«Δύο πράγματα είναι ξεκάθαρα: ότι η τελευταία φάση της πανδημίας θα είναι μακριά και επώδυνη και πως η Covid θα αφήσει πίσω της έναν διαφορετικό κόσμο» σε σχέση με τον κόσμο όπως ήταν πριν την επέλαση του κορονοïού. Ετσι συνοψίζει ο Economist τις προβλέψεις του όσον αφορά το τέλος της πανδημίας στο οποίο αφιέρωσε το εξώφυλλο του τελευταίου τεύχους του. «Ακριβώς όταν πιστεύουμε ότι ο ιός ηττήθηκε, μια νέα μετάλλαξη επανέρχεται δριμύτερη, πιο μολυσματική από την προηγούμενη. Ωστόσο, καθώς ο αριθμός των εμβολιασμών ξεπέρaσε τα τρία δισεκατομμύρια, όψεις της ζωής στην μετά-Covid εποχή ξεπροβάλλουν», επισημαίνεται στο κεντρικό άρθρο του τεύχους.
Λαμβάνοντας υπόψη αμφότερες τις πραγματικότητες – και τις αντοχές του ιού που συνεχίζει να μεταλλάσσεται και την εξέλιξη των εμβολιαστικών εκστρατειών – οι δημοσιογράφοι του έγκριτου βρετανικού μέσου προέβησαν στην επεξεργασία ενός «δείκτη κανονικότητας», αναλύοντας παράγοντες όπως οι αεροπορικές μετακινήσεις, η κίνηση στους δρόμους και στα ΜΜΜ, η άθληση, ο τζίρος στην αγορά κ.ά., λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία από πενήντα χώρες στις οποίες ζει το 76% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Με ορίζοντα ως μέσο όρο της κανονικότητας πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας τις 100 μονάδες, σύμφωνα με τον Economist σήμερα (την 3η Ιουλίου) βρισκόμαστε λίγο μετά τη μέση της διαδρομής, στις 66 μονάδες, ενώ πέρυσι τον Απρίλιο ο δείκτης κανονικότητας κυμαινόταν κάτω των 40 μονάδων. Ωστόσο οι 66 μονάδες είναι ένας μέσος όρος στον οποίο εμπεριέχονται πραγματικότητες που βρίσκονται στους αντίποδες, η Μαλαισία, για παράδειγμα, με 27 μονάδες και οι ΗΠΑ αλλά και η Κίνα με 73 μονάδες.
Καθοριστικός παράγοντας για την ταχύτερη και το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη επιστροφή στην προ covid κανονικότητα είναι φυσικά ο εμβολιασμός των πολιτών. Εως το τέλος της προηγούμενης εβδομάδας στην υποσαχάρια Ευρώπη μία δόση κάποιου σκευάσματος κατά του κορονοïού είχε χορηγηθεί μόλις στο 2,4% του πληθυσμού ηλικίας άνω των 12 ετών. Αλλά ακόμη και στην Αμερική όπου δεν υπάρχει ανεπάρκεια εμβολίων, μόλις το 1/3 των πολιτών της Αλαμπάμα και του Μισισίπι είναι πλήρως εμβολιασμένο. Παρόλο που ο κόσμος πρόκειται να παραγάγει περί τα έντεκα δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίων κατά το τρέχον έτος, «θα περάσουν μήνες έως ότου να χορηγηθούν όλα αυτά τα εμβόλια, και περισσότερος καιρός εάν οι πλούσιες χώρες τα κρατήσουν, μην τυχόν τα χρειαστούν», επισημαίνει και προειδοποιεί ο Economist.
Οι συντάκτες του άρθρου επισημαίνουν φυσικά πως πέρα από τον αργό ρυθμό εξέλιξης των εμβολιαστικών προγραμμάτων σε πολλές χώρες και την έλλειψη εμβολίων που παρατηρείται σε ακόμη περισσότερες, η κατάσταση καθίσταται εκ νέου ιδιαίτερα κρίσιμη λόγω της μετάλλαξης Δέλτα η οποία εντοπίστηκε αρχικά στην Ινδία και μεταδίδεται πλέον με ιλιγγιώδη ταχύτητα σε όλον τον κόσμο, καθώς είναι «από δύο έως τρεις φορές πιο μεταδοτική από τον ιό που εμφανίστηκε στη Γουχάν». Τα κρούσματα αυξάνονται και τα συστήματα υγείας δέχονται εκ νέου πιέσεις ενώ οι μεταλλάξεις μεταδίδονται και μεταξύ των εμβολιασμένων και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποκλειστεί ενδεχόμενο η επόμενη μετάλλαξη να είναι πιο ισχυρή από τα εμβόλια που είναι διαθέσιμα.
Ωστόσο «τίποτα από αυτά δεν αλλάζει το γεγονός πως η πανδημία θα κοπάσει τελικά, παρότι ο ιός ενδέχεται να επιβιώσει», προβλέπει ο Economist. «Για τους προνομιούχος που έχουν εμβολιαστεί πλήρως και έχουν πρόσβαση σε νέες θεραπείες, η covid-19 μετατρέπεται γρήγορα σε μη θανατηφόρα ασθένεια», προσθέτει. Σε αντίθεση με τα κρούσματα, οι θάνατοι δεν αυξάνονται (τουλάχιστον προς το παρόν) ενώ ακόμη και στην περίπτωση που χρειαστεί η ανάπτυξη ενός νέου σκευάσματος για την αντιμετώπιση μίας νέας, πιο επιθετικής, μετάλλαξης του κορονοïού, αυτό θα συμβεί μέσα σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα, αναφέρει το βρετανικό έντυπο.
Ομως όσο οι πλούσιες χώρες θα εφοδιάζονται με περισσότερα και πιο αποτελεσματικά εμβόλια και νέες θεραπείες, τόσο θα αυξάνεται ο προβληματισμός και η οργή για την αναπόφευκτη – λόγω της έλλειψης εμβολίων και θεραπειών – αύξησης των κρουσμάτων και των θανάτων στα φτωχά κράτη. «Εξαιτίας των ταξιδιωτικών περιορισμών ο κόσμος θα συνεχίσει να είναι διχοτομημένος», αναφέρει ο Economist, προεικάζοντας, ωστόσο, πως κάποια στιγμή θα επέλθει μια κανονικότητα και στις αεροπορικές μεταφορές.
Αλλά κάποιες από τις αλλαγές που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ειδικά όσον αφορά τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Ο επιφανής ελληνοαμερικανός κοινωνιολόγος και γιατρός, καθηγητής στο Γέιλ, Νικόλας Χρηστάκης επισημαίνει τρεις βασικές αλλαγές: «η συλλογική απειλή αυξάνει την ισχύ της κρατικής εξουσίας, η ανατροπή της καθημερινότητας οδηγεί σε αναζήτηση νοήματος ενώ η εγγύτητα του θανάτου που καθιστά τους ανθρώπους πιο προσεκτικούς όταν η πανδημία μαίνεται, ενισχύει την απερισκεψία όταν εκλείψει», εξηγεί, προειδοποιώντας πως καθεμία από αυτές τις αλλαγές θα επηρεάσει τις κοινωνίες με ξεχωριστό τρόπο.
Οσον αφορά την αύξηση της κρατικής ισχύος αρκεί να σημειωθεί πως κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων στα σπίτια τους οι κυβερνήσεις «κατέστησαν το κύριο κανάλι πληροφόρησης, ρυθμιστές κανόνων, πηγή εισοδήματος και, εσχάτως, προμηθευτές εμβολίων». Λαμβάνοντας υπόψη αυτήν τη νέα πραγματικότητα, δεν πρέπει να προκαλεί μεγάλη εντύπωση το γεγονός πως ενώ οι κυβερνώντες πολιτικοί περιόριζαν τις ελευθερίες των πολιτών, η πλειονότητα της κοινής γνώμη τους επικροτούσε. Εξαιτίας της πανδημίας, πλέον, είτε το πρόβλημα είναι οι ανισότητες είτε η ισχνή οικονομική ανάπτυξη ή η προστασία των εφοδιαστικών αλυσίδων – «μια ισχυρή, πιο ακτιβιστική κυβέρνηση μοιάζει να είναι η προτιμότερη λύση».
Σχετικά με την αναζήτηση ενός βαθύτερου νοήματος ο Economist αναφέρει καταρχάς πως ολοένα περισσότεροι είναι οι πολίτες/ ψηφοφόροι που έλκονται από ταυτοτικές πολιτικές, δεξιόστροφες και αριστερόστροφες. Στην Ιταλία και στην Ολλανδία σχεδόν ένας στους πέντε που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση του Pew Research Center υποστήριξαν πως η πανδημία κατέστησε τις πατρίδες τους περισσότερο θρησκευόμενες. Στον Καναδά και στην Ισπανία περίπου δύο στους πέντε επισήμαναν πως ενισχύθηκαν οι οικογενειακοί δεσμοί.
Η πανδημία επηρέασε επίσης την ψυχαγωγία. Οι άνθρωποι δηλώνουν πως έχουν 15% περισσότερο ελεύθερο χρόνο σε σχέση με πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας. Στη Βρετανία οι γυναίκες μικρής ηλικίας έπεσαν με τα μούτρα στο διάβασμα ενώ οι εκδοτικοί οίκοι κατακλύστηκαν από πρωτόλεια επίδοξων συγγραφέων.
Αρκετοί είναι επίσης όλοι όσοι επιδιώκουν πλέον να δώσουν ένα βαθύτερο νόημα στις ζωές τους μέσω των σπουδών τους (στην Βρετανία οι αιτήσεις για εισαγωγή σε ιατρικές σχολές αυξήθηκαν πέρυσι κατά 21%) ή μέσω του επιχειρείν (στις ΗΠΑ ιδρύονται διαρκώς νέες επιχειρήσεις).
Σχετικά με τις εργασιακές σχέσεις, ο Economist αναφέρει ενδεικτικά ότι σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, ένας στους τρεις Αμερικανούς που έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται από το σπίτι επιδιώκουν αυτό το καθεστώς να παγιωθεί με αποτέλεσμα «κάποια αφεντικά να διατάσσουν τους ανθρώπους να επιστρέψουν στο γραφείο, άλλα προσπαθούν να τους δελεάσουν».
Το κατά πόσο οι άνθρωποι θα καταστούν περισσότερο ριψοκίνδυνοι στην μετά-Covid εποχή δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο. Αλλά γνωρίζουμε πως τα πρώτα χρόνια μετά την αντιμετώπιση της ισπανικής γρίπης, πριν από έναν αιώνα, επικράτησε ένας παράφορος ενθουσιασμός σε όλους τους τομείς που εκφράστηκε ποικιλοτρόπως, μέσω της ελευθεριότητας των ηθών, για παράδειγμα, αλλά και του πάθους για την ταχύτητα. «Αυτήν τη φορά τα νέα σύνορα μπορεί να εκτείνονται από τα ταξίδια στο Διάστημα έως τη γενετική μηχανική, την τεχνητή νοημοσύνη και την επαυξημένη πραγματικότητα», εικάζει ο Economist.
Ανεξάρτητα, ωστόσο, από το πώς θα είναι η νέα κανονικότητα μετά την ανάσχεση της πανδημίας, ήδη πριν από την εμφάνιση και την επέλαση του κορονοïού, πολλοί επισήμαναν πως η μεταπολεμική τάξη πραγμάτων, στο πλαίσιο της οποίας τον πρώτο λόγο τον είχε η Δύση, όδευε προς το τέλος της – εξαιτίας της ψηφιακής επανάστασης, της κλιματικής κρίσης και της ανόδου της Κίνας. Σίγουρο πρέπει να θεωρείται πως «η πανδημία θα επιταχύνει αυτόν τον μετασχηματισμό».