«Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει φέρει επανάσταση στον τρόπο που φτιάχνονται τα κτίρια, αλλά μήπως έχει ταυτόχρονα φέρει και το τέλος ενός ολόκληρου επαγγέλματος, αυτού των αρχιτεκτόνων;»: αυτό αναρωτιέται στον Guardian ο Ολιβερ Γουέινραϊτ και αναζητά την απάντηση μιλώντας με αρχιτέκτονες αλλά και κατασκευαστές σε όλον τον κόσμο.
Η Γουανίου Χε είναι αρχιτέκτονας στο Σεντζέν της Κίνας και ιδρύτρια του αρχιτεκτονικού γραφείου Xkool, το οποίο χρησιμοποιεί σχεδόν αποκλειστικά Τεχνητή Νοημοσύνη για το σχεδιασμό και την κατασκευή των κτιρίων. Το τελευταίο της δημιούργημα είναι ένα σύμπλεγμα ξενοδοχείων 500 δωματίων. Το λογισμικό της το σχεδίασε σε λίγα λεπτά, σύμφωνα με τις οδηγίες που του δόθηκαν και παρουσίασε στην οθόνη όλες τις πιθανές εναλλακτικές για κάθε χώρο, προτείνοντας τη βέλτιστη.
Το λογισμικό, φυσικά, δεν περιορίζεται στην εμφάνιση του κτιρίου, αλλά σχεδιάζει με ακρίβεια κάθε πιθανή λεπτομέρεια: Τις σωληνώσεις, τα υλικά, ακόμη και την καλύτερη θέση για να τοποθετηθούν σε όλα τα δωμάτια οι πρίζες. Μετά, στην οθόνη ανοίγουν παράθυρα για κάθε στάδιο της κατασκευής, στα οποία το λογισμικό δίνει το κόστος.
Το σχέδιο δείχνει έτοιμο να προχωρήσει στο επόμενο βήμα, αυτό των εργασιών. Μόνο που το ξενοδοχείο έχει ήδη κατασκευαστεί· από το πρώτο κλικ έως τα εγκαίνια, πήρε λιγότερο από πέντε μήνες…
Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ήδη πολύ βαθιά μέσα στην αρχιτεκτονική. Προγράμματα δημιουργίας εικόνας, όπως το Dall-E, το Midjourney και το Stable Diffusion κάνουν πολύ εύκολη τη δημιουργία ευφάνταστων σχεδίων χωρίς προηγούμενο.
Ο Νιλ Λιτς, συγγραφέας του βιβλίου «Η Αρχιτεκτονική στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης» (Architecture in the Age of Artificial Intelligence), λέει στον Guardian ότι «το πρόβλημα με εμάς τους αρχιτέκτονες είναι ότι κολλάμε πολύ με την εικόνα. Ομως η πιο επαναστατική αλλαγή είναι σε έναν πιο πεζό τομέα: στην αυτοματοποίηση όλου του πακέτου, από τα αρχικά σχέδια ως την κατασκευή. Με όρους στρατηγικής σκέψης και ανάλυσης σε πραγματικό χρόνο, η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ήδη πολύ μπροστά από τον άνθρωπο και τις δυνατότητές του. Κι αυτό μπορεί να είναι το τελευταίο καρφί στο φέρετρο ενός επαγγέλματος που ήδη περνάει πολύ δύσκολα».
Περισσότεροι από 50.000 αρχιτέκτονες στην Κίνα χρησιμοποιούν ήδη το Xkool, ενώ μια αγγλόφωνη εκδοχή του, το LookX, ήδη είναι έτοιμη και διατίθεται. Η Χε και η ομάδα της εργάζονταν παλιότερα στα γραφεία του διάσημου αρχιτέκτονα Ρεμ Κολχάας στο Ρότερνταμ, έως ότου αισθάνθηκαν ότι η αρχιτεκτονική «μένει πίσω». Το σημείο καμπής για την ίδια ήταν όταν επέστρεψε στην Κίνα για να επιβλέψει την κατασκευή του Χρηματιστηρίου του Σεντζέν, το οποίο είχε σχεδιάσει το γραφείο του Κολχάας: «Ο σχεδιασμός αλλά και η διαδικασία της κατασκευής ήταν τόσο παραδοσιακά και δεν είχαν καμία έμπνευση, ή εφευρετικότητα», λέει στον Guardian.
Λίγο αργότερα η Χε είδε το AlphaGo, ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης, να κερδίζει για πρώτη φορά άνθρωπο στο κινέζικο παιχνίδι Go, το 2016. Γιατί να μην έφτιαχνε κι εκείνη ένα πρόγραμμα Τεχνητής Νοημοσύνης που να εργάζεται με αλγοριθμικό σχεδιασμό; Έως τότε τα σχεδιαστικά προγράμματα που χρησιμοποιούσαν οι αρχιτέκτονες ήταν σχεδόν απηρχαιωμένα, από τη δεκαετία του 1970 και του 1980.
Το XKool στοχεύει να γίνει μια ολοκληρωμένη πλατφόρμα για τις κατασκευές κτιρίων. Χρησιμοποιεί ΤΝ για τα πάντα: Από το γενικό σχεδιασμό μέχρι τον υπολογισμό παραμέτρων όπως το φυσικό φως και οι τοπικές δομικές απαιτήσεις και κανονισμοί. Περιλαμβάνει και ένα εργαλείο που μετατρέπει τις εικόνες δύο διαστάσεων σε τρισδιάστατες και μετατρέπει τα σχέδια σε εικονική πραγματικότητα. Παρόλα αυτά τα θαυμάσια που κάνει, το αποτέλεσμα είναι λίγο αμφιλεγόμενο: το ξενοδοχείο στο Σεντζέν μοιάζει σαν να κατασκευάστηκε από ρομπότ για πελάτες ρομπότ.
Πολλοί αρχιτέκτονες, πάντως, προειδοποιούν για αυτοσυγκράτηση και όχι επειδή φοβούνται για τις δουλειές τους. Η Μάρθα Τσιγκάρη, επικεφαλής του τμήματος εφαρμοσμένης έρευνας και ανάπτυξης του αρχιτεκτονικού γραφείου Foster + Partners στο Λονδίνο, λέει στον Guardian ότι «πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Το αποτέλεσμα εξαρτάται πάντα από τα δεδομένα με τα οποία θα φορτώσεις τα λογισμικά. Αν το “ταΐσεις” με σκουπίδια, το αποτέλεσμα που θα σου δώσει θα είναι ένα μεγάλο σκουπίδι». Επισημαίνει επίσης ότι υπάρχουν τεράστια θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας και ασφάλειας των δεδομένων.
Το συγκεκριμένο γραφείο χρησιμοποιεί την ΤΝ για να βελτιώσει τις κατασκευές του. Ενα από τα πρώτα τους πρότζεκτ ήταν η χρήση των λογισμικών για τη βελτίωση των προσόψεων των κτιρίων και της ανταπόκρισής τους στις εξωτερικές θερμοκρασίες. Το λογισμικό «μαθαίνει» πώς να προσαρμόζει τα σχέδιά του ανάλογα με τις μεταβολές της θερμοκρασίας και ουσιαστικά να αλλάζει τις προσόψεις για να προσαρμόζονται.
Παρότι είναι πολύ νωρίς ακόμη για να μπορέσουμε να πετύχουμε κάτι τέτοιο στις κατασκευές, η ΤΝ δίνει τα μοντέλα με βάση τα οποία μπορούμε να το προσπαθήσουμε. Πριν από λίγο καιρό η διαδικασία αυτή ήταν τόσο χρονοβόρα που δεν άξιζε καν τον κόπο.
Ενα άλλο λογισμικό προσομοίωσης αναλύει σε πραγματικό χρόνο τα σχέδια των ορόφων και δείχνει πώς συνδέονται μεταξύ τους. Αυτό δίνει στους αρχιτέκτονες τη δυνατότητα να κάνουν τις αλλαγές που χρειάζονται. Ολα δείχνουν τέλεια στα μοντέλα. Σχεδόν αποστειρωμένα από κάθε ανθρώπινη παρέμβαση.
Οι αρχιτέκτονες χρησιμοποιούν σχεδόν όλα τα εργαλεία που μας έχει δώσει η ΤΝ. Για παράδειγμα, το ChatGPT δίνει πλήρεις πληροφορίες για τα υλικά μόνωσης, μια δουλειά που παλιότερα θα έκανε ένας μαθητευόμενος, με αμφίβολα αποτελέσματα. Αλλοι χρησιμοποιούν το Midjourney για ιδέες. Ενας πελάτης του Foster + Partners ήθελε να φτιάξει τζαμιά στο Αμπου Ντάμπι. Το πρόγραμμα έδωσε αμέσως πολλές ιδέες, επέλεξαν μερικές και ξεκίνησαν την κουβέντα από εκεί.
Η εταιρεία της αείμνηστης Ζάχα Χαντίντ, ZHA, με επικεφαλής πλέον τον τεχνοευαγγελιστή Πάτρικ Σουμάχερ, αγκάλιασε την ΤΝ, χρησιμοποιώντας το Midjourney για να δημιουργήσει επιλογές. «Δεν χρειάζεται καν να κάνεις πολλά», είπε ο Σουμάχερ σε μια πρόσφατη διαδικτυακή συζήτηση. «Δείχνεις τα σχέδια ακατέργαστα στον πελάτη και ξεκινάτε από εκεί. Το φως, η σκιά, η γεωμετρία, η συνοχή, η αίσθηση της βαρύτητας και της τάξης είναι τόσο ισχυρά στοιχεία σε αυτά τα σχέδια».
Ολα αυτά εγείρουν ένα ενδιαφέρον ερώτημα σχετικά με το μέλλον της φίρμας της Ζάχα Χαντίντ και άλλων παρόμοιων. Ακριβώς όπως η τεχνολογία deepfake καθιστά δυνατή την ανάσταση νεκρών ηθοποιών σε νέους ρόλους, θα μπορούσαμε να δούμε έναν κόσμο όπου οι δουλειές των αποθανόντων αρχιτεκτόνων χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία νέων κτιρίων; Με τα εργαλεία παραγωγής να γίνονται όλο και πιο εξελιγμένα και να λειτουργούν με ιλιγγιώδεις ταχύτητες, μήπως οι αρχιτέκτονες θα πρέπει να αρχίσουν να φοβούνται για τα προς το ζην;
Ο Καρλ Κρίστιανσεν, νορβηγός προγραμματιστής ΤΝ απαντά στον Guardian: «Θέλω να πιστεύω ότι διευρύνουμε το έργο των αρχιτεκτόνων, δεν τους αντικαθιστούμε».
Ο ίδιος είχε δημιουργήσει, το 2016, το εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης Spacemaker, το οποίο αγόρασε η Autodesk το 2021 για 240 εκατομμύρια δολάρια. Το εργαλείο μπορεί να συνεκτιμήσει αυτομάτως πολλές παραμέτρους, όπως το ηλιακό φως, τον άνεμο, το θόρυβο και τις ενεργειακές ανάγκες και να δημιουργήσει τον τέλειο σχεδιασμό. Μπορεί να το χρησιμοποιήσει καθένας, ακόμη κι αν δεν έχει ιδιαίτερες γνώσεις για την κατασκευή κτιρίων. Ο Κρίστιανσεν πιστεύει ότι με αυτόν τον τρόπο το κοινό μπορεί να συμμετέχει στη διαμόρφωση των χώρων γύρω του.
Μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι αυτή του Ολυμπιακού Χωριού του 2012 στο Λονδίνο. Ολα τα κτίρια είχαν μια συγκεκριμένη βάση, δημιουργημένη από ΤΝ και οι αρχιτέκτονες κλήθηκαν να δουλέψουν πάνω σε αυτήν.
Είναι αδύνατον, καταλήγει το άρθρο του Guardian, να προβλέψουμε το μέλλον, αλλά το μόνο βέβαιο είναι ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι εδώ για να μείνει. «Οι αρχιτέκτονες είναι σαν τη στρουθοκάμηλο, με το κεφάλι της άμμο», λέει ο Λιτς. «Αυτό που πρέπει να σχεδιάσουν τώρα δεν είναι κτίρια, αλλά το μέλλον του επαγγέλματός τους».