, η οποία, ωστόσο, χάρη σε δύο αεροδιαδρόμους που διαθέτει, κατέληξε να αποτελεί βασικό κέντρο εφοδιασμού των δυνάμεων του Χαφτάρ που μάχονταν έως πρόσφατα για την κατάληψη της πρωτεύουσας της Λιβύης.
Εάν η πόλη έπεφτε, ο Χαφτάρ θα έχανε το τελευταίο του προπύργιο στη Δυτική Λιβύη. Την προάσπιση της Ταρχούνα, ωστόσο, είχαν ήδη αναλάβει μισθοφόροι από τη Ρωσία και «εμείς σχεδιάσαμε να εγκαταλείψουμε τις θέσεις μας. Φοβόμασταν πάρα πολύ τους Ρώσους επειδή είναι ιδιαίτερα εύστοχοι στις βολές τους. Είναι απίστευτα ικανοί στην χρήση πυροβόλων όπλων. Στόχος μας ήταν να παραμείνουμε ζωντανοί. Είναι δύσκολο να διαχειριστείς τον φόβο», παραδέχτηκε μαχητής των κυβερνητικών δυνάμεων, μιλώντας στον Independent.
Αλλά πριν καν οι εν λόγω φοβισμένοι μαχητές εγκαταλείψουν την Τρίπολη, είχαν ήδη αρχίσει να κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο βίντεο που έδειχναν τους ρώσους πολεμιστές να επιβιβάζονται σε φορτηγά και εμπορικά αεροπλάνα και να εγκαταλείπουν την πρώτη γραμμή. Οταν έφτασαν τελικά στην Ταρχούνα οι δυνάμεις της GNA, οι ρώσοι μισθοφόροι είχαν εξαφανιστεί.
«Αυτή ήταν η αρχή της πτώσης του χάρτινου πύργου του Χαφτάρ. Ηταν το γεγονός που ανάγκασε τις δυνάμεις του να οπισθοχωρήσουν και σε άλλες περιοχές», υποστήριξε στη λονδρέζικη εφημερίδα ανώτατος στρατιωτικός της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας σχολιάζοντας την κατάληψη της Ταρχούνα κατά τις πρώτες ημέρες του Ιουνίου.
Μιλώντας κατά το παρελθόν σε ανταποκριτές του Independent, διοικητές του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) του στρατηγού Χαφτάρ απέρριψαν τους ισχυρισμούς περί της ύπαρξης αλλοδαπών μισθοφόρων μαχητών στις τάξεις τους ως προπαγάνδα του εχθρού, ως ψέματα που διαδίδει η κυβέρνηση του Σαράζ και οι τρομοκράτες που δρουν ακόμα στη Λιβύη.
Σύμφωνα, ωστόσο, με ερευνητές του ΟΗΕ τουλάχιστον 1.2οο ρώσοι μαχητές, κατά πάσα πιθανότητα μέλη της ιδιωτικής παραστρατιωτικής οργάνωσης Wagner του Γεβγκένι Πριγκόζιν, ενός ρώσου επιχειρηματία που ανήκει στο στενό περιβάλλον του Βλαντίμιρ Πούτιν, μετέβησαν στη Λιβύη για να στηρίξουν τον Χαφτάρ. Τότε, γιατί οι ρώσοι μισθοφόροι εγκατέλειψαν τις θέσεις τους στην Ταρχούνα;
Για να αποφευχθεί το ενδεχόμενο μιας απευθείας και εν δυνάμει καταστροφικής σύγκρουσης μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας στη Λιβύη, υποστηρίζουν πολλοί στην Τρίπολη, σύμφωνα με το δημοσίευμα της βρετανικής εφημερίδας, κάνοντας λόγο για τη σύναψη συμφωνίας ανάμεσα στην Αγκυρα και στη Μόσχα την τελευταία στιγμή.
«Λαμβάνοντας υπόψη τον αρνητικό αντίκτυπο στο ηθικό των μαχητών του Χαφτάρ, η οπισθοχώρησή τους μας έκανε να σκεφτούμε πως σίγουρα επιτεύχθηκε μια συμφωνία. Ολη η αντίσταση που αντιμετωπίζαμε σε όλα τα μέτωπα εξανεμίστηκε μέσα σε μια νύχτα, σημείωσε ένας μισθοφόρος από τη Συρία που προσφέρει τις υπηρεσίες του στις δυνάμεις του Σαράζ.
Η Λιβύη είναι η νέα Συρία
Σε εκτενές ρεπορτάζ η Μπελ Τριου, ανταποκρίτρια του Independent στη Μέση Ανατολή, και ο σύρος ανεξάρτητος δημοσιογράφος Ρατζάι Μπουρχάν, υποστηρίζουν πως η αποτυχημένη, όπως εξελίχθηκε, απόπειρα του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ να καταλάβει την πρωτεύουσα της Λιβύης, αναδεικνύει με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο τον ρόλο που διαδραμάτισαν και εξακολουθούν να διαδραματίζουν οι ξένοι μισθοφόροι στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης.
«Λόγω της εμπλοκής εύπορων αλλοδαπών προστατών και χιλιάδων διαθέσιμων προς ενοικίαση στρατιωτών που πολεμούν σε αμφότερες τις εμπόλεμες δυνάμεις, οι συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων τοπικών πολιτοφυλακών μετεξελίχθηκαν στον πιο πρόσφατο πόλεμο δι’ αντιπροσώπων που διεξάγεται στον κόσμο» αναφέρουν οι δύο δημοσιογράφοι, υπενθυμίζοντας πως πρόκειται για έναν πόλεμο ο οποίος όχι μόνον άλλαξε τη φυσιογνωμία της Λιβύης αλλά έθεσε υπερδυνάμεις όπως η Ρωσία, η Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σε θέση μάχης. «Η Λιβύη είναι η νέα Συρία, αλλά αυτήν τη φορά βρίσκεται στις πύλες της Ευρώπης», προειδοποίησε ανώτατος διπλωμάτης που συμμετέχει στις διεθνείς προσπάθειες για την τήρηση του εμπάργκο όπλων στην εμπόλεμη βορειοαφρικανική χώρα.
Επειτα από ενδελεχή έρευνα διάρκειας ενός μήνα οι δημοσιογράφοι του Independent διαπίστωσαν πως υπάρχει ένα δαιδαλώδες δίκτυο στρατολόγησης μισθοφόρων μαχητών που εκτείνεται από τη Μόσχα έως τη Δαμασκό και από το Ιντλίμπ έως την Κωνσταντινούπολη. Και συνομιλώντας με διπλωμάτες δυτικών κρατών, αμερικανούς στρατιωτικούς αξιωματούχους, πολεμιστές από τη Λιβύη και από τη Συρία καθώς επίσης και με πολίτες, συμπέραναν πως στην πρώτη γραμμή του εμφυλίου πολέμου της Λιβύης πολεμούν κυρίως πάμπτωχοι και απελπισμένοι Σύροι. Προσφέροντας τις υπηρεσίες τους τόσο στον πρωθυπουργό Σαράζ όσο και στον στρατηγό Χαφτάρ, οι Σύροι αλληλοσκοτώνονται εκ νέου, αλλά αυτήν την φορά σε μια ξένη χώρα, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την κατεστραμμένη πατρίδα τους.
Ανησυχώντας ολοένα και περισσότερο για την κατάσταση που επικρατεί στη Λιβύη, αξιωματούχοι του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών δεν σταματούν να προειδοποιούν πως η εισροή οπλικών συστημάτων αλλά και αλλοδαπών μαχητών αποτελεί κατάφωρη παραβίαση του εμπάργκο όπλων. Και τον προηγούμενο μήνα η αποστολή του ΟΗΕ στη χώρα απηύθυνε έκκληση προς το Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού να αναλάβει δράση ούτως ώστε να σταματήσει «η μαζική εισροή όπλων, εξοπλισμού και μισθοφόρων».
Η ευρωπαϊκή αεροναυτική επιχείρηση «Ειρήνη» για τον έλεγχο του εμπάργκο συνεχίζεται ανοιχτά της Λιβύης. Επειτα, ωστόσο, από το επεισόδιο που σημειώθηκε την προηγούμενη εβδομάδα μεταξύ της φρεγάτας «Σπέτσαι» του Πολεμικού Ναυτικού μας και του φορτηγού πλοίου «Cirkin», που συνοδευόταν από τουρκικές φρεγάτες, έσπευσε και η κυβέρνηση της Γερμανίας να επαναλάβει την έκκλησή της προς όλους τους εμπλεκομένους «να σταματήσουν τη μεταφορά όπλων και μαχητών» στη Λιβύη. Οι εμπλεκόμενοι, ωστόσο, εξακολουθούν να ενεργούν κατά το δοκούν, αποστέλλοντας στη Λιβύη και οπλισμό και μαχητές.
Ο ξένος δάκτυλος
Για τις ιδιωτικές στρατιωτικές ομάδες όπως η Wagner Group η χώρα κατέληξε να αποτελεί μια ανεξάντλητη πηγή εσόδων. Ο Χαλίφα Χαφτάρ εξαπέλυσε την επίθεσή του με στόχο την κατάληψη της Τρίπολης τον Απρίλιο του 2020, κερδίζοντας αμέσως έδαφος χάρη σε υπερσύγχρονα drones, μαχητικά αεροσκάφη και αμυντικά οπλικά συστήματα τα οποία σύμφωνα με δυτικούς διπλωμάτες του παρείχαν αρχικά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και στη συνέχεια η Ρωσία. Αμφότερες οι χώρες αρνούνται φυσικά την εμπλοκή τους στην εμφύλια σύρραξη.
Στα πεδία των μαχών o Λιβυκός Εθνικός Στρατός κατάφερε σημαντικά πλήγματα κατά των δυνάμεων της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας χάρη και στη συνδρομή των 1.200 μισθοφόρων από τη Ρωσία και έως και 2.000 μαχητών από τη Συρία, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, ενώ τον περασμένο Νοέμβριο στις τάξεις του εντάχθηκαν και τουλάχιστον 2.000 μισθοφόροι από το Σουδάν. Ο στρατηγός Χαφτάρ είχε την υπεροχή έως τη στιγμή που ενεπλάκη στον πόλεμο η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
«Παρεμβαίνοντας επίσημα στη Λιβύη, η Τουρκία συνέβαλε κυρίως στην αναβάθμιση του οπλισμού. Είναι σαν να ώθησαν τη Λιβύη μια γενιά μπροστά», ανέφερε χαρακτηριστικά στον Independent ο Οντεντ Μπέρκοβιτς, αναλυτής της εταιρείας διαχείρισης κινδύνων Max Security.
Η Αγκυρα, πέρα από στρατιωτικό προσωπικό στην Τρίπολη και στην κυβέρνηση Σαράζ, απέστειλε επίσης υπερσύγχρονα drones και αμυντικά οπλικά συστήματα και τουλάχιστον τρεις φρεγάτες. Την ίδια ώρα και σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, η Αγκυρα στρατολόγησε έως και 3.000 μαχητές από τη Συρία για να πολεμήσουν στην πρώτη γραμμή κατά των δυνάμεων του Χαλίφα Χαφτάρ. Σύροι μαχητές, ωστόσο, που βρίσκονται ήδη στην Τρίπολη υποστηρίζουν πως από την πατρίδα τους στη Λιβύη έχουν μεταβεί περί τους 6.000 μαχητές, αρκετοί από τους οποίους έφτασαν εκεί κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δύο μηνών παρά την πανδημία του κορονοϊού.
Η τραγική μοίρα των μισθοφόρων από τη Συρία
Πλέον, όμως, πάρα πολλοί σύροι μισθοφόροι της Τουρκίας στη Λιβύη το μόνο που θέλουν είναι να επιστρέψουν στη Συρία. «Κάποιοι είναι τόσο απελπισμένοι που φτάνουν στο σημείο να πυροβολούν τα πόδια τους», σημείωσε ο 27χρονος Αμπού Αχμέντ, προσθέτοντας πως οι περισσότεροι Σύροι, όπως και ο ίδιος, αποφάσισαν να πάνε και να πολεμήσουν στη Λιβύη κυρίως επειδή θεώρησαν πως θα ήταν εύκολο να επιβιβαστούν σε ένα σκάφος με προορισμό την Ευρώπη.
«Φαίνεται πως δεν είναι», παραδέχτηκε ο ο σύρος αντάρτης που στην πατρίδα του πολεμούσε κατά του καθεστώτος Ασαντ έως τη στιγμή που εντάχθηκε στον υποστηριζόμενο από την Αγκυρα Εθνικό Στρατό της Συρίας ο οποίος άνοιξε τον δρόμο για την τουρκική εισβολή, πέρυσι τον Οκτώβριο, στην ελεγχόμενη από τους Κούρδους Βόρεια Συρία. Στις δυνάμεις της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας της Λιβύης εντάχθηκε μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο αλλά δεν αντέχει άλλο. «Εδώ στη Λιβύη μας αντιμετωπίζουν σαν τσουβάλια με λεφτά. Οι Λίβυοι μας μισούν και δεν μας εμπιστεύονται καθόλου. Θέλουμε μόνο να επιστρέψουμε στα σπίτια μας», επανέλαβε στους βρετανούς δημοσιογράφους κατά την τελευταία τους επικοινωνία.
Η ιστορία του Αχμέντ είναι παρόμοια με την ιστορία χιλιάδων Σύρων που βρίσκονται σήμερα παγιδευμένοι σε έναν άλλο εμφύλιο. Οταν ξέσπασε ο πόλεμος στη Συρία το 2011, ήταν μόλις 17 χρόνων και εργαζόταν στο κατάστημα των γονιών του. Δεν κατάφερε να τελειώσει το σχολείο με αποτέλεσμα σήμερα, εννιά χρόνια μετά, να είναι αναγκασμένος να προσφέρει τις υπηρεσίες του ως μισθοφόρο σε όποιον προσφέρει τα περισσότερα χρήματα, στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Σαράζ στην προκειμένη περίπτωση, η οποία, έχοντας πίσω της την Τουρκία, φέρεται να προσέφερε στους χιλιάδες Σύρους 2.000 δολάρια τον μήνα για διάστημα τεσσάρων μηνών. Πολεμώντας στη Βόρεια Συρία για λογαριασμό της Αγκυρας ο Αχμέντ αμειβόταν με 500 τουρκικές λίρες τον μήνα, δηλαδή λιγότερα από 70 ευρώ.
Στο χέρι, ωστόσο, οι σύροι πολεμιστές του Σαράζ λαμβάνουν λιγότερα χρήματα ενώ το γεγονός πως «πολεμάμε δίχως στρατηγική», όπως αποκάλυψε ένας άλλος σύρος μαχητής, επιδεινώνει δραματικά την κατάσταση με «κάποιους απόλυτα απελπισμένους να απειλούν πως εάν δεν τους στείλουν στα σπίτια τους θα αρχίσουν να πυροβολούν όποιον βρεθεί μπροστά τους». Η έντονη δυσαρέσκειά τους, ωστόσο, έχει επιφέρει μείωση του ενδιαφέροντος τον σύρων μαχητών να μεταβούν στη Λιβύη με αποτέλεσμα οι στρατολόγοι της Αγκυρας στη Βόρεια Συρία να αναζητούν πλέον εθελοντές και μεταξύ των αμάχων.
Ενώπιον των δυσκολιών που άρχισε να αντιμετωπίζει ο Χαλίφα Χαφτάρ κατά τους προηγούμενους μήνες, κυρίως λόγω της ενίσχυσης των δυνάμεων του Σαράζ από την Τουρκία με οπλισμό και μαχητές, στη Συρία στράφηκαν και οι δικοί του υποστηρικτές με στόχο την κάλυψη των όποιων κενών σε έμψυχο υλικό.
Μάλιστα η κυβέρνηση της Ανατολικής Λιβύης, που εδρεύει στο Τομπρούκ και αντιτίθεται στην GNA, στηρίζοντας το Χαλίφα Χαφτάρ, προέβη στην ίδρυση πρεσβείας στην Δαμασκό, δεσμευόμενη να στηρίξει το καθεστώς Ασαντ στη μάχη του κατά των υποστηριζόμενων από τους Τούρκους πολιτοφυλακών.
Και την ώρα που οι εντεταλμένοι της Αγκυρας στρατολογούσαν μαχητές στην ευρύτερη περιοχή του Ιντλίμπ κοντά στα τουρκικά σύνορα, μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα νοτιότερα, στις ελεγχόμενες από τις δυνάμεις του Ασαντ περιοχές της Ντούμα, της Ντάρα και της Σουέντια, εκπρόσωποι ιδιωτικών ρωσικών εταιρειών που συνδέονται με το Κρεμλίνο προσπαθούσαν να πείσουν ντόπιους μαχητές να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στον στρατηγό Χαφτάρ.
Ερευνητές του ΟΗΕ με ειδίκευση στην παραβίαση εμπάργκο όπλων δηλώνουν πως από την 1η Ιανουαρίου έως την 10η Μαρτίου του τρέχοντος έτους αεροσκάφη της συριακής ιδιωτικής αεροπορικής εταιρείας Cham Wings (που στηρίζει ενεργά τον Ασαντ) απογειώθηκαν από τη Δαμασκό με προορισμό τη Βεγγάζη περισσότερες από 30 φορές, μεταφέροντας κατά πάσα πιθανότητα σύρους μισθοφόρους. Οι στρατολόγοι του Κρεμλίνου αρχικά πρόσφεραν 800 δολάρια τον μήνα σε όποιον ήταν πρόθυμος να μεταβεί στη Λιβύη ενώ στη συνέχεια άρχισαν να υπόσχονται περί τα 1.000 δολάρια.
Δεδομένης της τραγικής κατάστασης που επικρατεί στη Συρία πολλοί πείστηκαν τελικά ούτως ώστε να συνδράμουν με τα χρήματα τις οικογένειές τους. Και παρά τις πολλές κακουχίες που αντιμετωπίζουν, αρκετοί από τους σύρους μισθοφόρους της Λιβύης των οποίων τα συμβόλαια λήγουν σύντομα, σκέφτονται να μην επιστρέψουν τελικά στη Συρία, επειδή στη Λιβύη έχουν περισσότερες πιθανότητες να βρουν μια δουλειά αλλά και να καταφέρουν να φτάσουν τελικά στην Ευρώπη.
«Η Συρία με σκότωνε. Επρεπε να φύγω οπωσδήποτε αλλά δεν είχα ελπίδες. Η μόνη μου διέξοδος ήταν η Λιβύη. Ηρθα εδώ έχοντας στο μυαλό μου πως θα μπορέσω να βγάλω κάποια χρήματα και να διασχίσω τη θάλασσα για να φτάσω στην Ιταλία. Ακόμα αυτός είναι ο στόχος μου. Η Ευρώπη είναι η μόνη μου ελπίδα», ανέφερε χαρακτηριστικά ένας από αυτούς.