Μια ταινία με πρωταγωνίστρια την Ελεν Μίρεν στον ρόλο της Γκόλντα Μέιρ μόλις άρχισε να προβάλλεται, 50 χρόνια μετά τον πόλεμο που τερμάτισε την καριέρα της ισραηλινής πρωθυπουργού. Το «Golda» αποτυπώνει με παραστατικότητα ότι το υποκείμενό του κάπνιζε αρειμανίως, ενώ προσπερνά ένα επίκαιρο μάθημα για τη διπλωματία: για να είναι αποτελεσματικοί, οι ηγέτες πρέπει να γνωρίζουν ο ένας την προσωπικότητα του άλλου, όπως επίσης και τα εθνικά συμφέροντα ο ένας του άλλου.
Η Αμερική, από την πλευρά της, υπέπεσε σε λάθη όταν πρόεδροί της μπέρδεψαν τους δύο αυτούς παράγοντες. Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα πίστευε ότι κατανοούσε τον πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Ασαντ όταν τον προειδοποιούσε ότι η χρήση χημικών όπλων θα παραβίαζε μια «κόκκινη γραμμή». Ο Ασαντ τον χλεύασε και τα χρησιμοποίησε ούτως ή άλλως. Καθώς οσμιζόταν αδυναμία, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν εισήλθε στην Κριμαία, σχεδόν με στρατιωτικό βηματισμό.
Στη συνέχεια, ο Ντόναλντ Τραμπ συνέδεσε την προσωπική σχέση του με τον Κιμ Γιονγκ Ουν της Βόρειας Κορέας με την πολιτική, κοκορευόμενος ότι μια «ωραία» επιστολή από τον δικτάτορα είχε αλλάξει τη δυναμική των σχέσεων ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Βόρεια Κορέα. Και ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν νόμιζε ότι μπορούσε να συνεννοηθεί με τους Ταλιμπάν όταν διέταξε τα αμερικανικά στρατεύματα να εγκαταλείψουν το Αφγανιστάν. Δεν συνεννοούνταν, και η βεβιασμένη αμερικανική αποχώρηση άφησε θανατηφόρα ελικόπτερα Black Hawk και Apache στα χέρια ενός βάρβαρου καθεστώτος.
Οσον αφορά τη Μέιρ, έχοντας μεταβεί ως μετανάστρια στις ΗΠΑ από τη Ρωσία, θα μπορούσε να είχε μια άνετη ζωή στο Μιλγουόκι. Ως αριστούχος της τάξης της στο γυμνάσιο, οργάνωσε κάποτε έναν έρανο για την αγορά βιβλίων για φτωχά προσφυγόπουλα. Αλλά αντί να επιλέξει την άνεση, μετακόμισε στο Τελ Αβίβ το 1921 και εργάστηκε σκληρά κατά τη δύσκολη πρώιμη Ιστορία του Ισραήλ.
Η Μέιρ ήταν στο Ισραήλ όταν μια ξηρασία έκανε τους αγρότες να ζητιανεύουν για σταγόνες νερού. Κρατούσε έναν συμπολίτη καθώς πέθαινε έπειτα από πυροβολισμό. Και είδε βρετανούς στρατιώτες να απωθούν επιζώντες του Ολοκαυτώματος, που θα κατέληγαν πίσω σε στρατόπεδα κράτησης.
Η Μέιρ είχε βαθιές σακούλες κάτω από τα μάτια της – σαν να ήθελε να αποδείξει ό,τι είχε δει. Οταν ορκίστηκε πρωθυπουργός του Ισραήλ το 1969, έμοιαζε εντυπωσιακά με τον εξουθενωμένο Λίντον Τζόνσον, που μόλις είχε παραιτηθεί από την προεδρία των ΗΠΑ.
Κατέστη βασική σύμβουλος του πρώτου πρωθυπουργού του Ισραήλ, Νταβίντ Μπεν-Γκουριόν, ο οποίος τη χαρακτήρισε «μοναδικό άνδρα» της κυβέρνησής του. Αφού το Ισραήλ κήρυξε την ανεξαρτησία του, το 1948, ο Μπεν-Γκουριόν ζήτησε από τη Μέιρ να επιβλέψει την υπεράσπιση της Ιερουσαλήμ και τη διανομή τροφίμων. Επέβαλε ημερήσιο σιτηρέσιο με μόλις τρεις ουγγιές αποξηραμένα ψάρια, φακές, μακαρόνια και φασόλια. Ούσα άυπνη, αναγκαζόταν να υπομένει συχνά το δύσκολο ταξίδι από την Ιερουσαλήμ προς το Τελ Αβίβ.
Μια μέρα, ενώ οι σφαίρες γάζωναν το λεωφορείο της, κάλυψε τα μάτια της. Οταν ρωτήθηκε γιατί, απάντησε: «Δεν φοβάμαι πραγματικά να πεθάνω. (…) Αλλά πώς θα ζήσω αν είμαι τυφλή; Πώς θα δουλέψω;» Λίγες μέρες αργότερα, το λεωφορείο της έπεσε σε ενέδρα σε μια στροφή λίγο έξω από την Ιερουσαλήμ. Ο άνδρας δίπλα της πέθανε στην αγκαλιά της.
Εξυπνοι, ισχυροί άνδρες την έβρισκαν σαγηνευτική. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον, ξεπερνώντας τους ψυχολογικούς του δαίμονες, της έδειξε τη σπάνια ζεστή πλευρά του. Επίσης, επιβλήθηκε στον υπουργό Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ για να εκπληρώσει τα αιτήματα της Μέιρ εν καιρώ πολέμου όταν εκείνη ήταν πρωθυπουργός.
Ο Κίσινγκερ είχε διστάσει να συνδράμει το Ισραήλ κατά την αιφνιδιαστική επίθεση στο Γιομ Κιπούρ το 1973, όταν οι αιγυπτιακές δυνάμεις αποδεκάτισαν την ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία με νέους σοβιετικούς αντιαεροπορικούς και αντιαρματικούς πυραύλους. Ο Νίξον είπε τελικά: «Κοίτα, Χένρι, θα μας επιρριφθεί η ίδια ευθύνη είτε αποστείλουμε τρία είτε 30 ή 100… οπότε στείλε ό,τι πετάει».
Ακόμη πιο συναρπαστικοί ήταν οι στενοί δεσμοί της Μέιρ με τους βασιλιάδες της Ιορδανίας, Αμπντουλάχ, και τον εγγονό του, Χουσεΐν, τους οποίους συναντούσε κρυφά για ειλικρινείς και φιλικές συνομιλίες. Λίγο πριν το Ισραήλ κηρύξει την ανεξαρτησία του, πήγε κρυφά στα σύνορα με την Ιορδανία, φόρεσε ένα μαύρο φόρεμα και ένα πέπλο και μετέβη με τον οδηγό του βασιλιά σε ένα ασφαλές σπίτι στους λόφους. «Γιατί βιάζονται τόσο οι Εβραίοι να αποκτήσουν κράτος;» τη ρώτησε ο βασιλιάς. «Περιμέναμε δύο χιλιάδες χρόνια. Δεν είναι αυτός ο ορισμός μου για τη βιασύνη», του απάντησε.
Οταν, αργότερα, ο Χουσεΐν έγινε βασιλιάς, ανέπτυξε μια ισχυρή προσωπική σχέση με τη Μέιρ. Το 1970, της ζήτησε να δώσει εντολή στην ισραηλινή πολεμική αεροπορία να καταστρέψει τα άρματα μάχης της Συρίας που είχαν συγκεντρωθεί στα σύνορα της Ιορδανίας, και οι Σύροι υποχώρησαν υπό την απειλή. Μερικές φορές εισερχόταν κρυφά στο Ισραήλ για να τη δει, πιλοτάροντας το δικό του ελικόπτερο, και προσγειωνόταν σε ένα σημείο συνάντησης κοντά στη Νεκρά Θάλασσα.
Λίγες ημέρες πριν από τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, το 1973, πέταξε σε ένα ασφαλές σπίτι της Μοσάντ για να την προειδοποιήσει για πιθανή επίθεση. Αυτή και ο Χουσεΐν μετάνιωσαν που εκείνος δεν είχε αρκετή δύναμη, ούτως ώστε να συνάψει μια ευρεία ισραηλινο-αραβική συνθήκη ειρήνης. Οι βαριές απώλειες στον πόλεμο του 1973 τής κόστισαν την πρωθυπουργία.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, όταν ο Αιγύπτιος Ανουάρ Σαντάτ πραγματοποίησε το τολμηρό ταξίδι του στο Ισραήλ και είπε στην Κνεσέτ ότι «ειλικρινά σας καλωσορίζουμε να ζήσετε ανάμεσά μας ειρηνικά», η Μέιρ στεκόταν στη σειρά υποδοχής. Φιλήθηκαν και αστειεύτηκαν που είχαν αποκτήσει εγγόνια. Χρόνια νωρίτερα, η Μέιρ είχε πειστεί ότι ο Σαντάτ θα μπορούσε να καταστεί ειρηνοποιός. Εκείνη τη στιγμή, έναν χρόνο πριν από τον θάνατό της από καρκίνο, αποδείχθηκε τελικά ότι είχε δίκιο.
Ο Todd G. Buchholz, πρώην επικεφαλής οικονομικής πολιτικής του Λευκού Οίκου και διευθύνων σύμβουλος του hedge fund Tiger Management, είναι ο συγγραφέας των βιβλίων «New Ideas from Dead Economists» (Plume, 2021) και «The Price of Prosperity» (Harper, 2016) καθώς και (συ)δημιουργός του μιούζικαλ Glory Ride. Το άρθρο αυτό αναδημοσιεύεται από το Project Syndicate αποκλειστικά για την Ελλάδα