Η πλούσια κληρονόμος που μεταμορφώνει την Αρλ

Η Αρλ ανήκε κάποτε στον Βίνσεντ βαν Γκογκ, από φέτος το καλοκαίρι, όμως, θα μοιράζεται τη φήμη της έναστρης νύχτας της με τη Μάγια Χόφμαν. Αν και ο ολλανδός καλλιτέχνης πέρασε μόνο 15 μήνες στην ωραία πόλη του γαλλικού Νότου, αξιοποίησε εκείνη την ταραχώδη περίοδο για να δημιουργήσει μερικούς από τους πιο διάσημους πίνακές του, μεταξύ άλλων τα «Σταροχώραφα» και τα «Ηλιοτρόπια», που  καθόρισαν το έργο του. Η Χόφμαν, από την άλλη πλευρά, έζησε εδώ όλη τη ζωή της.

Και τώρα, η ελβετικής καταγωγής δισεκατομμυριούχος, η περιουσία της οποίας εκτιμάται από το Bloomberg στα 6,77 δισ. δολάρια, πρόσφερε στην πόλη ένα εντυπωσιακό νέο πάρκο γεμάτο με έργα τέχνης, και έναν φουτουριστικό πύργο που δεσπόζει στη βόρεια πλευρά του σε σχέδια του αμερικανού αρχιτέκτονα Φρανκ Γκέρι.

Το συγκρότημα, που θα λειτουργεί και σαν κέντρο έρευνας, θα φιλοξενεί εκθέσεις, παραστάσεις και άλλες εκδηλώσεις, ενώ εκτός από τη σύγχρονη τέχνη θα επικεντρώνεται επίσης στον περιβαλλοντισμό και τα ανθρώπινα δικαιώματα. «Δεν πρόκειται απλά για παρουσίαση μιας συλλογής, αλλά για κοινωνικό αντίκτυπο», λέει στην Telegraph η Μάγια Χόφμαν.

Παρά το μεγάλο χρονικό διάστημα από το 2008, οπότε άρχισε η αξιοποίηση του Parc des Ateliers (όπως είναι γνωστό το κτήμα των περίπου 110 στρεμμάτων), η Χόφμαν δήλωσε ότι δεν ήταν προετοιμασμένη για την εκδήλωση των εγκαινίων, που έγιναν πριν από μερικές εβδομάδες με την παρουσία εκπροσώπων του διεθνούς Τύπου.

Η 65χρονη Μάγια Χόφμαν, είναι μέλος της τρίτης γενιάς μιας οικογένειας ελβετών συλλεκτών τέχνης, και φαρμακοβιομηχάνων. Είναι μεγαλομέτοχοι στον φαρμακευτικό όμιλο Hoffmann-La Roche .

Ο πατέρας της Μάγια, ο Λικ Χόφμαν, ήρθε στην Αρλ στις αρχές της δεκαετίας του 1950 με τη σύζυγό του Ντάρια Χόφμαν Ραζουμόφσκι, απόγονο μιας ρωσικής αριστοκρατικής, οικογένειας που διασκορπίστηκε στην κεντρική Ευρώπη μετά την επανάσταση των Μπολσεβίκων. Ορνιθολόγος από χόμπι, ο Λικ Χόφμαν αφοσιώθηκε στην διάσωση του υδροβιότοπου της Καμάργκ και της μοναδικής άγριας ​​φύσης του, ιδρύοντας το ερευνητικό κέντρο Tour du Valat, η λειτουργία του οποίου συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Τη δεκαετία του 1970, ο Χόφμαν υπήρξε συνιδρυτής του Παγκόσμιου Ταμείου Αγριας Ζωής. «Ο πατέρας μου χαρακτηρίστηκε ονειροπόλος», λέει η Μάγια. «Αλλά αυτό που έκανε ήταν πολύ σημαντικό». Τώρα –πιστεύει η Χόφμαν- οι άνθρωποι υποτιμούν το γεγονός ότι ο πολιτισμός και η δημιουργικότητα μπορούν να συμβάλουν σε ορισμένα παγκόσμια θέματα. Με το έργο της στην Αρλ, ελπίζει να τους αποδείξει ότι κάνουν λάθος.

Η Μάγια μεγάλωσε στην ελευθερία του γαλλικού Νότου, αλλά από τις αρχές των 20 χρόνων της -επηρεασμένη από τη γιαγιά της που είχε ξεκινήσει την οικογενειακή συλλογή έργων τέχνης- ενδιαφερόταν όλο και περισσότερο για τα πολιτιστικά αγαθά. Και άρχισε να περνά περισσότερο χρόνο στη Ζυρίχη. Ωστόσο, η Καμάργκ είναι στο αίμα της.

Οταν ο αρχιτέκτονας τοπίου Μπας Σμετς  -υπεύθυνος για το μαγικό καινούργιο πάρκο με τα 80.000 φυτά και τα 500 δέντρα- την επισκέφτηκε για πρώτη φορά στην Αρλ, τον πήρε έξω από την πόλη και του έδωσε ένα άλογο. «Σκέφτηκα ότι πιθανότατα θα οδηγούσαμε λίγο», λέει ο Σμετς στην Καρολίν Ρου, της βρετανικής Telegraph. «Αλλά διασχίσαμε το κτήμα με τα άλογα. Και φυσικά είχε δίκιο. Είναι ο μόνος τρόπος να το δεις. Και είναι μια απίστευτη αμαζόνα».

Η Μάγια Χόφμαν δεν είναι μια συμβατική κληρονόμος. Ισως γιατί κυλάει ρωσικό αίμα στις φλέβες της. Τη δεκαετία του 1980 σπούδασε κινηματογράφο στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Και αγόρασε ένα τεράστιο παλιό σχολείο στο Μπάουερι του Μανχάταν που το μετέτρεψε σε μια όμορφη κατοικία.  Πριν από αυτό, στα 20 της, είχε κάνει σχέση με τον Βέρνερ Ντούγκελιν  (όταν γνωρίστηκαν, εκείνος ήταν 47 ετών) έναν από τους σημαντικότερους θεατρικούς σκηνοθέτες της Ευρώπης.

«Εκτέθηκα όχι μόνο στην τέχνη, αλλά και στους καλλιτέχνες», λέει. «Και εξακολουθεί να είναι ο καλλιτέχνης και ο λόγος του, η αιτία που θέλω να θεσπίσω, να φροντίζω και να προστατεύω».

Η ελβετίδα συλλέκτρια αγαπά τη μόδα -ειδικά τα φωτεινά χρώματα και τα πολυτελή υφάσματα του Lanvin και του Valentino- αλλά συνηθίζει να ντύνεται casual και πάντα με αθλητικά παπούτσια (οίκων μόδας βέβαια).

Σε συνεντεύξεις, κατευθύνει πάντα τη συζήτηση στα αγαπημένα της θέματα: τέχνη, ανθρώπινα δικαιώματα, περιβάλλον. Μερικές φορές φαίνεται αυταρχική ή απότομη, αλλά γιατί να μην είναι; Σε τελική ανάλυση, η προσοχή, που δίνει στη λεπτομέρεια, το κίνητρο και την αποφασιστικότητα, είναι αυτό που κάνει τα πράγματα να συμβούν.

Είναι αφοσιωμένη  σε όσους έχει γύρω της, για παράδειγμα, στην Μπέατριξ Ρουφ, πρώην διευθύντρια του Μουσείου Stedelijk του Άμστερνταμ του και παλιότερα της Kunsthalle της Ζυρίχης (μια από τους δέκα πιο επιδραστικούς ανθρώπους στο κόσμο της τέχνης σύμφωνα με το ArtReview), τον επιμελητή Χανς Ούλριχ Ομπριστ  και τον γάλλο καλλιτέχνη Φιλίπ Παρενό.

Το 1993, επισκέφτηκε για πρώτη φορά το ιδιωτικό νησάκι Μιστίκ στις Γρεναδίνες, όπου ανακάλυψε την απλότητα που αγαπούσε και στην αγροτική Γαλλία. Αργότερα γνώρισε εκεί τον Στάνλεϊ Μπούχταλ, που θα γινόταν σύζυγός της. Απέκτησε ένα σπίτι στο νησί – τη «Villa Gelliceaux»- και στη συνέχεια έκτισε άλλο ένα, το «Neaubau Lagoon», σε σχέδια της νεοϋρκέζας αρχιτέκτονος Ραφαέλα Μπορτολούτσι. Πρόκειται για έναν εξαιρετικό συνδυασμό από καμπύλες ελεύθερης μορφής, σκυρόδεμα και χάλυβα. Στο εσωτερικό του, δεν υπάρχουν πίνακες ζωγραφικής (το κλίμα του νησιού δεν επιτρέπει έργα τέχνης) αλλά αφθονούν τα χρώματα και τα φωτεινά σύγχρονα έπιπλα.

Τα έργα τέχνης βρίσκονται στα υπόλοιπα σπίτια της. Για παράδειγμα, στη βίλα της Ζυρίχης, που σχεδίασε ο διάσημος ούγγρος αρχιτέκτονας Μαρσέλ Μπρόιερ, υπάρχουν έργα διάσημων καλλιτεχνών, μεταξύ άλλων των Πολ ΜκΚάρθι, Κρίστοφερ Γουλ και Τζον Μπαλντεσάρι, καθώς και το δικό της πορτρέτο που φιλοτέχνησε ο Φραντσέσκο  Κλεμέντε το 1985.

Στο Λονδίνο, βόρεια της Οξφορντ Στριτ, δύο σπίτια ενώθηκαν για να δημιουργηθεί μια οικογενειακή κατοικία. Εκεί, ένας ολόκληρος χώρος έχει διακοσμηθεί από τον διάσημο ιταλό εννοιολογικό καλλιτέχνη Ρούντολφ Στίνγκελ, ενώ το φωτιστικό που είναι τοποθετημένο κάτω από τη σκάλα είναι μια εγκατάσταση του Ολαφουρ Ελίασον. Σε μια εσωτερική κοιλότητα, ο Μπας Σμετς (ήταν η πρώτη τους συνεργασία) δημιούργησε έναν υπέροχο κήπο με φτέρες. Και η designer Ιντια Μαχντάβι μετέτρεψε το εσωτερικό της κατοικίας σε ζεστούς χώρους διαβίωσης γεμάτους με vintage έπιπλα με διάσημες υπογραφές (Jean Royère, Jean Prouvé, Charlotte Perriand).

Αλλά η μεγάλη συλλογή της Μάγια Χόφμαν βρίσκεται κυρίως στην Αρλ.  Η ελβετίδα δισεκατομμυριούχος διαθέτει στην πόλη δύο υπέροχα ξενοδοχεία, ένα από τα οποία, το «Arlatan», είναι έργο τέχνης από μόνο του. Ο καλλιτέχνης Χόρχε Πάρντο σχεδίασε την εσωτερική διακόσμηση αλλά και κάθε κομμάτι του, μεταξύ άλλων και τα 6000 χειροποίητα πλακάκια του δαπέδου σε σκούρα ροζ, πράσινα και κίτρινα χρώματα. Ακόμη, διαθέτει το «La Chassagnette», ένα υπέροχο γαλλικό εστιατόριο με ένα αστέρι Michelin και έναν τεράστιο λαχανόκηπο έξω από την κουζίνα του, σε ένα αγρόκτημα 2.000 στρεμμάτων, λίγο έξω από την Αρλ.

Το 2004, η Χόφμαν δημιούργησε το LUMA (από τα ονόματα των παιδιών της, Λούκας και Μαρίνα), ένα πολιτιστικό ίδρυμα με έδρα τη Ζυρίχη, το οποίο συνδέεται με έναν απίθανο αριθμό εκδηλώσεων -εκθέσεις της Tate, προγράμματα των γκαλερί Serpentine, περίπτερα στη Μπιενάλε της Βενετίας, παραστάσεις στο MOMA της Νέας Υόρκης.

Αλλά τώρα το LUMA έχει εκπληκτική παρουσία και στην Αρλ. Ο εντυπωσιακός φουτουριστικός πύργος του Φρανκ Γκέρι φιλοξενεί ένα νέο σύνολο δραστηριοτήτων και έρευνας του LUMA, καθώς και έναν τεράστιο αριθμό έργων τέχνης. Μεταξύ πολλών άλλων υπάρχουν εγκαταστάσεις των Ολαφουρ Ελιάσον, Τζον Ακομφρα και Κρίστιαν Μάρκλεϊ , καθώς και τα αρχεία των φωτογράφων Νταϊάνα Αρμπους, Ανι Λίμποβιτς και Ντέρεκ Τζάρμαν. Εν τω μεταξύ, στο νέο πάρκο, τα παλιά βιομηχανικά υπόστεγα έχουν μετατραπεί σε χώρους γκαλερί και παραστάσεων από την νεοϋρκέζα αρχιτέκτονα Αναμπελ Σέλντορφ. Ενα τεράστιο ροζ γλυπτό του Φραντς Γουέστ -το μεγαλύτερο έργο του αυστριακού καλλιτέχνη που απεβίωσε το 2012- βρίσκεται στο γρασίδι.

Το πάρκο ήταν κάποτε ο τόπος κατασκευής και επισκευής των τρένων του γαλλικού σιδηρόδρομου. Και τώρα είναι πλέον ένα διαφορετικό σημείο αναφοράς για την πόλη. Η Χόφμαν του έδωσε ένα εντελώς μεταβιομηχανικό μέλλον, ή όπως λέει η ίδια: «Δεν πρόκειται για παραγωγή προϊόντων ή απλά για εκθέσεις, αλλά για ενεργοποίηση της περιοχής».

Ωστόσο ο Φρανκ Γκέρι, ο οποίος αποκαλεί τον μεταλλικό πύργο του «έναστρη νυχτερινή παρουσία στον δρόμο», σκέφτεται διαφορετικά. «Η Μάγια», είπε εκείνη την ημέρα στα εγκαίνια, «είναι από μόνη της ένας φανταστικός καλλιτέχνης».