Ο Σενέρ Ελτζίλ, από το ηλιόλουστο γραφείο του στο κατεχόμενο τμήμα της Λευκωσίας, σχεδιάζει την επόμενη εκδήλωση διαμαρτυρίας. «Η ατμόσφαιρα», λέει, «είναι ηλεκτρισμένη» στην κατεχόμενη από την Τουρκία βόρεια Κύπρο.
Η οικονομία βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση, χάρη στην οικονομική και πολιτική εξάρτηση της αυτοανακηρυχθείσης «Δημοκρατίας» από την Τουρκία, σημειώνει στον Guardian η απεσταλμένη του Ελένα Σμιθ. Χιλιάδες άνθρωποι έχουν βγει στους δρόμους, απελπισμένοι από το ύψος του πληθωρισμού που υποχρεώνει τους περισσότερους να αγωνίζονται σκληρά για να τα βγάλουν πέρα. Οι εκκλήσεις για μποϊκοτάζ των επικείμενων βουλευτικών εκλογών πληθαίνουν, ενώ μια μαύρη λίστα τουρκοκυπρίων αντιφρονούντων, η οποία φέρεται να έχει καταρτιστεί με εντολή της Αγκυρας, προκαλεί ανησυχία και φόβο.
«Η Τουρκία είναι το μεγαλύτερο πρόβλημά μας», λέει ο Ελτζίλ, επικεφαλής του συνδικάτου των τουρκοκυπρίων δασκάλων και ένθερμος υποστηρικτής της επανένωσης του νησιού κάτω από μια ομοσπονδιακή ομπρέλα με τον ελληνοκυπριακό Νότο. «Θα πρέπει να κρατήσει τα χέρια της μακριά από την Κύπρο, να πάρει τη λίρα της και να φύγει», λέει χαρακτηριστικά.
Οι πρόσφατες διακυμάνσεις της τουρκικής λίρας -που υιοθετήθηκε από το καθεστώς των Κατεχομένων το 1976, δύο χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, είχαν καταστροφικές συνέπειες στην καθημερινή ζωή ενός πληθυσμού που παραμένει υπό διεθνές εμπάργκο και αποκομμένος από τον υπόλοιπο κόσμο. Η χρήση ξένου συναλλάγματος στην αγορά ακινήτων και για εισαγωγές προϊόντων έχει επιδεινώσει την κατάσταση – ακόμη και αν η λίρα έχει ανακτήσει ένα μικρό μέρος των απωλειών που έχει καταγράψει τους προηγούμενους μήνες έναντι του δολαρίου.
«Οι άνθρωποι έχουν κουραστεί από τη διεθνή απομόνωση και γνωρίζουν ότι αυτή η κατάσταση μόνο να επιδεινωθεί μπορεί», λέει ο Ελτζίλ. «Πριν από πέντε χρόνια, ο μισθός ενός νεοδιοριζόμενου δασκάλου ισοδυναμούσε με 1.100 ευρώ το μήνα. Σήμερα, λόγω της λίρας, αυτό το ποσό είναι μόλις 350 ευρώ» εξηγεί.
Οι διαμαρτυρίες κλιμακώνονται την στιγμή που οι ελπίδες για την επανένωση της Κύπρου βαίνουν σταθερά μειούμενες. Την περασμένη εβδομάδα, σχεδόν 15 μήνες αφότου ο σκληροπυρηνικός εθνικιστής Ερσίν Τατάρ κέρδισε τις λεγόμενες «προεδρικές εκλογές» στο ψευδοκράτος, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, εξέδωσε την πιο σκληρή του έκθεση, προειδοποιώντας ότι «χωρίς αποφασιστική δράση» οι περαιτέρω προσπάθειες για την επίτευξη ειρηνευτικής διευθέτησης με διαπραγματεύσεις φαίνονταν όλο και πιο ισχνές.
«Μαριονέτα της Αγκυρας ο Τατάρ»
«Η διχοτόμηση είναι όλο και πιο κοντά», λέει στον Guardian ο Ιζέτ Ιζτζάν, επικεφαλής του κόμματος Ενωμένη Κύπρος, μία από τις τρεις αριστερές παρατάξεις που έχουν ανακοινώσει ότι θα απέχουν από τις εκλογές της 23ης Ιανουαρίου. «Ο Τατάρ είναι η μαριονέτα της Αγκυρας και εξελέγη μόνο αφού η Τουρκία παρενέβη ωμά στη διαδικασία. Οι φιλο-διχοτομικές πολιτικές του δεν είναι προς το συμφέρον της κοινότητάς μας. Ο μόνος τρόπος για να τις εμποδίσουμε είναι να αγωνιστούμε όλοι μαζί».
Στα 38 χρόνια από τότε που η κατεχόμενη περιοχή της Κύπρου ανακήρυξε μονομερώς την ίδρυση του ψευδοκράτους, η παρέμβαση της Τουρκίας στα εσωτερικά της ζητήματα δεν ήταν ποτέ τόσο ανοιχτή, υποστηρίζει ο Ιζτζάν, απηχώντας μια ανησυχία που διατυπώνεται όλο και ευρύτερα τον τελευταίο καιρό. «Οι εκλογές δεν είναι πλέον αντιπροσωπευτικές της πραγματικής βούλησης των απλών Τουρκοκυπρίων. Είναι σαν ένα παιχνίδι που σχεδιάζει και παίζει η Τουρκία», αναφέρει ο πρώην βουλευτής. «Το κύριο πρόβλημά μας είναι πολιτικό. Οι οικονομικές μας δυσκολίες είναι το αποτέλεσμα μιας πολιτικής κατάστασης που διαμορφώνεται από την Τουρκία η οποία συνεχίζει τη στρατιωτική κατοχή».
Η Κύπρος είναι διαιρεμένη μεταξύ ενός ελληνοκυπριακού Νότου και ενός τουρκοκυπριακού Βορρά από το 1974, όταν ένα πραξικόπημα το οποίο υποστηρίχθηκε από την δικτατορική κυβέρνηση της Αθήνας με στόχο την ένωση με την Ελλάδα πρόσφερε στην Αγκυρα την ευκαιρία που ζητούσε για να εξαπολύσει στρατιωτική επιχείρηση και να καταλάβει το βόρειο τμήμα του νησιού. Αν και οι Τουρκοκύπριοι το 2004 ψήφισαν υπέρ της επανένωσης με βάση το σχέδιο Ανάν, το νησί εισήλθε στην Ευρωπαϊκή Ενωση ως διαιρεμένο κράτος, αφού η πλειοψηφία του ελληνοκυπριακού πληθυσμού απέρριψε την προοπτική διαμοιρασμού της εξουσίας. Εως ότου επιτευχθεί η επανένωση, το ευρωπαϊκό Δίκαιο έχει ανασταλεί στα Κατεχόμενα, παρά το γεγονός ότι τυπικά αποτελούν μέρος της ΕΕ.
Μαύρες λίστες και απελάσεις
Η αυξανόμενη δυσαρέσκεια ακολουθεί την ανησυχία για την απέλαση από την Τουρκία επιφανών Τουρκοκυπρίων που αντιτίθενται στις πολιτικές της Αγκυρας. Μέχρι πρόσφατα το ψευδοκράτος θεωρούνταν ασφαλής ζώνη για τους αντιπάλους του Ερντογάν και του κυβερνώντος κόμματός AKP, μια ζώνη στην οποία οι Τουρκοκύπριοι και οι εξόριστοι Τούρκοι επιδίδονταν ελεύθερα σε κριτική της αυταρχικής ηγεσίας του τούρκου προέδρου. Ομως η εμφάνιση μιας μαύρης λίστας, που δημοσιεύτηκε από την Avrupa (Ευρώπη), μια τοπική εφημερίδα, τον Οκτώβριο, έχει εντείνει την ανησυχία σχετικά με τα όρια στα οποία η Τουρκία είναι διατεθειμένη να φτάσει για να φιμώσει όσους διαφωνούν. Η εφημερίδα εντόπισε στη συγκεκριμένη λίστα 42 πολιτικούς, συγγραφείς, δημοσιογράφους, δικηγόρους, συνδικαλιστές και καλλιτέχνες.
«Προκαλεί φόβο και αβεβαιότητα», λέει ο Μεχμέτ Χαρμαντζί, «δήμαρχος της Βόρειας Λευκωσίας», σε ένα καφέ κοντά στην Πράσινη Γραμμή η οποία περιφρουρείται από τον ΟΗΕ. «Κανείς δεν ξέρει ποιος συμπεριλαμβάνεται σε αυτήν. Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι υπάρχει ένας κατάλογος, μια μαύρη λίστα ανθρώπων που θεωρούνται απειλή για την ασφάλεια στην Τουρκία και στους οποίους απαγορεύεται η είσοδος στη χώρα».
Οι άνθρωποι που προηγουμένως δεν φοβόντουσαν να εκφράσουν τη γνώμη τους, πλέον ανησυχούν όλο και περισσότερο, είπε, για τυχόν συνέπειες. Οι Τουρκοκύπριοι που απελάθηκαν από την Τουρκία έμαθαν για την απαγόρευση μόνο κατά την άφιξή τους στο έθνος.
«Ακόμα και αν η χώρα μας είναι δεν είναι αναγνωρισμένη διεθνώς, έχουμε μια μακρόχρονη δημοκρατική παράδοση της ελευθερίας του λόγου, του σεβασμού των αξιών και των ιδεών του άλλου», λέει ο Χαρμαντζί. «Μετά την εκλογή του Ερσίν Τατάρ, αυτό έχει αλλάξει».
Οπαδός της διχοτόμησης
Ο Τατάρ, ο οποίος μεγάλωσε στο Ηνωμένο Βασίλειο και σπούδασε στο Κέιμπριτζ πριν επιστρέψει στην Κύπρο, χρησιμοποίησε τη θητεία του στο αξίωμα για να υποστηρίξει τη θέση των «δύο κρατών», την οριστική διχοτόμηση, δηλαδή, του νησιού έπειτα από χρόνια αποτυχημένων διαπραγματεύσεων για την επανένωσή του ως διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία – μια πρόταση που απορρίφθηκε κατηγορηματικά από την ΕΕ καθώς αντίκειται στο ευρωπαϊκό κεκτημένο. Υπερασπίστηκε, μάλιστα, την ταξιδιωτική απαγόρευση, λέγοντας πως «κάθε χώρα έχει το δικαίωμα να μην επιτρέπει την είσοδο σε ξένους υπηκόους για λόγους ασφαλείας, όταν αντιμετωπίζει απειλές και προσβολές».
Ωστόσο, οι Τουρκοκύπριοι που πιστεύεται ότι βρίσκονται στη λίστα έχουν ένα κοινό παρονομαστή: την επιθυμία τους για επανένωση και την αντίθεσή τους σε οποιονδήποτε προτείνει ότι το ανατολικότερο κράτος μέλος της ΕΕ θα πρέπει να παραμείνει διχοτομημένο, γράφει η Ελένα Σμιθ.
Για τον Αχμέτ Τζαβίτ Αν, ο οποίος υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Κινήματος για μια Ανεξάρτητη και Ομοσπονδιακή Κύπρο, η ανάμνηση των ελέγχων που του έκαναν οι αξιωματικοί της υπηρεσίας μετανάστευσης στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης το περασμένο καλοκαίρι παραμένει οδυνηρά ζωντανή. «Ημουν στον έλεγχο διαβατηρίων όταν μου είπαν ότι είμαι persona non grata», λέει ο 71χρονος συνταξιούχος παιδίατρος. «Στη συνέχεια μου είπαν ότι έπρεπε να γράψω στην τουρκική πρεσβεία στη Λευκωσία για περισσότερες πληροφορίες. Πέντε μήνες αφότου ο δικηγόρος μου έστειλε συστημένη επιστολή με την οποία ζητούσε εξηγήσεις, ακόμα δεν έχουμε λάβει απάντηση».
Σε μια υπόθεση-ορόσημο, που κερδήθηκε το 2003, ο Αχμέτ Τζαβίτ Αν προσέφυγε κατά της Αγκυρας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, επειδή τον εμπόδισαν να περάσει στη νεκρή ζώνη του νησιού για να συμμετάσχει σε δικοινοτικές συναντήσεις. «Αυτό που θέλω να μάθω είναι η διάρκεια αυτής της απαγόρευσης ώστε να μπορέσω να συνεχίσω τη ζωή μου», λέει.
Τον Οκτώβριο η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων καταδίκασε τη σύλληψη του Αλί Κισμίρ, ο οποίος είναι επικεφαλής του «Συνδικάτου του Τύπου του Βορρά», αφού συνελήφθη στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης και του απαγορεύτηκε η είσοδος στην Τουρκία. «Με οδήγησαν σε έναν ειδικό χώρο απέλασης, όπου μου πήραν φωτογραφία και δακτυλικά αποτυπώματα», θυμάται. «Με εξοργίζει πολύ η σκέψη ότι μου φέρθηκαν σαν τρομοκράτη, ενώ το μόνο που κάνω είναι να γράφω την αλήθεια». Ο Κισμίρ, ο τέταρτος Τουρκοκύπριος στον οποίο απαγορεύεται η είσοδος στην Τουρκία, είναι γνωστός αρθρογράφος και είχε ανακινήσει ζήτημα σχετικά με την ανάμειξη της Αγκυρας στις εκλογές προκειμένου να εξασφαλίσει τη νίκη του Τατάρ. Οι πεποιθήσεις του είναι τέτοιες που φέρει στο δεξί του χέρι τατουάζ με τη λέξη «ειρήνη» στα ελληνικά και στα τουρκικά.
Τις τελευταίες εβδομάδες, Τούρκοι βουλευτές της αντιπολίτευσης έθεσαν επίσης το θέμα της απαγόρευσης εισόδου των Τουρκοκυπρίων στην Τουρκία, υποστηρίζοντας ότι αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη διακηρυγμένη επιθυμία της μητέρας πατρίδας να προστατεύσει τη μειονότητα.
«Ο χρόνος τελειώνει»
Ομως, όπως σχεδόν και κάθε Τουρκοκύπριος που αντιτίθεται στις πολιτικές της Αγκυρας, ο Σενέρ Ελτζίλ εκτιμά ότι ο χρόνος τελειώνει για μια κοινότητα που είναι ήδη μικρότερη σε μέλη από τους εποίκους που έχουν εισαχθεί από την ηπειρωτική χώρα. Περίπου 2.000 Τουρκοκύπριοι έχουν μετεγκατασταθεί στις ελεύθερες περιοχές, δελεασμένοι από τις θέσεις εργασίας και το καλύτερο βιοτικό επίπεδο.
«Πρέπει να υπάρξουν περισσότερες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας εναντίον της Τουρκίας. Αυτή είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για τη λύση του Κυπριακού και την επανένωση», λέει στην Ελένα Σμιθ. «Μας αποκαλούν προδότες και τουρκόφωνους Ελληνες, αλλά εμείς δεν το βάζουμε κάτω. Είμαστε εδώ για να μείνουμε και να αγωνιστούμε».