«Καθώς γράφω αυτές τις γραμμές, το κέντρο του Κιέβου και μεγάλο μέρος των προαστίων του είναι σε μεγάλο βαθμό ανέγγιχτα. Σειρήνες και συναγερμοί διανθίζουν την ημέρα. Oλοι εδώ γνωρίζουν ότι αυτό μπορεί να αλλάξει, πολύ γρήγορα. Μέχρι τη στιγμή που θα διαβάσετε αυτό το κείμενο, μπορεί να έχει αλλάξει». Ο Τζέρεμι Μπόουεν, του BBC έχει εμπειρία από πολέμους και γνωρίζει καλά πως η ταχύτητα των γεγονότων, συχνά, ξεπερνά εκείνη της ενημέρωσης, ακόμα και στην εποχή μας…
«Η δεύτερη πόλη της Ουκρανίας, το Χάρκοβο, έχει ήδη νιώσει λίγη από τη δύναμη του ρωσικού τρόπου πολέμου», αναφέρει ο Μπόουεν. «Το ίδιο και η Μαριούπολη και άλλες πόλεις στα ανατολικά. Η Ρωσία απαντά στην αντίσταση με δύναμη πυρός. Αντί να στείλει άνδρες να πολεμήσουν από σπίτι σε σπίτι και από δωμάτιο σε δωμάτιο», υπογραμμίζει, «το στρατιωτικό τους δόγμα επιτάσσει βομβαρδισμό με βαρέα όπλα και από αέρος για να καταστρέψει την άμυνα και το ηθικό του αντιπάλου».
Το Χάρκοβο και οι άλλες πόλεις και κωμοπόλεις έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές, σύμφωνα με τον πολεμικό ανταποκριτή του BBC. Αντίστοιχες είναι και οι απώλειες μεταξύ των αμάχων.
«Η έδρα της τοπικής αυτοδιοίκησης του Χάρκοβο χτυπήθηκε άγρια από πυραύλους σε μια επίθεση που βιντεοσκοπήθηκε. Ισως ο Πούτιν να στέλνει με αυτόν τον τρόπο μήνυμα στο Κίεβο: “Κοιτάξτε προσεκτικά. Αυτό μπορεί να συμβεί και σε εσάς”. Το καταθλιπτικό συμπέρασμα που έχω βγάλει από άλλους πολέμους στους οποίους έχω δει Ρώσους σε δράση είναι ότι τα πράγματα μπορούν να γίνουν πολύ χειρότερα» σχολιάζει ο ρεπόρτερ του BBC.
Το έδαφος έτρεμε
Μέχρι στιγμής, η κατάσταση δεν θυμίζει ούτε την Τσετσενία της δεκαετίας του ’90, ούτε τη Συρία, πιο πρόσφατα, αναφέρει ο Μπόουεν, ο οποίος ήταν στο Γκρόζνι το 1994-95. «Οπως στην Ουκρανία, και τότε ο ρωσικός στρατός είχε κάνει σοβαρά στρατιωτικά λάθη στις χερσαίες επιχειρήσεις», θυμάται. «Τεθωρακισμένες φάλαγγες έπεφταν σε ενέδρες τσετσένων ανταρτών σε στενούς δρόμους και καταστρέφονταν. Πολλοί κληρωτοί στρατιώτες δεν ήθελαν να πολεμήσουν και να πεθάνουν. Πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, στρατιωτικοί αναλυτές εκτιμούσαν ότι οι ρωσικές δυνάμεις ήταν πλέον πολύ πιο επαγγελματικές. Ισως να είναι, αλλά η εισβολή της Ρωσίας επιβραδύνθηκε για άλλη μια φορά από υλικοτεχνικές δυσχέρειες, λάθη τακτικής και τρομοκρατημένους εφήβους που δεν τους είχαν πει ότι θα πήγαιναν σε πόλεμο».
Οσοι βρέθηκαν στην Τσετσενία εκείνα τα χρόνια περιγράφουν τη ρωσική επιχείρηση με μία λέξη: ισοπέδωση. «Μέσα σε λίγες εβδομάδες, το πυροβολικό και οι αεροπορικές επιδρομές μετέτρεψαν σε ερείπια το κέντρο του Γκρόζνι, μια τυπική σοβιετική πόλη από σκυρόδεμα και ατσάλι. Βρέθηκα στην πλατεία Minutka», θυμάται ο βρετανός πολεμικός ανταποκριτής, «κέντρο της τσετσενικής αντίστασης, μια μέρα που χτυπήθηκε από επανειλημμένες αεροπορικές επιδρομές. Οι πολίτες βρίσκονταν κυρίως σε υπόγεια, διακινδυνεύοντας τον θάνατο κάθε φορά που έβγαιναν έξω για να βρουν νερό ή φαγητό. Εκείνη την ημέρα, τσετσένοι μαχητές σκοτώθηκαν από βόμβες διασποράς και κτίρια πυρπολήθηκαν. Είκοσι τέσσερις ώρες αργότερα, ολόκληρη η κεντρική λεωφόρος της πόλης χτυπήθηκε από πυραυλικές επιδρομές και τυλίχθηκε σε καπνό και φλόγες. Το έδαφος έτρεμε εκεί που τραβούσαμε βίντεο».
Ομως για τον ίδιο, αυτό δεν ήταν το χειρότερο που έχει συναντήσει στη μακρόχρονη σταδιοδρομία του…
«Τα πιο κατεστραμμένα μέρη που έχω δει στα χρόνια των πολεμικών ρεπορτάζ, εκτός από το Γκρόζνι, ήταν στη Συρία. Η σύνδεση είναι η καταστροφική δύναμη του ρωσικού στρατού», αναφέρει…
Σοκ από τον αέρα
Η απόφαση του Πούτιν να επέμβει στη Συρία έσωσε το καθεστώς Ασαντ και έκανε ένα μεγάλο βήμα προς τον στόχο του Κρεμλίνου να αποκαταστήσει τη Ρωσία ως παγκόσμια δύναμη. Εν πολλοίς, οι αποφασιστικές νίκες επί των ανταρτών στη Συρία, ζωτικής σημασίας για το καθεστώς, ήταν δύο και επιτεύχθηκαν με την ανελέητη χρήση της ρωσικής δύναμης πυρός.
«Η πρώτη ήταν στο Χαλέπι στα τέλη του 2016. Η ανατολική πλευρά της πόλης, την οποία κατείχαν διάφορες παρατάξεις ανταρτών καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου, έπεσε αφού κονιορτοποιήθηκε από βομβαρδισμούς και αεροπορικές επιδρομές. Το καθεστώς Ασαντ δεν χρειαζόταν ενθάρρυνση για να βομβαρδίζει τους Σύρους, αλλά οι Ρώσοι οδήγησαν τα πράγματα στα άκρα».
Η τακτική που χρησιμοποιήθηκε στη Συρία ήταν να περικυκλώσουν και να πολιορκήσουν τις περιοχές που κατείχαν οι αντάρτες, να τις σφυροκοπήσουν από τον αέρα και από πυροβολαρχίες και στο τέλος να εξαντλήσουν τους υπερασπιστές και όσους αμάχους δεν είχαν καταφέρει να διαφύγουν. Πολλοί από αυτούς σκοτώθηκαν.
«Οταν μπόρεσα να περάσω από το Ανατολικό Χαλέπι λίγες εβδομάδες μετά την πτώση του, η καταστροφή συνεχιζόταν από χιλιόμετρο σε χιλιόμετρο. Ολόκληρες γειτονιές είχαν μετατραπεί σε ερείπια. Οι δρόμοι ήταν αποκλεισμένοι από τα απομεινάρια του βομβαρδισμού. Είδα την ίδια τακτική να εφαρμόζεται και στην Ανατολική Γούτα, μια σειρά από πόλεις και αγροτικές εκτάσεις που ελέγχονται από τους αντάρτες στην άκρη της συριακής πρωτεύουσας. Η συνθηκολόγησή της το 2018 ήταν το τέλος της μάχης για τη Δαμασκό, που αρχικά φαινόταν ότι θα μπορούσε να πέσει στα χέρια των ανταρτών. Αυτό άλλαξε με την απόφαση των ΗΠΑ, το 2013, να μην πλήξουν το καθεστώς Ασαντ όταν έκανε χρήση χημικών όπλων στη Ντούμα. Η πλάστιγγα έγειρε αποφασιστικά υπέρ του καθεστώτος μετά την είσοδο της Ρωσίας στον πόλεμο το 2015» θυμάται ο Τζέρεμι Μπόουεν και σημειώνει ότι παρότι οι υπερασπιστές της Ανατολικής Γούτα είχαν σκάψει μια υπόγεια πόλη-σήραγγα για να γλιτώσουν από τις αεροπορικές επιδρομές, δεν απέφυγαν την ήττα. Οπως συμβαίνει πάντα, η συντριπτική δύναμη πυρός έκρινε τη μάχη. Οι υπερασπιστές σκοτώνονται, εξουθενώνονται, ενώ οι άμαχοι, για να γλιτώσουν από τη δυστυχία που τους επιβάλλει η σύρραξη, καλωσορίζουν την ανάπαυλα που φέρνει η παράδοση.
Και τώρα, τι;
Στο Κίεβο, ένα από τα μεγάλα ερωτήματα που απασχολούν τους πάντες είναι αν η πρωτεύουσα θα τύχει της μεταχείρισης που επιφυλάχθηκε όχι μόνο στο Χάρκοβο, τη Μαριούπολη και τα υπόλοιπα, αλλά και στην Τσετσενία και τη Συρία.
«Θα δημιουργήσει η ιερότητα των ορθόδοξων προσκυνημάτων την αυτοσυγκράτηση που απουσίαζε από τις επιθέσεις εναντίον μουσουλμάνων στην Τσετσενία και τη Συρία;» αναρωτιέται ο δημοσιογράφος το BBC. «Ο ίδιος ο Πούτιν έχει γράψει για τη σημασία της Ουκρανίας στην ιστορία της Ρωσίας. Θα είναι διατεθειμένος να καταστρέψει την Ουκρανία για να την ανακτήσει; Αν οι κυρώσεις και η ουκρανική αντίσταση απειλήσουν τη σταθερότητα του καθεστώτος του, θα λάβει πιο ακραία μέτρα;». Ερωτήματα που δεν μένει παρά να απαντηθούν το επόμενο διάστημα.
Το ιστορικό, πάντως, των μεθόδων του ρωσικού στρατού δείχνει ότι συνήθως αντισταθμίζει τις αδυναμίες των χερσαίων δυνάμεών του στρεφόμενος στα βαριά όπλα.
«Οι Ουκρανοί προσεύχονται αυτό να μη συμβεί εδώ», καταλήγει ο Μπόουεν…