Λίγοι θεωρούν ότι επρόκειτο για ατύχημα ενώ οι περισσότεροι υποπτεύονται του Ρώσους. Οι δύο εκρήξεις που σημειώθηκαν με διαφορά λίγων ωρών η μία από την άλλη και σε διαφορετικά σημεία, δεν αφήνουν καμία αμφιβολία: επρόκειτο για δολιοφθορά. Και η Μόσχα είναι η μόνη που διαθέτει και τους ανθρώπους και τα μέσα για την εκτέλεσή της. Συγχρόνως, όμως, είναι αδύνατο να αποδειχθεί πως την ευθύνη για την επίθεση στους δύο αγωγούς τη φέρει το Κρεμλίνο, καθώς κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας δεν υπάρχουν ίχνη. Ωστόσο η ερώτηση-κλειδί, η ερώτηση που απασχολεί, που βασανίζει πολιτικούς και στρατιωτικούς στη Δύση, αφορά τα κίνητρα της επίθεσης.
Ποιος ωφελείται;
«Δεν είναι προς το συμφέρον κανενός», σχολίασε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντονι Μπλίνκεν. «Οι δύο (αγωγοί φυσικού αερίου) Nord Stream αποτελούν το σύμβολο της οικονομικής επέκτασης του Πούτιν και η φθορά τους ενδεχομένως να φαίνεται αυτοκαταστροφική», εξηγεί ο Τζιανλούκα Ντι Φέο της La Repubblica στο ρεπορτάζ του. Στην πραγματικότητα, ο δεύτερος αγωγός δεν τέθηκε ποτέ πλήρως σε λειτουργία ενώ τη στρόφιγγα του πρώτου Nord Stream την έκλεισαν οι ίδιοι οι Ρώσοι πριν από εβδομάδες. «Αλλά η ανατίναξή τους στέλνει ένα αδιαμφισβήτητο μήνυμα στην Ευρώπη: “ετοιμαστείτε να ζήσετε χωρίς το φυσικό μας αέριο για ολόκληρο τον χειμώνα”», συνοψίζει ο ιταλός δημοσιογράφος, κάνοντας λόγο για μια «ξεκάθαρη προοπτική», ενώπιον της οποίας η ΕΕ παραμένει διχασμένη.
Η εξάρτηση της ΕΕ από τα υποθαλάσσια δίκτυα
Η πιο ανησυχητική από τις αναλύσεις αφορά την ερμηνεία του συμβάντος στο πλαίσιο της παγκόσμιας αναταραχής που προκλήθηκε από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. «Το Κρεμλίνο θέλει να αποδείξει ότι είναι έτοιμο για όλα και πως δεν φοβάται την κλιμάκωση. Αυξάνει την ένταση της αντιπαράθεσης, στοχεύοντας το ευαίσθητο σημείο της Δύσης, την πιο εύθραυστη αρτηρία η οποία τροφοδοτεί την ύπαρξή της από κάθε άποψη: τα υποβρύχια δίκτυα», γράφει ο Ντι Φέο.
Και είναι αλήθεια πως «είμαστε απόλυτα εξαρτημένοι» από τις υποδομές στον βυθό, και όχι μόνο για την προμήθεια ενέργειας, «αλλά κυρίως για τις ψηφιακές συνδέσεις, μέσω των οποίων ρέει το 97% των επικοινωνιών, είτε πρόκειται για δεδομένα είτε για τηλεφωνικές κλήσεις. Ενα κουβάρι οπτική ίνα άνω του ενός εκατομμυρίου χιλιομέτρων που αποτελεί το νευρικό σύστημα της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας», σημειώνει ο δημοσιογράφος της La Repubblica.
Ενδεικτικά αναφέρει πως «καθημερινά εκατομμύρια οικονομικές συναλλαγές διέρχονται κατά μήκος αυτών των καλωδίων που εκτείνονται κάτω από τους ωκεανούς, εντελώς απροστάτευτα». Η φθορά τους είναι εξαιρετικά εύκολη υπόθεση, «δεν χρειάζονται καν εκρηκτικά, αρκεί μια ομάδα δυτών ή ένα βαθυσκάφος, ακόμα και ένα από τα πολλά υποβρύχια drones με τα οποία πειραματίζονται οι Ρώσοι εδώ και χρόνια. Και το σαμποτάζ των Nord Stream καταδεικνύει ότι μπορεί να συμβεί οπουδήποτε».
Ζώνη επιτήρησης του ΝΑΤΟ
Οι δύο αγωγοί φυσικού αερίου βρίσκονται σε διεθνή ύδατα, λίγα χιλιόμετρα μακριά από ένα νησί της Δανίας, στη μέση της Βαλτικής Θάλασσας. Πρόκειται για μια περιοχή που επιτηρείται αδιάκοπα από το ΝΑΤΟ, ωστόσο την Τρίτη ο συναγερμός σήμανε αρκετές ώρες μετά τη διαρροή μεθανίου. Υποπτα σκάφη δεν εντοπίστηκαν, οπότε αποκλείεται η δολιοφθορά να αποτέλεσε έργο βατραχανθρώπων. Το βάθος, περί τα εβδομήντα μέτρα, αποκλείει και το ενδεχόμενο τηλεκατευθυνόμενων ναρκών, οπότε ο Ντι Φέο συμπεραίνει πως μάλλον επρόκειτο για μια επιχείρηση που διεξήχθη με κάποιο υποβρύχιο σκάφος το οποίο θα μπορούσε, θεωρητικά, να είχε τοποθετήσει ωρολογιακές βόμβες πριν από ημέρες.
Η απουσία ενός ξεκάθαρου νομικού πλαισίου
Εικασίες κυκλοφορούν πολλές αλλά κατά πάσα πιθανότητα δεν πρόκειται να επιβεβαιωθούν ποτέ. Ομως ακόμη και να αποδεικνυόταν ότι επρόκειτο για ρωσική δολιοφθορά, δεν υπάρχει ένα ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση του ζητήματος. «Αποτελεί η πρόκληση ζημιάς σε μια υποβρύχια υποδομή που βρίσκεται σε διεθνή ύδατα “πράξη πολέμου”;», διερωτάται ο Ντι Φέο. «Βρισκόμαστε σε μια ανεξερεύνητη γκρίζα ζώνη. Ποτέ δεν έχει συζητηθεί το ζήτημα των αγωγών. Πρόσφατα διάφοροι νομικοί αντάλλαξαν απόψεις για το πώς θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μια κυβερνοεπίθεση κατά ενός καλωδίου οπτικών ινών και η επικρατούσα άποψη είναι πως δεν μπορεί να θεωρηθεί casus belli. Με λίγα λόγια πρόκειται για το τέλειο έγκλημα», απαντάει.
Ο αντίκτυπος, ωστόσο, είναι πασιφανής. «Η φούσκα στη Βαλτική αποκάλυψε την ευπάθεια της Δύσης […] με τις υλικές και περιβαλλοντικές ζημιές να μην έχουν ακόμα προσδιοριστεί. Αυτό που είναι σίγουρο είναι η κρισιμότητα της απειλής: μπορεί να επαναληφθεί στον Ατλαντικό, διακόπτοντας τη διακίνηση δεδομένων με τις ΗΠΑ ή στη Μεσόγειο, πλήττοντας τον αγωγό φυσικού αερίου της Αλγερίας», συμπληρώνει.
Τελικό συμπέρασμα, ο Βλαντίμιρ Πούτιν εξακολουθεί να εμφανίζεται υπέρμετρα προκλητικός και, λαμβάνοντας υπόψη τις δραματικές εξελίξεις των τελευταίων ημερών, το χειρότερο, αδιανόητο έως πρόσφατα, σενάριο δυστυχώς δεν μπορεί να αποκλειστεί: «Πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη τη ρητορική του Κρεμλίνου για τα πυρηνικά», επανέλαβε την Τρίτη ο Γενς Στόλτενμπεργκ.