Σύγχυση προκάλεσε η δημοσιοποίηση αριθμητικών στοιχείων που αφορούν τα σελφ τεστ του προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του παχέος εντέρου τα οποία διανέμονται σε πολίτες άνω των 50 ετών, στο πλαίσιο του σχετικού προγράμματος πρόληψης του υπουργείου Υγείας.
Την περασμένη εβδομάδα ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος (ΠΦΣ) σε συνέντευξη τύπου ανακοίνωσε ότι μέχρι στιγμής έχουν έχουν διανεμηθεί δωρεάν από τα φαρμακεία 130.000 αυτοδιαγνωστικά τεστ και σε 1.000 περιπτώσεις εξ αυτών το αποτέλεσμα ήταν θετικό.
Τα 1.000 θετικά σε καμία περίπτωση δεν σημαίνουν ότι βρέθηκαν 1.000 περιπτώσεις καρκίνου, όπως παρερμηνεύθηκε σε κάποιες περιπτώσεις.
Μετά τη σύγχυση που προέκυψε, το υπουργείο Υγείας όσο και ο ΠΦΣ αλλά και ειδικοί γαστρεντερολόγοι, επισημαίνουν ότι τα self test ανιχνεύουν την παρουσία αίματος στα κόπρανα, που αποτελεί βασικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου. Το self test δεν ανιχνεύει αν κάποιος έχει καρκίνο ή όχι. Η παρουσία αίματος τα κόπρανα μπορεί να οφείλεται σε διαφορετικές αιτίες και για τον λόγο αυτό, έχει δοθεί οδηγία όταν ένας πολίτης έχει θετικό τεστ, να γίνεται κλινική εκτίμηση από γαστρεντερολόγο. Για τους πολίτες που έχουν θετικό τεστ, εκδίδεται αυτόματα ηλεκτρονικό παραπεμπτικό επίσκεψης σε γαστρεντερολόγο.
Τι πρέπει να ξέρεις για αυτόν τον καρκίνο και τον προσυμπτωματικό έλεγχο
Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Παθολόγος, Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής), Δρ. Μαρία Καπαρέλου (Παθολόγος – Ογκολόγος), Παναγιώτα Ζαχαράκη (Βιολόγος), και Θάνος Δημόπουλος (τ. Πρύτανης ΕΚΠΑ, Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας, Διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής) απαντούν στις πιο βασικές ερωτήσεις για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και τον πρώιμο έλεγχο.
⇒ Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου;
Ο καρκίνος παχέος εντέρου βρίσκεται στα ανάμεσα στα τρία συχνότερα νεοπλάσματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μαζί με τον καρκίνο του μαστού (πρώτος σε συχνότητα) και τον καρκίνο του προστάτη (τρίτος σε συχνότητα).
⇒ Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι θανατηφόρος;
Οι τέσσερις πιο συχνές αιτίες θανάτου από καρκίνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο καρκίνος του πνεύμονα (19.5% όλων των θανάτων από καρκίνο), που ακολουθείται από τον καρκίνο του παχέος εντέρου (12.3%), τον καρκίνο του μαστού (7.5%) και τον καρκίνο του παγκρέατος (7.4%).
⇒ Σε ποιους εμφανίζεται συχνότερα ο καρκίνος του παχέος εντέρου;
Εμφανίζεται τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες, με μεγαλύτερη επίπτωση στους άντρες. Παρουσιάζεται κυρίως μετά την ηλικία των 50 ετών, μπορεί όμως να εμφανιστεί και σε μικρότερη ηλικία, με μεγαλύτερη πιθανότητα θανάτου.
⇒ Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου; Και επομένως ποια είναι η πρωτογενής πρόληψη;
Υπάρχουν μη- τροποποιήσιμοι και τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Στους μη τροποποιήσιμους περιλαμβάνεται η ηλικία, η γενετική προδιάθεση και το ιατρικό ιστορικό (όπως ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό, ύπαρξη αδενωματωδών πολυπόδων, ατομικό ιστορικό χρόνιας φλεγμονώδους νόσου του εντέρου), όπως και το μεγαλύτερο ύψος ενήλικα.
Στους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου ανήκουν η ανθυγιεινή διατροφή, η κατανάλωση αλκοόλ, η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, το κάπνισμα, όπως και η παχυσαρκία με τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ.
⇒ Ποιος είναι ο προσυμπτωματικός έλεγχος (δευτερογενής πρόληψη) για τον καρκίνο του παχέος εντέρου;
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να προληφθεί στο 90% των περιπτώσεων με την εφαρμογή προσυμπτωματικού ελέγχου. Αυτός περιλαμβάνει μια σειρά από εξετάσεις που μπορούν να εντοπίσουν αλλοιώσεις σε προκαρκινικό στάδιο (πολύποδες). Οι ίδιες εξετάσεις συμβάλλουν στην πρώιμη διάγνωση του καρκίνου και άρα στην πιο αποτελεσματική αντιμετώπισή του.
Οι σχετικές ευρωπαϊκές οδηγίες προτείνουν να γίνεται προσυμπτωματικός έλεγχος για τους ενήλικες 50-69 ετών με μέτριο κίνδυνο καρκίνου παχέος.
Στο πλαίσιο αυτό εξέταση επιλογής θεωρείται η ανοσοϊστοχημική (self- test, faecal immunochemical testing -FIT), η οποία ανάλογα με το αποτέλεσμα, χρήζει να ακολουθηθεί με ενδοσκόπηση (κολονοσκόπηση).
Το FIT είναι ένα τεστ που αναζητά μικροσκοπικά ίχνη αίματος στα κόπρανα (αυτά που δεν φαίνονται με γυμνό οφθαλμό). Το αίμα στα κόπρανα μπορεί να προκληθεί από μια σειρά ιατρικών παθήσεων, αλλά μπορεί επίσης να είναι σημάδι καρκίνου του παχέος εντέρου. Αυτό το self-test (σε ειδική συσκευασία) μπορεί να διεξαχθεί στο σπίτι, με συλλογή δείγματος, ανάλυση του δείγματος αφού τοποθετηθεί στο ειδικό σημείο του self-test και διαθεσιμότητα των αποτελεσμάτων σε λίγα λεπτά.
⇒ Τι σημαίνει το αρνητικό αποτέλεσμα στο σελφ τεστ;
Το αρνητικό αποτέλεσμα της εξέτασης σημαίνει ότι δεν βρέθηκε αίμα στα δείγματα και δεν χρειάζονται περαιτέρω ενέργειες προς το παρόν. Δεν σημαίνει ότι αποκλείεται ο καρκίνος του εντέρου ή ότι δεν θα εμφανιστεί ποτέ καρκίνος του εντέρου. Αυτό συμβαίνει γιατί ορισμένοι καρκίνοι του εντέρου δεν αιμορραγούν ή αιμορραγούν μόνον μερικές φορές.
Εάν υπάρχουν συμπτώματα καρκίνου του εντέρου ( που δεν είναι ειδικά, αλλά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου, απώλεια βάρους, κοιλιακά άλγη), ακόμη και μετά από ένα αρνητικό αποτέλεσμα της εξέτασης, χρειάζεται άμεση επίσκεψη σε γιατρό.
⇒ Τι σημαίνει το θετικό αποτέλεσμα στην εξέταση αυτή;
Το θετικό αποτέλεσμα της δοκιμής σημαίνει ότι κάποια μικρογραμμάρια αιμοσφαιρίνης (πρωτεΐνη που βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια) βρέθηκαν στα κόπρανα. Το θετικό τεστ δεν σημαίνει πάντα καρκίνο του εντέρου. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους υπάρχει αίμα στα κόπρανα, και οι περισσότεροι από αυτούς δεν σχετίζονται με τον καρκίνο.
Εάν το αποτέλεσμα της εξέτασης είναι θετικό, θα πρέπει να προγραμματιστεί μια επίσκεψη στον γιατρό για να διερευνηθεί τι προκαλεί την αιμορραγία. Η διερεύνηση γίνεται με διάφορες εξετάσεις, μεταξύ των οποίων και η κολονοσκόπηση.
⇒ Τι σημαίνει ασαφές αποτέλεσμα στην εξέταση αυτή;
Το ασαφές αποτέλεσμα θα πρέπει να αξιολογείται ως θετικό αποτέλεσμα.
⇒ Τι γίνεται σε περίπτωση αυξημένου κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου;
Σε περίπτωση αυξημένου κινδύνου συνεννοούμαστε με τον γιατρό μας, ώστε να μας ενημερώσει για την ηλικία έναρξης, τη συχνότητα και τον τρόπο διεξαγωγής του προσυμπτωματικού ελέγχου. Η καθιερωμένη πρακτική προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του παχέος εντέρου περιλαμβάνει τη διενέργεια κολονοσκόπησης ανά 5-10 χρόνια με ηλικία έναρξης τα 45 με 50, για τον γενικό πληθυσμό. Επειδή όμως η κολονοσκόπηση όμως αποτελεί ήπια επεμβατική διαδικασία, τα ποσοστά συμμόρφωσης με το πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου είναι μικρότερα (με άλλα λόγια, πολλοί αποφεύγουν την εξέταση αυτή). Γι’ αυτό, η χρήση κατ’ αρχήν self test, μπορεί να συντελέσει ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι του προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του παχέος εντέρου.