Η Συμμορία των Τεσσάρων ήταν η ονομασία που δόθηκε σε τέσσερις ανώτερους κινέζους αξιωματούχους που συνδέονταν στενά με μερικά από τα πιο ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά της Πολιτιστικής Επανάστασης. Εχασαν τη μάχη για την εξουσία που ακολούθησε τον θάνατο του Μάο Τσετούνγκ, ενώ στη συνέχεια συνελήφθησαν, καταδικάστηκαν για διάφορα εγκλήματα και φυλακίστηκαν.
Επειτα από 50 χρόνια έκανε την εμφάνισή της μια νέα Συμμορία των Τεσσάρων (μέλη της οποίας είναι) η Κίνα, το Ιράν, η Βόρεια Κορέα και η Ρωσία. Αυτή η ομάδα δεν αποτελεί μια επίσημη συμμαχία, τα μέλη της οποίας έχουν δεσμευτεί να προασπίζονται το ένα το άλλο. Αλλά ευθυγραμμίζονται καθοδηγούμενα από την κοινή δυσαρέσκεια για την τρέχουσα παγκόσμια τάξη πραγμάτων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και αλληλοϋποστηρίζονται στρατιωτικά, οικονομικά και πολιτικά.
Αυτή η Συμμορία των Τεσσάρων επιδιώκει να αποτρέψει την εξάπλωση του Δυτικού φιλελευθερισμού στο εσωτερικό, τον οποίο θεωρούν (ορθώς) ως απειλή για την κυριαρχία τους και για τα αυταρχικά πολιτικά συστήματα των οποίων ηγούνται. Αντιτάσσονται επίσης στην ηγεσία των ΗΠΑ στο εξωτερικό, καθώς και στους κανόνες που ενστερνίζονται οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι εταίροι τους, κυρίως στην απαγόρευση απόκτησης εδαφών με την απειλή ή τη χρήση βίας.
Η αλληλοϋποστήριξη μεταξύ των μελών της συμμορίας εκδηλώνεται με διάφορες μορφές. Την παραμονή της εισβολής στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022, η Κίνα υπέγραψε μια συμφωνία με τη Ρωσία, διακηρύσσοντας ότι αμοιβαία φιλία τους «δεν είχε όρια», ενώ η Ρωσία εξέφρασε την υποστήριξή της για τη στάση της Κίνας απέναντι στην Ταϊβάν. Εκτοτε η Κίνα απηχεί ρωσικά επιχειρήματα όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία, κατηγορώντας το ΝΑΤΟ για τη σύρραξη και ενισχύοντας τη ρωσική παραπληροφόρηση.
Από οικονομική άποψη, η Κίνα αντιτάχθηκε σε κυρώσεις κατά της Ρωσίας λόγω του πολέμου, είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ιρανικού πετρελαίου στον κόσμο και επιχορηγεί εδώ και καιρό τη Βόρεια Κορέα. Οσο για τη στρατιωτική υποστήριξη, το Ιράν παρείχε πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στη Ρωσία, η Βόρεια Κορέα παρείχε βλήματα πυροβολικού και η Κίνα φέρεται ότι παρείχε τεχνολογίες διπλής χρήσης. Η Ρωσία φέρεται να έχει ανταποδώσει, βοηθώντας αυτές τις χώρες να βελτιώσουν τα πυρηνικά, πυραυλικά και υποβρύχια προγράμματά τους και αποκαλύπτοντας πληροφορίες σχετικά με δυτικά οπλικά συστήματα που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο του πολέμου της με την Ουκρανία.
Δυστυχώς καμία ενιαία ή απλή πολιτική δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση αυτής της ευθυγράμμισης. Δεν υπάρχει καμία διπλωματική ευκαιρία για εκμετάλλευση των μεταξύ τους διαφορών, σε αντίθεση με τις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν οι ΗΠΑ εκμεταλλεύονταν τις σινο-σοβιετικές εντάσεις για να ελκύσουν την Κίνα προς τη Δύση. Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από το γεγονός πως η Κίνα είναι σημαντικά διαφορετική από τις άλλες τρεις χώρες. Είναι ενσωματωμένη στην παγκόσμια οικονομία και σημαντικός εμπορικός εταίρος για πολλές χώρες στη δυτική σφαίρα ασφαλείας. Οι προσπάθειες για οικονομική απομόνωση της Κίνας ή για χρήση του εμπορίου και των επενδύσεων με στόχο τον επηρεασμό της συμπεριφοράς της θα έχουν περιορισμένο αντίκτυπο.
Η Κίνα διαφέρει επίσης γιατί δεν επιδιώκει να ανατρέψει την υπάρχουσα διεθνή τάξη τόσο πολύ, ώστε να την κάνει να γείρει προς τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής της. Το Ιράν, η Βόρεια Κορέα και η Ρωσία είναι πολύ λιγότερο ενσωματωμένες στην παγκόσμια οικονομία, αν και οι τρεις χώρες έχουν η μία την άλλη για εισαγωγές και εξαγωγές ενώ το Ιράν και η Ρωσία έχουν και άλλους εμπορικούς εταίρους. Η Ινδία παραμένει σημαντικός εισαγωγέας ρωσικής ενέργειας και όπλων. Δεκάδες αποκαλούμενες χώρες του Παγκόσμιου Νότου αρνήθηκαν να καταδικάσουν τη ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία ή να υποστηρίξουν κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Η Βόρεια Κορέα είναι η πιο απομονωμένη από τις τέσσερις, αλλά οι αρνητικές επιπτώσεις των κυρώσεων περιορίζονται από το συμφέρον της Κίνας να αποτρέψει την κατάρρευσή της, φοβούμενη την αστάθεια στα σύνορά της και μια ενωμένη Κορέα συνδεδεμένη με τη Δύση. Η Ρωσία, δεδομένης της εξάρτησής της από το πυροβολικό της Βόρειας Κορέας, πιθανότατα θα παράσχει επίσης μεγαλύτερη βοήθεια στο καθεστώς του Κιμ Γιονγκ Ουν.
Για να αντιμετωπίσουν αυτήν την πρόκληση, οι ΗΠΑ, σε συντονισμό με τη Νότια Κορέα, θα μπορούσαν να διερευνήσουν το ενδεχόμενο χαλάρωσης των κυρώσεων με αντάλλαγμα βήματα της Βόρειας Κορέας με στόχο τον περιορισμό της κλίμακας των πυρηνικών και πυραυλικών της προγραμμάτων. Οι στενοί δεσμοί μεταξύ των ΗΠΑ και της Νότιας Κορέας θα μπορούσαν να συνδράμουν στον περιορισμό της επιθετικότητας της Βόρειας Κορέας.
Οσο για τη Ρωσία δεν πρέπει να επικρατήσει στην Ουκρανία. Για να συμβεί αυτό απαιτείται να συνεχιστεί μακροπρόθεσμα η στρατιωτική αρωγή της Ουκρανίας σε συνδυασμό με μια διεύρυνση των εγγυήσεων ασφαλείας και την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ολα αυτά θα καταδείκνυαν στον Βλαντίμιρ Πούτιν ότι κάνει λάθος να πιστεύει ότι μπορεί να ξεπεράσει τη Δύση. Αυτό δεν θα οδηγούσε στην ειρήνη, αλλά θα μπορούσε να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια διπλωματία που θα τερμάτιζε τις μάχες και θα επέτρεπε στην Ουκρανία να διατηρήσει την ανεξαρτησία της. Η υπεράσπιση της Ουκρανίας δείχνει επίσης στην Κίνα ότι δεν πρέπει να περιμένει πως θα έχει το ελεύθερο με την Ταϊβάν.
Σε σχέση με το Ιράν, ο μακροπρόθεσμος στόχος θα πρέπει να είναι να εξασφαλιστεί – μέσω της διπλωματίας ή της απειλής/χρήσης στρατιωτικής βίας – ότι δεν θα αναπτύξει πυρηνικά όπλα. Οι άμεσοι στόχοι θα πρέπει να είναι να χαλιναγωγηθεί η υποστήριξη της Τεχεράνης στους πληρεξούσιους της που σπέρνουν τον όλεθρο σε όλη τη Μέση Ανατολή και να αποτραπεί η κλιμάκωση του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς-Χεζμπολάχ σε μια περιφερειακή σύγκρουση (την οποία το Ιράν μπορεί να μην θέλει, δεδομένων των εγχώριων προβλημάτων του).
Η Κίνα αποτελεί την πιο περίπλοκη πρόκληση από τις τέσσερις, λόγω των στρατηγικών της φιλοδοξιών και της προθυμίας της να χρησιμοποιήσει το οικονομικό της βάρος και τη στρατιωτική της ισχύ για να πετύχει τους στόχους της. Θα απαιτηθούν διάλογος, αποτροπή και, σε ορισμένες περιπτώσεις, διαβεβαιώσεις, ώστε να επηρεαστεί η στάση της Κίνας. Θα πρέπει επίσης να αξιοποιηθεί το ενδιαφέρον της για τη διατήρηση της πρόσβασης της σε τεχνολογίες και αγορές.
Οι ΗΠΑ και οι εταίροι τους πρέπει να υποθέτουν ότι αυτή η νέα ευθυγράμμιση θα διατηρηθεί και δυνητικά θα ενισχυθεί. Αυτό δεν πρέπει να αποκλείσει τις διπλωματικές επαφές, οι οποίες είναι εργαλείο και όχι παραχώρηση. Η διπλωματία ενισχύει το μήνυμα ότι ο στόχος των ΗΠΑ είναι η αλλαγή πολιτικής, όχι η αλλαγή καθεστώτος, έστω και μόνο επειδή η αλλαγή καθεστώτος είναι απίθανη και θα μπορούσε να ενθαρρύνει τα μέλη της Συμμορίας των Τεσσάρων να είναι ακόμη λιγότερο εγκρατή.
Η επιρροή των ΗΠΑ και της Δύσης θα αντανακλά επίσης τη δύναμη των ΗΠΑ και της Δύσης. Αυτό συνεπάγεται την ανάγκη να αναδιοργανωθούν οι αμυντικές βιομηχανικές βάσεις στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τον Ινδο-Ειρηνικό, και να ενισχυθούν και να συνενωθούν οι στρατιωτικές δυνατότητες για το ενδεχόμενο μιας σύρραξης σε διάφορες περιοχές. Επιπλέον, η Δύση πρέπει να δημιουργήσει αλυσίδες εφοδιασμού για κρίσιμες πρώτες ύλες δίχως να βασίζεται σε αυτές τις τέσσερις χώρες.
Οι ΗΠΑ πρέπει επίσης να εκσυγχρονίσουν το πυρηνικό τους οπλοστάσιο ως απάντηση στη μαζική συσσώρευση πυρηνικών όπλων από την Κίνα (και τη Βόρεια Κορέα) και στην πιθανότητα η συμφωνία New START με τη Ρωσία να λήξει το 2026. Στο εσωτερικό οι ΗΠΑ πρέπει να μειώσουν το αυξανόμενο χρέος τους (πλέον είναι υψηλότερο από το ΑΕΠ τους) και να αποτρέψουν τον επηρεασμό των διεθνών δεσμεύσεών τους από τις εσωτερικές διαιρέσεις.
Αλλά το κύριο εργαλείο για την αντιμετώπιση της Συμμορίας των Τεσσάρων είναι μια αποτελεσματική αντιπαράθεση. Ευτυχώς, αυτό συμβαίνει ήδη μέσω του δικτύου των συμμαχιών και των συνεργασιών στην Ευρώπη και τον Ινδο-Ειρηνικό. Η πρόκληση για τις ΗΠΑ είναι να παράσχουν την παρουσία και την προβλεψιμότητα που απαιτούν τέτοιες σχέσεις. Για τους εταίρους της Αμερικής η πρόκληση είναι να συνεισφέρουν περισσότερο στην κοινή άμυνα και να συντονίσουν τις πολιτικές τους για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων – συμπεριλαμβανομένων εκείνων που θέτει η Συμμορία των Τεσσάρων.
* O Richard Haass είναι επίτιμος πρόεδρος του Council on Foreign Relations, ανώτερος σύμβουλος στο Centerview Partners, συγγραφέας του «The Bill of Obligations: The Ten Habits of Good Citizens» (Penguin Press, 2023) και συντάκτης του εβδομαδιαίου newsletter Home & Away. Το κείμενο αυτό αναδημοσιεύεται για την Ελλάδα από το Project Syndicate.