Καυγάς εκατομμυρίων στήθηκε στο υπουργικό συμβούλιο Τετάρτης 17 Οκτωβρίου με επίκεντρο τις απόρρητες δαπάνες των υπουργείων. Από την μία πλευρά ο κυβερνητικός εταίρος Πάνος Καμμένος φέρεται να κατηγόρησε τον πρώην –πλέον- υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά για παρατυπίες όσον αφορά τη διαχείριση των μυστικών κονδυλίων, ή ειδικών δαπανών, όπως ονομάζονται στην κοινοβουλευτική διάλεκτο. Από την άλλη πλευρά, ο Νίκος Κοτζιάς ζήτησε σύμφωνα με πληροφορίες τον έλεγχο του υπουργείου Εθνικής Άμυνας και των άλλων υπουργείων που έχουν μυστικές δαπάνες, στα πρότυπα των ελέγχων που γίνονται από τη Βουλή στο υπουργείο Εξωτερικών και που ψηφίστηκαν με νόμο τον Φεβρουάριο του 2017.
Οι απόρρητες δαπάνες δεν καταγράφονται με αποδείξεις, όπως για παράδειγμα όταν κάποιος πάει ένα ταξίδι, κρατάει τα παραστατικά και μετά κάνει απόδοση εξόδων. Ο αποδέκτης των χρημάτων, είτε αυτός είναι πληροφοριοδότης είτε κάποιος που θα πάει να τραβήξει φωτογραφίες σε ένα στόχο εθνικού ενδιαφέροντος στο εξωτερικό και μετά θα τις παραδώσει στον έλληνα «χειριστή» του δεν θα υπογράψει κάποιο χαρτί –εν είδει απόδειξης- ότι παρέλαβε τα χρήματα. Αυτός που του τα δίνει συνήθως θα συντάξει μία αναφορά, η οποία μετά από λίγο καιρό θα καταστραφεί στα πλαίσια της προστασίας του απορρήτου.
Τα χρήματα δεν είναι λίγα. Από τους κρατικούς απολογισμούς των ετών 2015 και 2016 (αυτοί είναι οι τελευταίοι διαθέσιμοι επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ) προκύπτει ότι το υπουργείο των Εξωτερικών και το υπουργείο Εθνικής Άμυνας πλήρωσαν δεκάδες εκατομμύρια ευρώ μυστικών κονδυλίων μέσα σε δύο χρόνια. Συγκεκριμένα και τα δύο υπουργεία πλήρωσαν την προαναφερόμενη διετία περίπου 53,5 εκατομμύρια ευρώ. Αυτό το ποσό αντιστοιχεί στο 65% του συνόλου των απόρρητων δαπανών που διατέθηκαν το 2015 και το 2016, με τα υπόλοιπα χρήματα να απορροφώνται από το υπουργείο Εσωτερικών, το οποίο τροφοδοτεί με μυστικά κονδύλια την Ελληνική Αστυνομία κατά κύριο λόγο και την Κεντρική Υπηρεσία του πρώην υπουργείου Μακεδονίας Θράκης.
Η αίσθηση που δημιουργήθηκε μετά την παραίτηση του Νίκου Κοτζιά ότι το υπουργείο Εξωτερικών είναι ο μεγαλύτερος «διακινητής» μυστικών κονδυλίων είναι λανθασμένη – τουλάχιστον σύμφωνα με τα στοιχεία των διαθέσιμων ισολογισμών του κράτους. Το 2016 η Ελληνική Αστυνομία, με κονδύλια που καταγράφηκαν σε κωδικό του υπουργείου Εσωτερικών, πλήρωσε περίπου 17,8 εκατομμύρια «απόρρητα» ευρώ ενώ το ΥΠΕΞ 13,8 εκατομμύρια, ένα περισσότερο απ’ ό,τι το ΥΠΕΘΑ.
Η νομοθετική ρύθμιση που έγινε με πρωτοβουλία του Νίκου Κοτζιά τον Φεβρουάριο του 2017 έφερε μερικό έλεγχο από τη Βουλή στα μυστικά κονδύλια του συγκεκριμένου μόνο υπουργείου. Όπως, ψηφίστηκε, τα δικαιολογητικά έγγραφα των απόρρητων δαπανών του ΥΠΕΞ που υπερβαίνουν τα 25.000 ευρώ, καθώς και κάθε άλλο σχετικό με αυτές στοιχείο που κατείχε η Επιτροπή Ειδικών Δαπανών του υπουργείου, διαβιβάζονται με συνοδευτική έκθεση στη Βουλή προκειμένου να ενημερωθεί για τη διάθεση τους, αυθημερόν. Κατόπιν τα στοιχεία, χωρίς να έχουν αναπαραχθεί αντίγραφα –μόνο διαβάζονταν- επιστρέφουν στο υπουργείο όπου και καταστρέφονται. Κατά την συζήτηση στη Βουλή, πριν από την ψήφιση της εν λόγω ρύθμισης, η Νέα Δημοκρατία υποστήριζε ότι το όριο των 25.000 ευρώ ήταν χαμηλό και ότι έπρεπε να αυξηθεί αλλά και να γίνεται πιο ενδελεχής έλεγχος από τη Βουλή με διακομματική επιτροπή για περισσότερη διαφάνεια. Ο λόγος που επικαλούνταν οι βουλευτές της αντιπολίτευσης για την αύξηση του ορίου ήταν ότι θα έπρεπε να μην αποκαλύπτονται οι εθνικές προτεραιότητες.
Η αλήθεια είναι ότι σε σχέση με τη δεκαετία του 2000 οι απόρρητες δαπάνες έχουν μειωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Για παράδειγμα, το 2007 οι μυστικές πληρωμές από όλα τα υπουργεία ξεπέρασαν τα 160 εκατομμύρια ευρώ – όσα δηλαδή ξοδεύτηκαν συνολικά την τετραετία 2013-2016. Μόνο το υπουργείο Εξωτερικών πλήρωνε από 37 έως και 57 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο από το 2004 έως και το 2009. Το υπουργείο Εθνικής Άμυνας το 2009 είχε διανείμει από την πλευρά του 37,5 εκατομμύρια.
Στον καυγά του υπουργικού συμβουλίου μεταξύ Καμμένου-Κοτζιά, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών έβαλε στο τραπέζι τον έλεγχο του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, το οποίο όπως φαίνεται από τα στοιχεία των τελευταίων χρόνων σημειώνει ολοένα και αυξανόμενες δαπάνες – τουλάχιστον λογιστικά. Αντίθετα, το ΥΠΕΞ φαίνεται να μειώνει το ύψος των μυστικών κονδυλίων.
Συγκεκριμένα, από 19,7 εκατομμύρια που διατέθηκαν από το ΥΠΕΞ το 2014, επί υπουργείας Κοτζιά το 2015 οι απόρρητες πληρωμές έπεσαν στα 15,5 εκατομμύρια και το 2016 1,7 εκατομμύρια λιγότερα από την προηγούμενη χρονιά. Αυτά τα χρήματα δόθηκαν από την κεντρική υπηρεσία του υπουργείου και καταγράφηκαν στον κωδικό 0896 ο οποίος αφορά τα μυστικά κονδύλια – η διπλωματική υπηρεσία του ΥΠΕΞ δεν διαθέτει τέτοιον κωδικό.
Αντίθετα, το υπουργείο Εθνικής Άμυνας φαίνεται να αυξάνει τις απόρρητες δαπάνες που καταγράφονται στους κωδικούς του. Το 2014 οι πληρωμές έφτασαν τα 9,7 εκατομμύρια και με την αλλαγή της κυβέρνησης το 2015 ανέβηκαν στα 11,45 εκατομμύρια. Το 2016 καταγράφηκε το μεγαλύτερο ύψος απόρρητων δαπανών των τελευταίων χρόνων: 12,75 εκατομμύρια.
Το υπουργείο Εθνικής Άμυνας δεν διαθέτει τις απόρρητες δαπάνες από μία και μόνο υπηρεσία όπως το ΥΠΕΞ. Τα μυστικά κονδύλια του ΥΠΕΘΑ «σπάνε» ανάμεσα στην κεντρική υπηρεσία (το 2016 πληρώθηκαν 640.000 ευρώ), το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας (1,25 εκατομμύρια το ίδιο έτος), το Γενικό Επιτελείο Στρατού που δαπανά τη μερίδα του λέοντος (4,3 εκατομμύρια), το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού (200.000), την Υπηρεσία Πολεμικής Αεροπορίας (250.000). Και την ΕΥΠ, η οποία, ενώ υπάγεται βάσει πράξης νομοθετικού περιεχομένου από το 2009 στον υπουργό Προστασίας του Πολίτη, λογιστικά οι δαπάνες της περνούν από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Για την ακρίβεια, τα μυστικά κονδύλια της ΕΥΠ τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι είναι αυτά που διογκώνουν το σύνολο των απόρρητων πληρωμών που χρεώνονται στο ΥΠΕΘΑ. Από σχεδόν 3,1 εκατομμύρια το 2014, οι ελληνικές μυστικές υπηρεσίες αύξησαν τις δαπάνες τους σε 4,46 εκατομμύρια το 2015 και σε 6,1 εκατομμύρια το 2016. Όλοι οι άλλοι τομείς του ΥΠΕΘΑ που διαχειρίζονται μυστικά κονδύλια φαίνεται να έχουν σχετικά σταθερές πληρωμές την τελευταία διετία με εξαίρεση το ΓΕΣ που μείωσε κάπως τις δαπάνες του. Ο διπλασιασμός των απόρρητων κονδυλίων της ΕΥΠ εμφανίστηκε τα ίδια χρόνια που οι προσφυγικές ροές στην Ελλάδα βρίσκονταν στο ανώτερο σημείο τους, ενώ τρομοκρατικά χτυπήματα έπλητταν την Ευρώπη.
Η ΕΥΠ θεωρείται ότι έχει αυτονομία στη διαχείριση των απόρρητων δαπανών της – μία πηγή του Protagon περιέγραψε την κατάσταση που επικρατεί ως «πλήρη ανεξαρτησία». Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες, ο ελεγκτής του κωδικού των μυστικών κονδυλίων της ΕΥΠ φαίνεται ότι βρίσκεται εντός του υπουργείου Εθνικής Άμυνας – γεγονός λογικό εάν λάβει κανείς υπόψη του ότι όλα αυτά τα χρήματα χρεώνονται στο ΥΠΕΘΑ. Ίσως σε αυτό να κρύβεται και η εξήγηση της κίνησης Κοτζιά να θέσει το ζήτημα ελέγχου των κονδυλίων του υπουργείου του Καμμένου.
