Οι οδηγοί των ηλεκτρικών οχημάτων (EVs), την ώρα που πατάνε το γκάζι και δεν ακούν τίποτα κάτω από το καπό, δεν αντιλαμβάνονται ίσως ότι τα καυσαέρια που δεν βγαίνουν από την εξάτμιση έχουν, τρόπον τινά, «ενσωματωθεί» σε μια μπαταρία 500 κιλών που βρίσκεται κάτω από το πόδια τους.
Αυτό το «κρυμμένο» περιβαλλοντικό αποτύπωμα από τη διαδικασία εξόρυξης των μετάλλων που απαιτούνται για την κατασκευή των μπαταριών, αλλά και το ερώτημα πώς παράγεται το ρεύμα με το οποίο φορτίζουν τα EVs εξετάζει η Washington Post κάνοντας τη σύγκριση με τη ρύπανση από τα συμβατικά αυτοκίνητα που καίνε βενζίνη ή ντίζελ.
Στο κείμενο που υπογράφει, ο αναλυτής για θέματα περιβάλλοντος Μάικλ Κόρεν ξεκινάει από τη διαπίστωση ότι για τις μπαταρίες των EV εκατομμύρια τόνοι λιθίου, κοβαλτίου, βωξίτη και άλλων μετάλλων εξορύσσονται, περνούν τη βιομηχανική διαδικασία της επεξεργασίας και μεταφέρονται. Μαζί τους κουβαλούν σε πολλές περιπτώσεις «ίχνη παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» από τις συνθήκες που επικρατούν στα ορυχεία του Τρίτου Κόσμου.
Σε ό,τι αφορά το περιβάλλον, το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι αν η εξορυκτική διαδικασία για τα μέταλλα των μπαταριών αναιρεί τα κλιματικά και περιβαλλοντικά οφέλη των ηλεκτροκίνητων οχημάτων.
Eνα τυπικό ηλεκτρικό όχημα με εμβέλεια περίπου 320 χλμ. φέρει μια μπαταρία ιόντων λιθίου που αντιστοιχεί σχεδόν στο ένα τρίτο του συνολικού βάρους του. Μεγάλο μέρος αυτού του βάρους είναι το περίβλημα της μπαταρίας, τα δομικά υλικά και οι ηλεκτρολύτες σε υγρή μορφή που μεταφέρoυν τα ηλεκτρόνια για τη φόρτιση και την εκφόρτιση της μπαταρίας.
Το φημισμένο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (MIT) υπολόγισε ότι, εξαιρώντας τον χάλυβα και το αλουμίνιο, που υπάρχουν σε όλα τα αυτοκίνητα, ένα EV απαιτεί εξαπλάσια ποσότητα μεταλλευμάτων από ένα συμβατικό όχημα. «Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι με τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια ανταλλάσσουμε ένα ενεργειακό σύστημα που βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα με ένα ενεργειακό σύστημα που βασίζεται στα μεταλλεύματα» σημειώνει ο Σκοτ Οντέλ, συνεργάτης του MIT με ειδίκευση στην καθαρή ενέργεια και τις εξορύξεις.
H Washington Post εξηγεί επίσης ότι τα επόμενα χρόνια θα απαιτηθεί τεράστια αύξηση παραγωγής των υλικών για τις μπαταρίες των EV. Και αυτό γιατί οι πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων παγκοσμίως προβλέπεται ότι θα ξεπεράσουν τις πωλήσεις οχημάτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης σε διάστημα λίγο μεγαλύτερο από δέκα χρόνια. Μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες, όπως η General Motors, η Volkswagen, η Stellantis, η Hyundai και η Honda, έχουν ήδη αναλάβει δεσμεύσεις για τη μετάβαση στην παραγωγή EVs.
Παράλληλα, τους κατασκευαστές πιέζει και το ρυθμιστικό πλαίσιο, όπως π.χ. στην Καλιφόρνια, αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ενωση, το οποίο προβλέπει την απαγόρευση της πώλησης οχημάτων με συμβατικούς κινητήρες (βενζίνης, ντίζελ κ.λπ.) μετά το 2035. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η ΕΕ, μετά από την πίεση των Γερμανών, άνοιξε φέτος ένα «παραθυράκι» για την επιβίωση των κινητήρων εσωτερικής καύσης μέσω των λεγόμενων e-fuels (συνθετικά ή ηλεκτρονικά καύσιμα), τα οποία όμως βρίσκονται ακόμη σε στάδιο εξέλιξης.
Σε κάθε περίπτωση, η μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση είναι γεγονός και ήδη υπάρχουν ειδικοί που προβλέπουν ότι η συντριπτική πλειονότητα των νέων επιβατικών οχημάτων που θα πωλούνται σε όλο τον κόσμο είναι πιθανό να είναι ηλεκτρικά πολύ πριν από το 2050.
Η εξέλιξη αυτή συνεπάγεται τον πολλαπλασιασμό της έκτασης των ορυχείων που θα λειτουργούν παγκοσμίως για την εξόρυξη των μεταλλευμάτων που είναι απαραίτητα για να κατασκευαστούν οι μπαταρίες. Πολύ απλά, τα τεράστια εργοστάσια (gigafactories) που ξεφυτρώνουν ανά τον κόσμο για την κατασκευή μπαταριών, λόγω των αναγκών που έχουν για μεταλλεύματα, οδηγούν ήδη την εξορυκτική βιομηχανία στα όρια των παραγωγικών δυνατοτήτων της.
Παρά ταύτα, η ανάλυση της Washinton Post υποστηρίζει ότι αυτή η περιβαλλοντική επιβάρυνση είναι μικρή σε σύγκριση με εκείνη που προκαλεί η βιομηχανία πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα. Το βασικό επιχείρημα του Μάικλ Κόρεν, που υπογράφει την ανάλυση της WP, περιστρέφεται γύρω από τις δυνατότητες της ορθής ανακύκλωσης των υλικών για τις μπαταρίες των EVs.
Σημειώνει καταρχάς ότι οι ποσότητες των μετάλλων που εξορύσσονται για την κατασκευή των ανεμογεννητριών, των ηλιακών συλλεκτών, των ηλεκτρικών οχημάτων και άλλων υποδομών καθαρής ενέργειας είναι εκατοντάδες έως χιλιάδες φορές χαμηλότερες από τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα) που παράγονται κάθε χρόνο. Επιπλέον, στέκεται στο γεγονός ότι αυτά τα υλικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα και, αν ανακυκλωθούν, στο διηνεκές.
Παρότι σήμερα ένα μικρό μόνο ποσοστό των μπαταριών ηλεκτρικών αυτοκινήτων ανακυκλώνονται (πχ. μόλις το 5% των μπαταριών ιόντων λιθίου σε όλα τα προϊόντα ανακυκλώνονται στις ΗΠΑ), υπάρχουν ενδείξεις για το μέλλον. Oπως αναφέρει το μη κερδοσκοπικό Διεθνές Συμβούλιο για τις Καθαρές Μεταφορές, το ICCT, σε λίγες δεκαετίες η συντριπτική πλειονότητα των μπαταριών των ηλεκτρικών οχημάτων θα συλλέγονται και θα ανακυκλώνονται, μειώνοντας τη ζήτηση μεταλλευμάτων για τα ηλεκτρικά οχήματα περίπου στο ένα τρίτο.
Βεβαίως, υπάρχει και το ζήτημα του πώς παράγεται το ηλεκτρικό ρεύμα. Γιατί μπορεί στις ΗΠΑ τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα να επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα, σύμφωνα με την WP, με λιγότερο από το ένα τρίτο των εκπομπών ανά χιλιόμετρο σε σχέση με τα αντίστοιχα βενζινοκίνητα, αλλά η εφημερίδα μιλάει για το μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας της Αμερικής. Στην Κίνα, ή ακόμη και στην Ευρώπη, όπου τον περασμένο χειμώνα άνοιξαν ακόμη και τα εργοστάσια άνθρακα (λόγω ενεργειακής κρίσης και πολέμου στην Ουκρανία), τα πράγματα είναι διαφορετικά.
Ακόμη, πέρα από τη φόρτιση των οχημάτων με ρεύμα που προέρχεται από την καύση πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα, πρέπει να συνυπολογιστούν και οι εκπομπές από την ίδια την εξόρυξη των μετάλλων για την μπαταρία, καθώς και αυτές για την κατασκευή των EVs στα εργοστάσια.
Ο Νόα Χόρες, ερευνητής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, ο οποίος μελετά τις εκπομπές σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής των οχημάτων, εκτιμά ότι τα συμβατικά αυτοκίνητα παράγουν περίπου διπλάσιες εκπομπές από ένα EV κατά τη διάρκεια της «ζωής» τους. Και ότι αυτό περιλαμβάνει και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την εξόρυξη των πρόσθετων ορυκτών και μετάλλων για τις μπαταρίες των EVs.
Η WP εκτιμά, τέλος, ότι η διαφορά υπέρ των ηλεκτρικών αυτοκινήτων μόνο θα αυξάνεται όσο ο κλάδος της ηλεκτρικής ενέργειας θα απομακρύνεται από τον άνθρακα και η κατασκευή μπαταριών θα γίνεται πιο αποδοτική. Και λιγότερο ρυπογόνα, θα προσθέταμε.