Τι είδους εικόνες σας έρχονται στο μυαλό όταν σκέφτεστε την Ιαπωνία; Το πιθανότερο είναι ότι θα έχουν σχέση με προηγμένες τεχνολογίες, κόκκινες πύλες ιερών, κόμικ και υπέροχο φαγητό, όπως το σούσι και το ράμεν, αλλά και τοπία πλημμυρισμένα με το απαλό ροζ χρώμα των ανθών της κερασιάς σακούρα.
Πράγματι, κάθε άνοιξη, οι ανθισμένες κερασιέςς χαρίζουν στην Ιαπωνία στιγμές μοναδικής ομορφιάς γεμάτες χρώμα, γράφει στην ιστοσελίδα The Conversation, η Νοζόμι Ουεμάτσου, λέκτορας Ιαπωνικών Σπουδών στο βρετανικό πανεπιστήμιο του Σέφιλντ.
Πρόκειται για τη φευγαλέα φύση του ετήσιου φαινομένου της ανθοφορίας που αναμένεται ανυπόμονα κάθε χρόνο και το οποίο καλύπτουν τα περισσότερα ιαπωνικά κανάλια ειδήσεων. Η Μετεωρολογική Υπηρεσία της Ιαπωνίας παρακολουθεί, επίσης, την ανθοφορία, που ξεκινά από τον Νότο και απλώνεται σε όλη τη βόρεια Ιαπωνία, και εκδίδει πλήρη πρόβλεψη.
Η πλήρης άνθιση της κερασιάς συμβαίνει από τα τέλη Μαρτίου έως τον Απρίλιο. Είναι μια εποχή πολλών αλλαγών στην Ιαπωνία -συμπεριλαμβανομένων των τελετών αποφοίτησης και εισόδου στα σχολεία- έτσι υπάρχουν πολλοί λόγοι για να γιορτάζουμε, γράφει η ιαπωνίδα ακαδημαϊκός. Είναι η εποχή, που οι Ιάπωνες αφιερώνουν χρόνο για να εκτιμήσουν τη συντομία της άνοιξης και την ομορφιά της.
Η παροδικότητα των πραγμάτων
Συνήθως όταν μάθουν πότε θα συμβεί η ανθοφορία στην περιοχή τους, οι Ιάπωνες αρχίζουν να διοργανώνουν «χανάμι», δηλαδή πάρτι με πικνίκ κάτω από τις ανθισμένες κερασιές. Μπορεί να είναι ένα πικνίκ με «μπέντο» (ένα κουτί με μπάλες ρυζιού και τηγανητό κοτόπουλο), ή «όντεν» (ζεστή σούπα με λευκό ραπανάκι, τηγανητό τόφου, ψροκροκέτες και αυγά, μαγειρεμένη σε ένα γκαζάκι του κάμπινγκ). Και τα απολαμβάνουν συχνά με μπύρες σε κουτάκι ή σάκε (ιαπωνικό κρασί ρυζιού).
Απολαμβάνοντας την ομορφιά των ανθών της κερασιάς
Το έθιμο του χανάμι έχει μακρά ιστορία, ξεκινώντας από την περίοδο Νάρα (710 – 794) όταν οι άνθρωποι παρακολουθούσαν τα άνθη της δαμασκηνιάς. Επαιξε σημαντικό ρόλο στην κουλτούρα της περιόδου Χεϊάν (794-1185) καθώς το άρωμά τους σηματοδοτεί την άφιξη της άνοιξης. Το άνθος της δαμασκηνιάς ήταν συνηθισμένο θέμα σε διαγωνισμούς ποίησης στην αυλή του αυτοκράτορα και μπορεί να το δει κανείς σε διάσημα έργα όπως η «Ιστορία του Γκέντζι» της Μουρασάκι Σικίμπου (ευγενής και κυρία των τιμών της αυτοκρατορικής αυλής), που γράφτηκε στις αρχές του 11ου αιώνα και θεωρείται το πρώτο μυθιστόρημα του κόσμου.
Μαζί με τη δαμασκηνιά, την περίοδο Χεϊάν άρχισε να θαυμάζεται και η κερασιά σακούρα σε μια μορφή ποίησης γνωστή ως «γουακά» («Ιαπωνικό τραγούδι»), σε πέντε στίχους των πέντε / επτά / πέντε / επτά / επτά συλλαβών, όπως για παράδειγμα, το ποίημα του Αριγουάρα νο Ναριχίρα: «Αν ο δικός μας ήταν ένας κόσμος / όπου κερασιές που ανθίζουν / δεν υπήρχαν / τι ηρεμία θα ευλογούσε / την ανθρώπινη καρδιά την άνοιξη!»
Το ποίημα του Ναριχίρα μας λέει ότι τα άνθη, αντί να είναι ειρηνικά, διαταράσσουν την ηρεμία μας. Πρόκειται για την (αμετάφραστη) ιδέα του mono no aware, μιας «ευαισθησίας για τα πράγματα», και επίγνωσης της εφήμερης «ευπαθούς ομορφιάς», είτε πρόκειται για τη φύση είτε για το ανθρώπινο συναίσθημα. Τότε και τώρα, ο θαυμασμός των εικόνων της κερασιάς φαίνεται να συνδέεται στενά με την ιαπωνική αισθητική.
Γιορτάζοντας το χανάμι με μπίρες και σάκι στο Κιότο
Η αίσθηση της εκτίμησης της φύσης -πέταλα που πέφτουν στο έδαφος μαζί με τις αλλαγές στη ζωή των ανθρώπων, την ευχαρίστηση και τον απαλό ενθουσιασμό για όλα αυτά- συνδέεται στενά με τη στιγμή, που χάνεται και τη φθορά. Μαζί της έρχεται και το συναίσθημα της μελαγχολίας. Όπως το θέτει ο ποιητής Κι νο Τσουραγιούκι «μας τρομάζουν σκέψεις για τη συντομία της ζωής».
Ποικιλίες κερασιάς σακούρα
Πριν από την τωρινή υπήρχαν πολλές ποικιλίες ανθών κερασιάς μεταξύ των οποίων και τοπικές παραλλαγές. Σε όλη την Ιαπωνία, ένας πολύ πρώιμος τύπος ήταν το άνθος της ορεινής κερασιάς «γιαμαζακούρα», που συνδέονταν στενά με τη θεότητα του βουνού και είχε πνευματικό συμβολισμό.
Στη σύγχρονη Ιαπωνία, ωστόσο, μπορεί να δει κανείς σε όλη τη χώρα τη «σομέι-γιοσίνο», ποικιλία που καλλιεργήθηκε στο τέλος της περιόδου Εντο (1603-1868) από έναν κηπουρό στο Σομέι του Τόκιο, ο οποίος διασταύρωσε δύο είδη για να παράγει μια κερασιά που ήταν εύκολο να φυτευτεί και να αναπτυχθεί γρήγορα. Και διαδόθηκε σε όλη τη χώρα.