Καθώς ο ήλιος γλιστρούσε πίσω από τη λεία μαύρη άκρη της πιο διάσημης καλντέρας του κόσμου, τα πλήθη που συγκεντρώνονταν δίπλα στο κάστρο στην κορυφή του λόφου της Οίας ξέσπασαν σε δυνατές επευφημίες συνοδευόμενες από εκθαμβωτικά φλας. Ακούγεται σαν το κόκκινο χαλί στις Κάννες, δεν ήταν, όμως, παρά μια μέση βραδιά στη Σαντορίνη, το πολύπαθο νησί των Κυκλάδων με τις 15.000 ψυχές που προσελκύει περίπου δύο εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο, γράφει στην Telegraph η Χάιντι Φούλερ-Λαβ.
Η ταξιδιωτική συντάκτρια της βρετανικής εφημερίδας είναι αποδεδειγμένα λάτρης των διακοπών στα ελληνικά νησιά και τα γνωρίζει καλά, αλλά δεν διστάζει να αποκαλύψει τις ασχήμιες τους. Και, δυστυχώς, η Σαντορίνη έχει αρχίσει να ακούγεται διεθνώς για πολλά κακά – εκτός από τα μυθικά ηλιοβασιλέματά της.
«Μόλις ήρθαμε για δύο μέρες στη Σαντορίνη, για να απολαύσουμε το ηλιοβασίλεμα και όλα αυτά, και μετά θα πάμε σε ένα από τα φθηνά νησιά για μία εβδομάδα» είπε στην Φούλερ-Λαβ η 19χρονη Κάρεν Φούλερ από το Κεντ, καθώς προσπαθούσαν οι δυο τους να βρουν λίγο χώρο σε ένα από τα στενά σοκάκια στην πρωτεύουσα του νησιού, τα Φηρά, όπου τις περισσότερες μέρες τα πλήθη είναι τόσο πυκνά ώστε είναι σχεδόν αδύνατο να κινηθείς, όπως γράφει η ταξιδιωτική συντάκτρια της Telegraph μετά το πρόσφατο ταξίδι της στο διάσημο κυκλαδίτικο νησί.
Σύμφωνα με τοπικούς καταστηματάρχες, οι περισσότεροι τουρίστες που περιφέρονται στα Φηρά έρχονται με κρουαζιερόπλοια. «Φυσικά, μας αρέσουν τα χρήματα και θέλουμε τον τουρισμό, αλλά αυτοί οι άνθρωποι που βλέπετε, από τις κρουαζιέρες, δεν είναι καλοί για εμάς· δεν ξοδεύουν χρήματα εδώ», της είπε ενοχλημένος ένας ιδιοκτήτης καταστήματος. «Βρίσκουν τα πάντα στα πλοία –ακόμη και σουβενίρ–, έτσι έρχονται απλά για να περιπλανηθούν και να μπλοκάρουν τους δρόμους μας» πρόσθεσε.
Μετά από ένα ακραίο έτος, το 2017, όταν τις ημέρες με τη μεγαλύτερη κίνηση έφθαναν έως και 18.000 επιβάτες κρουαζιέρας ημερησίως, υπήρξαν προτάσεις για να μειωθούν οι αφίξεις το πολύ σε 8.000 άτομα την ημέρα, κάτι που προς το παρόν παραμένει στο συρτάρι.
«Κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Covid έγιναν πολλές συζητήσεις σχετικά με την υιοθέτηση μιας πιο υπεύθυνης προσέγγισης στον τουρισμό· στην πραγματικότητα, όμως, πολύ λίγα πράγματα έχουν αλλάξει: η εστίαση φαίνεται να παραμένει στο οικονομικό κέρδος» λέει στην Telegraph η δρ Λόρεν Ζίγκελ, λέκτορας στο τμήμα Τουρισμού στο Πανεπιστήμιο του Γκρίνουιτς.
Τα κρουαζιερόπλοια (στη φωτογραφία επάνω) είναι όμως μόνο ένα από τα πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Σαντορίνη. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το τσιμέντο καλύπτει πλέον περίπου το 15% της επιφάνειας του νησιού (έναντι 1%, κατά μέσο όρο, στα γύρω νησιά).
Ο Λούκας Μπελλώνιας, ο οποίος μεγάλωσε στο νησί, το είδε να αλλάζει σε τεράστιο βαθμό. «Παλιά, η Σαντορίνη αποτελούνταν από μικρά χωριά· τώρα δεν μπορείς να δεις πού τελειώνει το ένα χωριό και πού αρχίζει το άλλο» λέει.
Ο 42χρονος μηχανικός, ιδιοκτήτης του «Αμπελίς», ξενώνα με τέσσερις σουίτες στον οποίο έχει μετατραπεί μια παραδοσιακή κάναβα, το κεντρικό οινοποιείο του οικισμού του Βόθωνα, είναι επίσης προβληματισμένος με αυτό που θεωρεί «τουρισμό αλεξιπτωτιστών». Και ανησυχεί: «Για κάποιους είναι σαν το Λας Βέγκας εδώ πέρα· οι επισκέπτες έρχονται για τρεις μέρες για να δουν το ηλιοβασίλεμα, να κάνουν τη φωτογράφισή τους, να φάνε σούσι στο ξενοδοχείο τους και να φύγουν. Τι έχουν δει από τον τοπικό τρόπο ζωής, τον πολιτισμό, την παράδοση και την κουλτούρα του νησιού μας;»
Στα αρνητικά περιλαμβάνονται επίσης η διαχείριση των απορριμμάτων –η Σαντορίνη έχει έναν από τους πιο άσχημους ανοιχτούς χώρους υγειονομικής ταφής της χώρας– και το νερό: «Φορτηγά μεταφέρουν νερό σε όλα τα ξενοδοχεία, κάτι που επιβαρύνει τα κυκλοφοριακά προβλήματα το καλοκαίρι» εξηγεί στην Telegraph ο Μπελώνιας. «Εχουμε επίσης μονάδες αφαλάτωσης, αλλά αυτή η διαδικασία χρησιμοποιεί πολλή ηλεκτρική ενέργεια και η ενέργειά μας εδώ παρέχεται από σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με πετρέλαιο κίνησης, επομένως απλώς προσθέτει στο πρόβλημα».
Η δρ Ζίγκελ, η οποία ερεύνησε τις επιπτώσεις του υψηλού αριθμού επισκεπτών στη Σαντορίνη πριν από την πανδημία, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο τουρισμός φέρνει μεν θέσεις εργασίας στο νησί, προκαλεί όμως επίσης πληθωρισμό, καθιστώντας τα αγαθά και τις υπηρεσίες δυσβάσταχτα για πολλούς ντόπιους.
Επιπλέον, τα ακίνητα στη Σαντορίνη είναι από τα πιο ακριβά στην Ευρώπη και οι Αρχές κάνουν τακτικά εκκλήσεις στους Σαντορινιούς να «υιοθετήσουν» δασκάλους και ιατρικό προσωπικό, που δεν μπορούν να βρουν οικονομικά καταλύματα.
Ο Νίκος, ένας ταξιτζής από την Αθήνα που εργάζεται στη Σαντορίνη συνήθως 16 ώρες την ημέρα, είπε στη Φούλερ-Λαβ ότι μετά την έλευση των Airbnb είναι σχεδόν αδύνατο να βρει κανείς ένα οικονομικό μέρος για να μείνει στη Σαντορίνη. «Ηταν άσχημα πριν, αλλά τώρα που οι ντόπιοι μπορούν να νοικιάσουν τα σπίτια τους για πολλά χρήματα, όσοι από εμάς εργαζόμαστε στον τουρισμό ξοδεύουμε εβδομάδες προσπαθώντας να βρούμε κατάλυμα. Αν είμαστε τυχεροί, μπορεί να βρούμε κάτι πολύ μικρό και πολύ ακριβό, ίσως για 500-600 ευρώ τον μήνα, δηλαδή πάνω από τον μισό μισθό των περισσότερων ανθρώπων. Μερικοί είναι τόσο απελπισμένοι που κατασκηνώνουν στην παραλία ή ζουν ακόμα και σε σπηλιές» εκμυστηρεύθηκε στην Telegraph.
Ο Νίκος Μπουτσίνης είναι ιδιοκτήτης του γραφείου Santorini Walking Tours, που προβάλλει μια άλλη πλευρά του νησιού. Μακριά από τους γεμάτους δρόμους της Οίας, έδειξε στη βρετανίδα ταξιδιωτική συντάκτρια εγκαταλειμμένα βυζαντινά εξωκκλήσια, κοπάδια με πρόβατα που βοσκούν σε πλαγιές και μικροσκοπικά χωριά όπως η Εξω Γωνιά, ο Πύργος και το Εμποριό, με πλακόστρωτα δρομάκια, παλιά πέτρινα σπίτια και σκιερές ταβέρνες με κρεβατίνες στις αυλές τους, που δεν σε χρεώνουν μια περιουσία: «Υπάρχει ένα δίκτυο όμορφων μονοπατιών στα οποία κανείς δεν φαίνεται να περπατά· οι άνθρωποι χάνουν πάρα πολλά όταν μένουν μόνο στα Φηρά και την Οία» λέει.
Τέλος, ο Λευτέρης Ζώρζος, αρχαιολόγος-ιστορικός, παλαιοβιβλιοπώλης και παράλληλα ιδιοκτήτης του Voreina Gallery Suites, ενός boutique hotel στον Πύργο Καλλίστης που αγναντεύει τους αμπελώνες, συμφωνεί. «Οι επισκέπτες μας απολαμβάνουν την ηρεμία και τη γαλήνη, βιώνοντας μια παραδοσιακή πλευρά του νησιού» λέει. «Ταυτόχρονα, έχουν εύκολη πρόσβαση σε όλα τα αξιοθέατα, χωρίς τα πλήθη της καλντέρας. Σίγουρα αυτός είναι ο τέλειος συνδυασμός»…