Εάν η Αυστροουγγρική αυτοκρατορία εξακολουθούσε να υπάρχει, ο 25χρονος Φέρντιναντ Χάμπσμπουργκ, ο κληρονόμος του οίκου των Αψβούργων-Λωρραίνης θα ήταν ο κυβερνήτης της. Αντ’ αυτού, είναι οδηγός αγώνων ταχύτητας.
Ο Φερδινάνδος Ζβονιμίρ των Αψβούργων κάνει κάποιες φορές τζόγκινγκ γύρω από τα Ανάκτορα Σενμπρούν στη Βιέννη, με τα 1.441 δωμάτια, την πρώην θερινή κατοικία των ηγεμόνων των Αψβούργων της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας. Του αρέσει να επισκέπτεται τους περιποιημένους κήπους, τους λαβυρίνθους, έναν από τους παλαιότερους ζωολογικούς κήπους του κόσμου, εκεί όπου υπάρχει ακόμα ένας από τους μεγαλύτερους πορτοκαλεώνες στον πλανήτη.
«Πηγαίνω εκεί για να περιπλανηθώ γύρω από την ομορφιά» λέει στους Times της Νέας Υόρκης. «Κάνω ό,τι θα έκαναν και οι απλοί τουρίστες, που μπορούν να επισκεφτούν τα ανάκτορα με είσοδο 22 δολάρια ή και περισσότερο (ανάλογα με την επιλογή στην ξενάγηση). Υπάρχει ένα υπνοδωμάτιο μέσα στο παλάτι που θα ήταν δικό μου αν ήμουν ο διάδοχος του θρόνου» δηλώνει, σημειώνοντας ότι ξέρει ποιο είναι αυτό. «Την πρώτη φορά που επισκέφτηκα αυτό το μέρος σε μια εκδρομή με την τάξη μου, όταν ήμουν 14 ετών, σκέφτηκα απλώς: “Δεν πρόκειται να μείνω ποτέ εδώ”».
Ο Χάμπσμπουργκ είναι ο 25χρονος κληρονόμος του Οίκου των Αψβούργων-Λωρραίνης. Προπάππους του ήταν ο Κάρολος Α’, ο τελευταίος αυτοκράτορας της Αυστρίας και βασιλιάς της Ουγγαρίας. Πριν από αυτόν, άλλοι πρόγονοι κυβέρνησαν για περισσότερα από 600 χρόνια, ελέγχοντας μια τεράστια παγκόσμια αυτοκρατορία. Το 1918, στο τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Αυστρία έγινε Δημοκρατία και οι Αψβούργοι εκθρονίστηκαν και στάλθηκαν στην εξορία.
Ο Κάρολος Α’ πέθανε στη Μαδέρα της Πορτογαλίας το 1922. Στους Αψβούργους επετράπη να επιστρέψουν στην Αυστρία με τον όρο να παραιτούνταν από τις αξιώσεις τους να κυβερνήσουν, κάτι που έκανε ο παππούς του νεαρού Φέρντιναντ, Οθων, το 1961. Το 1966 επέστρεψε για λίγες μόνο ώρες, με αυτοκίνητο, από τη Βαυαρία.
Σήμερα η Αυστρία είναι μια δημοκρατική χώρα με πρόεδρο, καγκελάριο και κοινοβούλιο, ενώ ορισμένα μέλη της πρώην κυρίαρχης οικογένειας που ζουν εκεί δεν έχουν απολύτως καμία εξουσία ή προνόμιο. Είναι απλοί πολίτες. Οπως ο 25χρονος Φέρντιναντ, ο οποίος είναι επαγγελματίας οδηγός αγώνων ταχύτητας. Διαγωνίζεται στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Αντοχής της FIA και ζει σε ένα διαμέρισμα στη Βιέννη με την 22χρονη αδερφή του, την Αρκντάτσες Γκλόρια.
Οταν, καμιά φορά, ο Φέρντιναντ επισκέπτεται την κρύπτη των Καπουτσίνων στη Βιέννη, το μέρος όπου ετάφη ο παππούς και η γιαγιά του και όπου αυτός και ο πατέρας του, Καρλ φον Χάμπσμπουργκ, πιθανότατα θα αναπαυθούν, πρέπει να πληρώσει το εισιτήριο των 10 δολαρίων, όπως οι τουρίστες. «Είναι λίγο τρελό» λέει γελώντας. «Είναι ο τόπος όπου πιθανότατα θα με θάψουν όταν πεθάνω, αλλά όσο είμαι ζωντανός πρέπει να πληρώνω για να τον επισκεφτώ».
Τι είναι, ούτως ή άλλως, η μοναρχία σήμερα;
Η στέψη του βασιλιά Καρόλου της Αγγλίας έγινε σε μια στιγμή της Ιστορίας που οι άνθρωποι αμφισβητούν τι ακριβώς μπορεί να προσφέρει ένας μονάρχης σε οποιασδήποτε χώρα. Στην περίπτωση του Καρόλου, «ναι, υπάρχει θρόνος» δηλώνει η Ρέιτσελ Μπέρτσφιλντ, βασιλική συντάκτρια του Marie Claire. «Ο Κάρολος είναι γνωστός για το έργο του για την κλιματική αλλαγή, ο Γουίλιαμ, πρίγκιπας της Ουαλίας, έχει λάβει το βραβείο Earthshot, ενώ η Κέιτ Μίντλεττον, η πριγκίπισσα της Ουαλίας, εστιάζει στην ανάπτυξη της πρώιμης παιδικής ηλικίας, όπως και σε πολλά άλλα. Μπορεί να μην έχουν δυνατότητα για πολιτική παρέμβαση, αλλά έχουν επιρροή» λέει με βεβαιότητα η Μπέρτσφιλντ. «Η Κέιτ έχει τεράστια επιρροή στον κόσμο, ακόμη και με τα ρούχα που φοράει» προσθέτει.
«Οι Αψβούργοι δεν είναι κοντά στους βρετανούς βασιλείς» δηλώνει στην αμερικανική εφημερίδα ο Ρόμπερτ Σεϊντέλ, αυστριακός ιστορικός και βασιλικός εμπειρογνώμονας, γι’ αυτό ίσως δεν προσκλήθηκαν στη στέψη του Καρόλου. «Οι καθολικές μοναρχίες κολλάνε μεταξύ τους και οι άλλες μοναρχίες μένουν μαζί» λέει. Η βρετανική βασιλική οικογένεια επιβλέπει την Εκκλησία της Αγγλίας. Ο Κάρολος είναι πλέον ο ανώτατος κυβερνήτης του έθνους.
Ο 25χρονος Φέρντιναντ έχει όνομα που ταιριάζει σε βασιλιά, καθώς επισήμως είναι ο Φερδινάνδος Ζβονιμίρ των Αψβούργων, αλλά ούτε ανάκτορα, ούτε στέμμα, ούτε χρυσές άμαξες έχει να τον συνοδεύουν. Εχει όμως τη δυνατότητα να αποκτήσει πολλούς τίτλους ευγενείας: Αρχιδούκα της Αυστρίας, βασιλικό πρίγκιπα της Ουγγαρίας, αυτοκρατορικό και βασιλικό υψηλότατο θα μπορούσαν να τον αποκαλούν, αν η αυστριακή νομοθεσία δεν το απαγόρευε.
Παρ’ όλα αυτά, ο ίδιος δεν έχει κανέναν ρόλο στην κυβέρνηση και καμία διπλωματική εξουσία. Ωστόσο, μερικές φορές συναντιέται με τον πάπα και εκπροσωπεί την οικογένειά του στις συγκεντρώσεις του Βατικανού, όπου του δίνεται τιμητική θέση. (Ο Εντουαρντ Χάμπσμπουργκ, συγγενής του, είναι πρεσβευτής της Ουγγαρίας στην Αγία Εδρα.)
Ο Φέρντιναντ Χάμπσμπουργκ θα «κληρονομήσει» μια αρμοδιότητα όταν πεθάνει ο πατέρας του: να ελέγχει τον αυστριακό κλάδο του Τάγματος του Χρυσόμαλλου Δέρατος. Πρόκειται για ένα τάγμα ιπποτισμού που ιδρύθηκε το 1430 (όλα τα μέλη είναι άνδρες και χριστιανοί). Παράλληλα, τα μέλη, συμπεριλαμβανομένων πολλών αρχηγών κρατών, συναντώνται μία φορά τον χρόνο για να συζητήσουν τα σημαντικά ζητήματα του κόσμου.
«Είναι σαν μια δεξαμενή σκέψης» σημειώνει ο πατέρας του. Ο ίδιος ο 25χρονος συμμετέχει ήδη, άλλωστε, σε ορισμένους βασιλικούς κύκλους: «Γνωρίζω τη βασιλική οικογένεια της Βουλγαρίας πολύ καλά, γιατί η αδερφή μου πήγαινε σχολείο με κάποιους από αυτούς. Ωστόσο, εγώ έχω τους φίλους μου» λέει. Πρόκειται για τον ιδιοκτήτη ενός wine bar, έναν ζωγράφο και έναν κουκλοπαίκτη της όπερας.
«Μπορώ να ζήσω μια διαφορετική ζωή»
Υπάρχει, φυσικά, η περίπλοκη πραγματικότητα ότι το πιο τραυματικό γεγονός που συνέβη στην οικογένειά του –η απώλεια της αυτοκρατορίας– ήταν αυτό που του έδωσε κάτι που λατρεύει: την ελευθερία του. «Ο παππούς μου ήταν ο τελευταίος διάδοχος. Επρεπε να μεγαλώσει με τον μπαμπά του ως αυτοκράτορα και τη μαμά του ως αυτοκράτειρα» λέει. «Ως παιδί έπρεπε να λάβει όλη τη βασιλική εκπαίδευση και να μάθω 10 γλώσσες. Είναι σκληρή δουλειά να είσαι βασιλιάς. Τα πάντα στη ζωή σου είναι εκδηλώσεις, εγκαίνια και επισκέψεις σε νοσοκομεία. Είμαι τόσο υπερήφανος για την οικογένειά μου και για όλα όσα έχουν κάνει. Αλλά μπορώ να ζήσω μια διαφορετική ζωή».
Ο Χάμπσμπουργκ, γεννημένος στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας, είναι γιος του Καρόλου των Αψβούργων, πολιτικού, και της Φραντσέσκα Τύσεν-Μπορνεμίσα, συλλέκτριας έργων τέχνης και επιμελήτριας. Οι γονείς του είναι χωρισμένοι. Ο πατέρας του σήμερα είναι 62 ετών, ζει μεταξύ Βιέννης και Πόρτο της Πορτογαλίας, ενώ η μητέρα του είναι 64 ετών και ζει στη Μαδρίτη.
Εκτός από τη συγκάτοικό του, τη μικρότερη αδερφή του Γκλόρια, η οποία είναι παραγωγός ντοκιμαντέρ, ο Φέρντιναντ Χάμπσμπουργκ έχει άλλη μια αδερφή: την 29χρονη Ελεονόρα των Αψβούργων. Είναι σχεδιάστρια κοσμημάτων και ζει στην Οξφόρδη της Αγγλίας, με τον σύζυγό της Ζερόμ ντ’ Αμπρόσιο, πρώην επαγγελματία οδηγό αγώνων της Formula E.
Οι Αψβούργοι –σήμερα ζουν περίπου 600 από αυτούς– προσπαθούν να κρατήσουν επαφή μεταξύ τους. «Εχουμε μια ομάδα στο WhatsApp» δηλώνει ο Φέρντιναντ. «Μπορώ να ταξιδέψω οπουδήποτε στον κόσμο και στέλνοντας ένα μήνυμα στην ομάδα και λέγοντας πού θα πάω και πότε, βρίσκω ένα σπίτι στο οποίο μπορώ να μείνω» προσθέτει γελώντας. «Είναι σαν ένα δωρεάν Airbnb για εμάς τους Αψβούργους».
Αν υπάρχει κάποιος στον πλανήτη που χαίρεται που ο 25χρονος Φέρντιναντ καταφέρνει να κυνηγήσει τα πάθη του και όχι να είναι ακόμα ένα μέλος μιας βασιλικής οικογένειας, δεν είναι άλλη από την Κάθλιν Σέρμανς, τη διευθύνουσα σύμβουλο της αγωνιστικής ομάδας του, WRT: «Αν πίσω του υπήρχε μια αυτοκρατορία δεν θα μπορούσε να αγωνιστεί με αυτοκίνητα» υποστηρίζει εκείνη.
Πράγματι, πριν από λίγο καιρό, ένα ανοιξιάτικο Σαββατοκύριακο, ο Φέρντιναντ βρισκόταν στην πίστα του Πορτιμάο, στο Αλγκάρβε της Πορτογαλίας, κάνοντας προπόνηση πριν από έναν αγώνα. Υπήρχαν περίπου 60 μηχανικοί. Εκείνος είναι τόσο δοτικός, κοινωνικός και ζεστός που, παρά το γεγονός ότι είχε δουλειά, χαιρέτησε ονομαστικά τους περισσότερους, αγκαλιάζοντας μάλιστα έναν από αυτούς.
Ο Χάμπσμπουργκ είναι επίσης μεγαλόψυχος και αισιόδοξος στην πίστα. Κάποτε, όμως, τον επέπληξε δημόσια ο οδηγός της Formula 1 Νικ ντε Φρις, πιστεύοντας πως δεν είχε συμπεριφερθεί με σοβαρότητα. «Το αντιμετώπισα προσπαθώντας να μην το σκέφτομαι» λέει γελώντας ο Φέρντιναντ. Αλλωστε τώρα, προσθέτει, έχουν καλή σχέση. Παράλληλα, δηλώνει ότι από τη στιγμή που μπήκε σε καρτ, σε ηλικία 7 ετών, ήταν σαν να εθίστηκε στα μηχανοκίνητα αθλήματα. «Ζητούσα κάθε μέρα από την νταντά μου να με οδηγήσει πάλι πίσω στα καρτ» δηλώνει.
Τελείωσε ιδιωτικό σχολείο, το Danube International School, με αρκετά καλούς βαθμούς. Το έκανε για να τον αφήνουν να μπορεί να περνάει περισσότερο χρόνο στις πίστες, λέει. Ωστοσο, δεν ήθελε να πάει στο πανεπιστήμιο, επειδή σκόπευε να μετακομίσει στο Λονδίνο και να ενταχθεί σε μια ομάδα F3, ένα από τα σημεία εκκίνησης για όσους έχουν φιλοδοξίες για την F1.
Αντ’ αυτού μπήκε σε αγώνες αντοχής, των οποίων οι διαγωνισμοί διαρκούν από έξι έως 24 ώρες. (Οι οδηγοί εργάζονται ως ομάδα, κάνοντας εναλλάξ εκατοντάδες γύρους.) Το 2021 κέρδισε το «24 Ωρες του Λε Μαν». Πρόκειται για έναν αγώνα 24 ωρών, στη βορειοδυτική Γαλλία, και είναι ο πιο γνωστός αγώνας σπορ αυτοκινήτων στον κόσμο. Οσο για το ποιος τον χρηματοδότησε στην αρχή της καριέρας του; Φυσικά, η μητέρα του.
Η οικογένεια της Φραντσέσκα Τύσεν-Μπορνεμίσα έχει κάνει μια μεγάλη περιουσία από επιχειρήσεις στους χώρους της χαλυβουργίας και της ενέργειας. Τώρα έχει όλους τους χορηγούς που χρειάζεται. «Δεν θα χρειαστεί να ξαναζητήσω χρήματα από τη μαμά μου» σχολιάζει με χιούμορ.
Ο γιος, του πατέρα θα μοιάσει (στο περίπου!)
Ο πατέρας του, Κάρολος, είναι το ίδιο ζεστός ως άνθρωπος με τον γιο του. Του συμπαραστέκεται κάθε φορά που αγωνίζεται και τον αγκαλιάζει με όλη του τη δύναμη, ό,τι και να γίνει στο τέλος κάθε αγώνα. Η αγκαλιά του ήταν ακόμα πιο σφικτή όταν ο Φέρντιναντ τερμάτισε κάποτε στην έβδομη θέση, κάτι που ο ίδιος θεώρησε καταστροφή. Αλλά είναι επίσης σοβαρός άνθρωπος, αφού γεννήθηκε εξόριστος στη Βαυαρία.
«Μεγάλωσα ως πολίτης της Αυστρίας και είχα αυστριακό διαβατήριο», λέει, «ωστόσο αυτό φαίνεται ότι ίσχυε για όλες τις άλλες χώρες του κόσμου εκτός από τη χώρα μου!». Ο παππούς του Φέρντιναντ, Κάρολος Α’, το 1921 είχε προσπαθήσει δύο φορές να ανακτήσει το ουγγρικό στέμμα χωρίς επιτυχία. Μερικά μέλη του προσωπικού εξακολουθούσαν να αναφέρονται στον πατέρα του, Οθωνα, αποκαλώντας τον «αυτοκρατορική υψηλότητα».
«Τόσο ο Κάρολος Α’ όσο και ο Οθων εργάστηκαν πολύ σκληρά, έτσι ώστε να φέρουν τις πρώην κομμουνιστικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης πίσω στην Ευρώπη για να συνεργαστούν» δηλώνει ο Μάριο Κρίστιαν Ορτνερ, στρατιωτικός ιστορικός για την Αυστρία. «Αυτή ήταν επίσης μια από τις κύριες αποστολές της αυτοκρατορίας των Αψβούργων: Να προωθήσουν τη συνεργασία αυτών των διαφορετικών εθνών».
Στην περίοδο του Μεσοπολέμου και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Οίκος των Αψβούργων «ήταν σκληρός αντίπαλος των Ναζί» λέει ο Σεϊντέλ. Ο Οθων, ειδικότερα, έκανε εκστρατεία εναντίον των Ναζί στη Γαλλία και στις ΗΠΑ με τέτοιο μένος, που οι Ναζί εξέδωσαν ένταλμα σύλληψης εναντίον του. Χρησιμοποίησε επίσης τις διασυνδέσεις του για να βοηθήσει δεκάδες χιλιάδες Αυστριακούς, συμπεριλαμβανομένων 15.000 Εβραίων, να διαφύγουν.
Ο πατέρας του, Κάρολος των Αψβούργων, εργάζεται επί του παρόντος για να συσπειρώσει την Ευρώπη ώστε να βοηθήσει την Ουκρανία. Παράλληλα, δεν παραλείπει με κάθε ευκαιρία να τονίζει ότι αισθάνεται μεγάλη ευθύνη να υπηρετεί τους ανθρώπους, είτε πρόκειται για την οικογένειά του είτε για τους ευρωπαίους πολίτες, όπως μπορεί. «Αυτό που θέλω να εμφυσήσω σε όλα τα μέλη της οικογένειας είναι ότι, αν ξαφνικά βρεθείτε στη θέση όπου πρέπει να αναλάβετε την ευθύνη για την κοινωνία σας, θα πρέπει να την αναλάβετε» δηλώνει.
Ο γιος του έπιασε το μήνυμα και ηγείται μιας καμπάνιας, της «Drive Fast, Act Faster», η οποία ενθαρρύνει τις αγωνιστικές ομάδες να μειώσουν και να αντισταθμίσουν τις εκπομπές άνθρακα. Η σημερινή του ομάδα, η WRT, μεταπήδησε στην πράσινη ενέργεια και χρησιμοποιεί καύσιμα που παράγονται από απόβλητα προϊόντων οινοποιίας.
Στη Βιέννη, ο νεαρός Φέρντιναντ ανήκει σε μια καθολική κοινότητα, το Κέντρο Ιωάννης-Παύλος Β’, η οποία προσπαθεί να κάνει τους ιερούς τόπους προσιτούς για τους νέους. «Δεν έχει σημασία αν είχατε ποινικό μητρώο, έχετε χωρίσει, κάνατε έκτρωση ή είστε ομοφυλόφιλοι» λέει. «Το νόημα είναι να αγαπάμε, απλώς, ο ένας τον άλλον».
Δεν έχει δεύτερες σκέψεις για την τρέχουσα κατάσταση της οικογένειάς του μετά την απώλεια των βασιλικών τους τίτλων. «Είχα το προνόμιο να μεγαλώσω χωρίς αυτό το αίσθημα απώλειας» παραδέχεται. «Ο πατέρας μου μας έδωσε τη δυνατότητα να το απολαύσουμε όλη την ιστορία». Μερικές φορές αναρωτιέται πώς θα ήταν αν υπήρχε ακόμα η αυτοκρατορία, πρόκειται όμως για μια περιστασιακή περιέργεια. «Είναι σαν να λέω στον εαυτό μου “χμμ, αυτό θα ήταν ενδιαφέρον”» λέει. «Αλλά μετά επιστρέφω και πάλι στην κανονική μου ζωή».