Η νοσταλγία για την εθνική ταυτότητα και τα εθνικά σύνορα χάρη στην οποία ο Ντόναλντ Τραμπ κέρδισε την εξουσία στην Αμερική και οι Βρετανοί αποχώρησαν από την Ευρωπαϊκή Ενωση σηματοδοτεί, σύμφωνα τουλάχιστον με τον Τομά Πικετί, την ήττα του Ριγκανισμού και του Θατσερισμού έπειτα από αρκετές δεκαετίες αχαλίνωτης παγκοσμιοποίησης.
Εάν, ωστόσο, αληθεύει ότι ο οικονομικός φιλελευθερισμός δεν τήρησε την υπόσχεσή του για περισσότερο πλούτο και ευημερία για όλους και συνέβαλε, αντιθέτως, στην αύξηση των ανισοτήτων, με τα μέλη της μεσαίας και της εργατικής τάξης στις ΗΠΑ και τη Βρετανία να πλήττονται βαριά από τον διεθνή ανταγωνισμό και το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, αληθεύει εξίσου πως ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Μπόρις Τζόνσον και οι «ημέτεροί» τους έπρεπε να προβούν στη δημιουργία ενόχων.
Για τον αμερικανό πρόεδρο, οπότε, την ευθύνη για τα οικονομικά δεινά των ψηφοφόρων του τη φέρουν «οι μεξικανοί εργάτες, η Κίνα και όλοι όσοι από τον υπόλοιπο κόσμο καταχράστηκαν τη σκληρή δουλειά της λευκής Αμερικής», ενώ για τον βρετανό πρωθυπουργό και τους Brexiteers, υπεύθυνοι είναι «οι Πολωνοί, η ΕΕ και όλοι όσοι βάλλουν κατά του μεγαλείου της Βρετανίας».
Και «εν ελλείψει πιο πειστικών εναλλακτικών αφηγημάτων, η εθνικιστική και φιλελεύθερη ρητορική αποτελεί για τους ψηφοφόρους που συνεχίζουν να ψηφίζουν τη μοναδική καινούργια και αξιόπιστη απάντηση στη δυσφορία τους», εξηγεί σε κείμενό του στη Le Monde ο διάσημος γάλλος οικονομολόγος.
Η εν λόγω διαπίστωση, ωστόσο, δεν αφορά μόνον τον αγγλοσαξονικό κόσμο. Γιατί «ο ταυτοτικός και ξενοφοβικός πειρασμός παρατηρείται παντού, στην Ιταλία και την Ανατολική Ευρώπη, στη Βραζιλία και την Ινδία», την ώρα που στη Γερμανία, ύστερα από όλα όσα έλαβαν χώρα στη Θουριγγία, κάθε άλλο παρά ενιαίο μέτωπο υπάρχει κατά του ακροδεξιού κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία, ενώ στη Γαλλία πάρα πολλοί είναι εκείνοι που έχουν πάθει «αραβοφοβική υστερία».
Ομως το ότι η «πολιτική της εθνικιστικής και ταυτοτικής αναδίπλωσης» του αμερικανού προέδρου και του βρετανού πρωθυπουργού, όχι μόνον δεν θα επιλύσει τα προβλήματα των ψηφοφόρων ούτε θα συμβάλει στην αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων των καιρών μας, αλλά θα προκαλέσει ακόμη ένα «φορολογικό και κοινωνικό ντάμπινγκ προς όφελος των πιο πλούσιων», δεν αλλάζει το γεγονός πως το Brexit είναι «συνέπεια μιας συλλογικής αποτυχίας όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο οργανώθηκε η οικονομική παγκοσμιοποίηση, από τη δεκαετία του 1980, ειδικά στην Ευρωπαϊκή Ενωση», υπογραμμίζει ο Πικετί. Και προειδοποιεί ότι δεν γίνεται «να καθοριστεί ένα πολιτικό σχέδιο και ένα αναπτυξιακό μοντέλο με βάση μόνον τo ελεύθερο εμπόριο, τον ανταγωνισμό όλων εναντίον όλων και την πειθαρχία της αγοράς».
Αλλά θεωρεί ότι υπάρχει, ωστόσο, διέξοδος και έγκειται σε αυτό που ο συγγραφέας της περίφημης πραγματείας «Το Κεφαλαίο τον 21ο αιώνα» αποκαλεί «κοινωνικό φεντεραλισμό». Εάν οι ταυτοτικοί εθνικιστές εναντιώνονται στην ελεύθερη κυκλοφορία των ανθρώπων, ο κοινωνικός φεντεραλισμός θα πρέπει να αντιπαραταχθεί στην ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων και στη «φορολογική ατιμωρησία των πιο πλούσιων». Και αναμένοντας την αλλαγή των ευρωπαϊκών και διεθνών συνθηκών προς αυτήν την κατεύθυνση, ο Πικετί προτείνει την «ποινικοποίηση» των εισαγωγών από χώρες και επιχειρήσεις που εφαρμόζουν την πρακτική του φορολογικού ντάμπινγκ. Αναμφίβολα πρόκειται για μια δύσκολη και ιδιαίτερα πολύπλοκη διαδικασία. Στην περίπτωση, ωστόσο, που «δεν παρουσιαστεί μια αποφασιστική εναλλακτική πρόταση, ο εθνικιστικός φιλελευθερισμός θα κατακτήσει τα πάντα στο πέρασμά του».