Πόσο διαφορετικά φαίνονται σήμερα, από την απόσταση των τριάντα ετών, τα δύο «μεγάλα γεγονότα» του 1989: η σφαγή της πλατείας Τιενανμέν του Πεκίνου και η πτώση του ψυχροπολεμικού Τείχους του Βερολίνου.
Πόσο αφελείς φαντάζουν και οι πανηγυρισμοί μας για τη γερμανική ενοποίηση η οποία μας έκανε να ξεχάσουμε τι είχε συμβεί λίγους μήνες νωρίτερα στην Κίνα – θεωρήσαμε ότι η κινεζική τραγωδία ήταν μία παρένθεση.
Πόσο έδειχνε νομοτελειακή η παγκόσμια εξάπλωση της δημοκρατίας, πόσο ακαταμάχητη πιστεύαμε ότι ήταν…
Ο Γκίντεον Ράχμαν γράφει για ψευδαισθήσεις. Για τις ψευδαισθήσεις του 1989 που έκαναν τη Δύση να γιορτάσει το Βερολίνο και να υποτιμήσει το Πεκίνο.
(Ο αρθρογράφος των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς θα απορούσε ακόμη περισσότερο με την ικανότητα του ανθρώπου να αυθυποβάλλεται και να φαντάζεται ό,τι επιθυμεί, αν κάποιος του είχε ψιθυρίσει κάτι και για το ημέτερο 1989, το λεγόμενο «βρώμικο» – εκείνο ήταν το δικό μας «μεγάλο γεγονός»… ομφαλοσκοπίας σε έναν κόσμο που άλλαζε γύρω μας με πάταγο, αδιαφορώντας παντελώς και για την ύπαρξή μας ακόμη.)
Ο Ράχμαν μάλλον θεωρεί ότι εκ του αποτελέσματος σημαντικότερα για την πορεία της ανθρωπότητας ήταν τα γεγονότα του Πεκίνου. Η κινεζική νομενκλατούρα του ΚΚ όχι μόνο δεν τιμωρήθηκε για τη σφαγή της πλατείας, αλλά λίγα χρόνια αργότερα, το 2001, ισχυροποιημένη και πιο αντιδημοκρατική, επιβραβεύτηκε από τους Δυτικούς όταν η Κίνα κατέπλευσε πλησίστια στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Ο κυνισμός του Ντενγκ –«επιτέλους!»– δικαιωνόταν: «Οι ξένοι καπιταλιστές δεν θα εγκαταλείψουν ποτέ μία αγορά σαν της Κίνας» είχε σοφά μαντέψει.
Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους ο νεότερος είχε πει, θυμίζει ο Ράχμαν, ότι «στο εμπορικό νταραβέρι με την Κίνα ο χρόνος είναι με το μέρος μας» – τόσο σίγουρη ήταν η Δύση ότι η παγκοσμιοποίηση θα λειτουργούσε σαν ατμομηχανή για τη διάδοση των αξιών της και ότι θα επέφερε πολιτικές αλλαγές παντού στον κόσμο. Ομως οι Κινέζοι διέψευσαν τις προσδοκίες των Δυτικών, καθιερώνοντας το δόγμα «σταθερότητα, όχι δημοκρατία» – αυτό ήταν και η συνταγή της οικονομικής επιτυχίας τους, αυτό επιστρατεύουν και σαν «ανήθικο επιχείρημα» για να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα, όπως τη σφαγή στην Τιενανμέν, όπως την καταπίεση του κινεζικού λαού.
Αντί να εκδημοκρατιστούν κατά τα δυτικά πρότυπα, οι Κινέζοι χρησιμοποίησαν κάθε ευκαιρία που τους έδιναν οι Δυτικοί για να αναπτύξουν τις εταιρείες τους, για να καταστήσουν ακόμη πιο άκαμπτο και αδιάλλακτο το πολιτικό σύστημά τους. Ακόμα και το Διαδίκτυο, το οποίο υποτίθεται ότι έπρεπε να γίνει το μέσον της ελεύθερης κυκλοφορίας των ιδεών, στα χέρια των Κινέζων έγινε όργανο ελέγχου των μαζών, ενώ διευκόλυνε κιόλας τους τεχνολογικούς γίγαντές τους να επιβληθούν στην παγκόσμια αγορά.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Ντόναλντ Τραμπ, ο σημερινός αμερικανός πρόεδρος, αντιστρέφει το απόφθεγμα του Μπους: «Στο εμπορικό νταραβέρι με την Κίνα ο χρόνος είναι με το μέρος τους». Κατά τον Ράχμαν, αυτό συνιστά «ένα σκοτεινότερο όραμα, για μια πολύ πιο σκοτεινή εποχή».