«O αποκλεισμός του θαλάσσιου εμπορίου με την Ουκρανία που επέβαλε η Ρωσία στη Μαύρη Θάλασσα ισοδυναμεί με πειρατεία ή, τουλάχιστον, με απειλή πειρατείας. Η απάντηση της διεθνούς κοινότητας ήταν θλιβερή. Αποδεχόμενοι τις σιωπηρές απειλές της Ρωσίας περί βύθισης εμπορικών πλοίων με ξένη σημαία στα διεθνή ύδατα, επιτρέψαμε στο Κρεμλίνο να εκβιάσει επιτυχώς τον κόσμο», επισημαίνει καταρχάς ο Κερτ Βόλκερ, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ (υπό τον Τζορτζ Μπους τον νεότερο) και πρώην ειδικός αντιπρόσωπος των ΗΠΑ στις Διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία (υπό τον Ντόναλντ Τραμπ).
Σε εκτενή ανάλυσή του στον ιστότοπο της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης Center For European Policy Analysis (CEPA) ο γνωστός αμερικανός διπλωμάτης σημειώνει ότι ο ρωσικός εκβιασμός συνεχίζεται, παρότι απαράδεκτος, με τους Ρώσους να εξακολουθούν να απειλούν πως ο κόσμος θα πεινάσει, εάν δεν γίνουν νέες παραχωρήσεις. Μόλις την περασμένη Δευτέρα 29η Μαΐου, ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας, ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, δήλωσε πως «εάν όλα παραμείνουν ως έχουν, και προφανώς θα παραμείνουν, τότε θα πρέπει να προχωρήσουμε με βάση το γεγονός ότι (η συμφωνία για τα σιτηρά) δεν λειτουργεί πλέον».
Ο Βόλκερ θυμίζει ότι αυτή η δήλωση έγινε μόλις 12 ημέρες μετά τη δίμηνη παράταση μιας προηγούμενης συμφωνίας για τα σιτηρά, βάσει της οποίας τόνοι ουκρανικών σιτηρών μπορούν να εξάγονται διά θαλάσσης στις παγκόσμιες αγορές, υπό την προϋπόθεση ότι τα πλοία ακολουθούν ένα συγκεκριμένο, ειδικά καθορισμένο «πράσινο» διάδρομο και επιθεωρούνται από τον ΟΗΕ, τη Ρωσία, την Ουκρανία και την Τουρκία πριν εισέλθουν στα Στενά του Βοσπόρου. Επιτρέπονται μόνο πλοία μεταφοράς χύδην φορτίων και δεξαμενόπλοια, όχι πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων.
Ωστόσο, ακόμη και όταν η συμφωνία για τα σιτηρά λειτουργεί κανονικά, επιτρέποντας μια περιορισμένη ροή εξαγωγών σιτηρών, δημιουργεί μια επίφαση νομιμότητας που νομιμοποιεί τις στρατιωτικές ενέργειες της Ρωσίας με στόχο το μπλοκάρισμα όλων των άλλων ουκρανικών θαλάσσιων εξαγωγών. «Οι απειλές της Ρωσίας δεν είναι απλώς λεκτικές», επισημαίνει ο Βόλκερ, λαμβάνοντας υπόψη πως ρωσικά πολεμικά πλοία έχουν ρίξει θαλάσσιες νάρκες και εκτοξεύσει πυραύλους σε εμπορικά πλοία ανεξάρτητα από τη σημαία τους και από το εάν κατευθύνονταν προς ουκρανικά λιμάνια ή προσπαθούσαν να τα εγκαταλείψουν.
«Η συμφωνία για τα σιτηρά δίνει στη Ρωσία έναν άνευ προηγουμένου ρόλο στην επίβλεψη της ναυτιλίας στη Μαύρη Θάλασσα, παρά το γεγονός ότι νομικά της αντιστοιχεί μόλις το 10% της ακτογραμμής της Μαύρης Θάλασσας και είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση του Μοντρέ, η οποία σχεδιάστηκε για να διασφαλίσει την ελευθερία του εμπορίου μέσω των Στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων. Η Σύμβαση αναθέτει στην Τουρκία –όχι στη Ρωσία– τον ρόλο να διασφαλίζει ότι η ελευθερία της ναυσιπλοΐας δεν θίγεται», συνοψίζει ο αμερικανός διπλωμάτης.
Μάλιστα υποστηρίζει ότι «ήρθε η ώρα να σπάσουμε τον ρωσικό αποκλεισμό» της Μαύρης Θάλασσας και εξηγεί και πώς, κατά τη γνώμη του πάντα, μπορεί να γίνει αυτό.
«Από πολιτικής απόψεως, οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Ολλανδία, η G7, η Ευρωπαϊκή Ενωση και όλοι οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, θα πρέπει τώρα να απαιτήσουν από τη Ρωσία να ανακαλέσει αμέσως τις υπαινισσόμενες απειλές της για την κανονική διεξαγωγή της εμπορικής ναυτιλίας σε διεθνή ύδατα στη Μαύρη Θάλασσα, και να δηλώσουν την προσδοκία τους ότι τα ουκρανικά λιμάνια θα ανοίξουν ξανά αμέσως», γράφει ο Βόλκερ, προσθέτοντας πως αυτή η πολιτική θα πρέπει να υποστηριχθεί από μια σειρά πρακτικών διπλωματικών, οικονομικών και ανθρωπιστικών βημάτων.
Πρώτον, οι δυτικοί σύμμαχοι και η Ουκρανία θα πρέπει να αρχίσουν άμεσα έναν διάλογο με την Τουρκία σχετικά με τη λήψη πρακτικών μέτρων για την αποκατάσταση του (βασισμένου στη συνθήκη του Μοντρέ) ρόλου της Τουρκίας όσον αφορά τη διασφάλιση της ελευθερίας ναυσιπλοΐας μέσω των Στενών.
Δεύτερον, για την αντιμετώπιση του ανθρωπιστικού προβλήματος των θαλάσσιων ναρκών –μερικές από τις οποίες δεν έχουν αγκυροβοληθεί και πλέον επιπλέουν ελεύθερα στη Μαύρη Θάλασσα– θα πρέπει να συνδράμουν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Η Ουκρανία αναμένει να αποκτήσει ναρκαλιευτικά σκάφη από τη Βρετανία. Ωστόσο η Ολλανδία, η Γερμανία, ο Καναδάς και οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν τις σχετικές ικανότητες να συμβάλουν στην επίσπευση της όλης διαδικασίας.
Στην προκειμένη περίπτωση ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν τα μη επανδρωμένα ναρκαλιευτικά σκάφη. Ο Βόλκερ εξηγεί πως επειδή κανένα από τα προαναφερθέντα κράτη δεν μετέχει στον πόλεμο, με την υποστήριξη της Τουρκίας, τέτοια πλοία θα μπορούσαν να αναπτυχθούν απευθείας στη Μαύρη Θάλασσα στο πλαίσιο μιας ανθρωπιστικής αποστολής για την αποναρκοθέτηση των υδάτων. Σημαντικό ρόλο δύναται να διαδραματίσει και η Ρουμανία, δεδομένου ότι είναι και μέλος του ΝΑΤΟ και παράκτιο κράτος της Μαύρης Θάλασσας, και ως τέτοιο θα μπορούσε να διεξάγει επιχειρήσεις ναρκαλιείας από το λιμάνι της στην Κωνστάντζας.
Τρίτον, στο πλαίσιο της φετινής Διάσκεψης για την Ανάκαμψη της Ουκρανίας (21-22 Ιουνίου στο Λονδίνο), οι κυβερνήσεις θα πρέπει να θεσπίσουν προγράμματα για την παροχή ασφάλισης (που θα καλύπτει τόσο τα πλοία όσο και τα φορτία τους) έναντι κινδύνων πολέμου σε ναυτιλιακές εταιρείες που έχουν άμεσες εμπορικές σχέσεις με την Ουκρανία.
Ενώ οι μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου μπορεί να αρνούνται να δεσμευτούν, πολλές μικρότερες ναυτιλιακές εταιρείες –οι οποίες ήδη δραστηριοποιούνται στη Μαύρη Θάλασσα μέσω του διαδρόμου σιτηρών– θα ήθελαν να επεκτείνουν τις συναλλαγές τους με την προϋπόθεση ότι είναι πλήρως ασφαλισμένες.
Τέταρτον, τα κράτη του ΝΑΤΟ θα πρέπει να αρχίσουν να διεξάγουν μη πολεμικές αποστολές σε διεθνή ύδατα στη Μαύρη Θάλασσα, με στόχο την προστασία της αρχής της ανεμπόδιστης διέλευσης. Αυτό θα μπορούσε να αφορά κυρίως την Τουρκία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, ως κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ με ακτές στη Μαύρη Θάλασσα. Αλλα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να αποστείλουν προσωρινά πλοία στη Μαύρη Θάλασσα για αυτόν τον σκοπό, σύμφωνα με τους όρους της Σύμβασης του Μοντρέ, καθώς τα μέλη του ΝΑΤΟ δεν είναι εμπόλεμα μέρη στη σύγκρουση.
Πέμπτον, τα κράτη του ΝΑΤΟ θα πρέπει να εκδώσουν μια προειδοποίηση ότι οποιεσδήποτε επιθέσεις, από οποιαδήποτε οντότητα, σε εμπορικά πλοία σε διεθνή ύδατα στη Μαύρη Θάλασσα θα θεωρούνται ενέργειες πειρατείας και δεν θα γίνονται ανεκτές. Τέτοιες επιθέσεις θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν άμεσα με στρατιωτικά μέσα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Τα κράτη του ΝΑΤΟ έχουν τη δυνατότητα να απαντήσουν ακόμη και χωρίς τα σκάφη τους να εισέλθουν στη Μαύρη Θάλασσα.
Εστιάζοντας την προσοχή του ειδικά στην Ουκρανία, ο Κερτ Βόλκερ σημειώνει πως το οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας προς την Ευρώπη λειτουργεί πλήρως, ωστόσο δεν είναι αρκετά ισχυρό για να καλύψει όλες τις εισαγωγές και τις εξαγωγές της Ουκρανίας. «Το μεγάλο λιμάνι της Οδησσού –το οποίο είναι στην πραγματικότητα ένα δίκτυο πολλών λιμανιών– είναι η ψυχή της εξαγωγικής οικονομίας της Ουκρανίας», θυμίζει ο αμερικανός διπλωμάτης, υποστηρίζοντας πως κατά την επικείμενη Διάσκεψη για την Ανάκαμψη της Ουκρανίας, κανένα βήμα που θα μπορούσαν να λάβουν οι σύμμαχοί της δεν θα είχε μεγαλύτερο άμεσο αντίκτυπο στην οικονομία της χώρας από το άνοιγμα του λιμανιού της Οδησσού για κανονικές εμπορικές θαλάσσιες μεταφορές, περιλαμβανομένης της μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων. Ο χρόνος είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς μετά τη συγκομιδή η Ουκρανία θα διαθέτει τουλάχιστον 60 εκατομμύρια τόνους σιτηρών που θα πρέπει να ρέουν ανεμπόδιστα στις παγκόσμιες αγορές.
«Η Δύση έχει, ευλόγως, επικεντρωθεί στην παροχή στρατιωτικού εξοπλισμού για να συνδράμει την Ουκρανία να αμυνθεί από τις ρωσικές επιθέσεις. Πολύ λίγη προσοχή έχει δοθεί στη θάλασσα. Η προάσπιση της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας στη Μαύρη Θάλασσα ευθυγραμμίζεται με τις μακροχρόνιες πολιτικές των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλων εθνών και εξυπηρετεί κυρίως οικονομικούς και όχι στρατιωτικούς σκοπούς. Θα ήταν απίστευτα θρασύ και απερίσκεπτο από μέρους της Ρωσίας να επιτεθεί στη διεθνή ναυτιλία στην ανοικτά ύδατα της Μαύρης Θάλασσας. Είναι καιρός να αποκαλύψουμε τη μπλόφα της Ρωσίας και να ανοίξουμε οριστικά το λιμάνι της Οδησσού», καταλήγει ο Κερτ Βόλκερ.