Οταν ο Ντέσμοντ Τούτου έκανε λόγο για «κλιματικό απαρτχάιντ», αναφερθείς στις τρομακτικές συνέπειες που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τρία δισεκατομμύρια από τους φτωχότερους ανθρώπους στον κόσμο εάν οι παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξηθούν περισσότερο από 1,5°C, η Γκρέτα Τούνμπεργκ ήταν μόλις τεσσάρων ετών. Σήμερα ο νοτιοαφρικανός αγγλικανός αρχιεπίσκοπος και Νομπελίστας Ειρήνης ανήκει, πλέον, στο πάνθεο των ηρώων της Νότιας Αφρικής (εγκατέλειψε τα εγκόσμια τον περασμένο Δεκέμβριο σε ηλικία ενενήντα ετών) ενώ η σουηδή ακτιβίστρια για το περιβάλλον επανακαθορίζει την αποστολή της.
Η Γκρέτα Τούνμπεργκ άρχισε να απασχολεί τα σουηδικά αλλά και τα διεθνή ΜΜΕ τον Αύγουστο του 2018, όταν σε ηλικία μόλις δεκαπέντε χρόνων, αποφάσισε να σταματήσει να πηγαίνει στο σχολείο και να στηθεί έξω από τη σουηδική Βουλή, απαιτώντας άμεση δράση για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Το αρχικό σύνθημά της ήταν «Σχολική Απεργία για το Κλίμα» (Skolstrejk för Klimatet). Μην μπορώντας, ωστόσο, να απέχει από τα σχολικά της καθήκοντα εσαεί, σύντομα το μετέτρεψε σε «FridaysForFuture» (Παρασκευές Για το Μέλλον), συνεχίζοντας να «απεργεί» κάθε Παρασκευή για την προστασία του πλανήτη και, κατ’ επέκταση, του μέλλοντος του δικού της και όλων των συνομηλίκων της καθώς και των μελλοντικών γενιών.
Μετά την παρέμβασή της στην 24η Σύνοδο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, οι «Παρασκευές για το Μέλλον» άρχισαν να καθίστανται παγκόσμιο φαινόμενο. Τον Σεπτέμβριο του 2019 η Γκρέτα Τούνμπεργκ διέσχισε με ιστιοφόρο τον Ατλαντικό Ωκεανό, φτάνοντας έως τη Νέα Υόρκη, όπου από το βήμα του ΟΗΕ, κατά τη σύνοδο της ολομέλειας, εκφώνησε έναν πύρινο λόγο, κατακεραυνώνοντας τους παγκόσμιους ηγέτες και κατηγορώντας τους ότι προδίδουν τα παιδιά όλου του κόσμου και όλες τις μελλοντικές γενιές, αποφεύγοντας να δράσουν άμεσα και ουσιαστικά για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. «How dare you!», «Πώς τολμάτε!», σημείωσε, μεταξύ άλλων, οργισμένη.
Την ίδια περίοδο κατά την «Παγκόσμια Εβδομάδα για το Μέλλον» διοργανώθηκαν 4.500 σχολικές απεργίες σε περισσότερες από 150 χώρες με τη συμμετοχή εκατομμυρίων μαθητών και μαθητριών. Λίγο παραπάνω από έναν χρόνο μετά την πρώτη της απεργία η Γκρέτα Τούνμπεργκ είχε καταστεί μαχητική και χαρισματική ηγέτιδα ενός παγκόσμιου κινήματος την οποία κάποιοι την επέκριναν και την ειρωνεύονταν (μεταξύ των οποίων και ο Ντόναλντ Τραμπ) και άλλοι την πρότειναν ως υποψήφια (το 2019, το 2020 και το 2021) για το Νομπέλ Ειρήνης.
Στη συνέχεια, ωστόσο, έκανε την εμφάνισή του ο κορονοϊός και η πανδημία και τα λοκντάουν και μαζί με όλα τα υπόλοιπα ανεστάλησαν και οι «Παρασκευές για το Μέλλον». Οι περιορισμοί όσον αφορά την κυκλοφορία, τις μετακινήσεις και τις συναθροίσεις παρέλυσαν το παγκόσμιο κίνημα της Γκρέτα, καθώς βάση του αποτελεί η ζωτικότητα και η ενεργητικότητα της νεολαίας αλλά και των δρόμων.
Μην μπορώντας να εκφράζουν, πλέον, το αποκαλούμενο «κλιματικό άγχος» τους σε πλατείες και δρόμους και έχοντας ανάγκη από επικοινωνία, η Γκρέτα και τα υπόλοιπα μέλη της κοινότητάς της κατέφυγαν στο Διαδίκτυο, αρχίζοντας να διοργανώνουν «ψηφιακές απεργίες» μέσω του Zoom.
Πρακτικά, ωστόσο, επρόκειτο για «ψηφιακές συναθροίσεις» παιδιών που ήθελαν να διασκεδάσουν. «Απλώς παίζαμε μουσική και κάναμε παρέα ο ένας με τον άλλον», ανέφερε σχετικά στον Καρλ Μάθιεσεν του Politico, η Μίτζι Τζονέλ Ταν, συνιδρύτρια της οργάνωσης Youth Advocates for Climate Action Philippines και εκπρόσωπος του κινήματος «Fridays For Future», στην πατρίδα της. Χάρη, όμως, σε αυτές τις ψηφιακές συναθροίσεις «άλλαξε κάτι θεμελιώδες όσον αφορά το κίνημα της Τούνμπεργκ», γράφει ο Μάθιεσεν ο οποίος ειδικεύεται στην διπλωματία και τις πολιτικές της κλιματικής αλλαγής.
Ως ένα κίνημα που άρχισε να διαμορφώνεται στους δρόμους και τις πλατείες της Ευρώπης, το «Fridays For Future» κατέληξε να κυριαρχείται από «λευκούς Βορειοευρωπαίους που ενδιαφέρονται περισσότερο για το μέλλον παρά για το παρόν. Ξαφνικά ήρθαν πρόσωπο με πρόσωπο με ακτιβιστές από όλον τον κόσμο για τους οποίους η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική, πιεστική και άμεση», εξηγεί. Καθώς καλούνται να αντιμετωπίσουν πολλές και διαφορετικές προκλήσεις σε μέρη όπως η Ουγκάντα, οι Φιλιππίνες ή η Ινδία «είχαν διαφορετικές απόψεις όσον αφορά το τι σημαίνει να αγωνίζεσαι κατά της κλιματικής αλλαγής και ήταν έτοιμοι να επικρίνουν την άγνοια των πλούσιων, λευκών φίλων τους», προσθέτει.
Η Ντίσα Ράβι, για παράδειγμα, μια ακτιβίστρια από την Ινδία, παραδέχτηκε πως ενοχλήθηκε ιδιαίτερα που οι νέοι της φίλοι αγνοούν πλήρως τι σημαίνει να βιώνεις ήδη την κλιματική αλλαγή. Θεωρεί πως το περιβαλλοντικό κίνημα είναι κατά κύριο λόγο «λευκοκρατούμενο» αλλά και ότι το κίνημα της Γκρέτα Τούνμπεργκ δεν αποτελεί εξαίρεση. Ακόμα και το όνομά του, Fridays fo Future, ενοχλεί, δεδομένου ότι η κλιματική κρίση για σημαντικό μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού δεν αφορά το μέλλον αλλά το παρόν.
Σε αυτό το πλαίσιο ακτιβιστές από τον Παγκόσμιο Νότο και κοινότητες αυτοχθόνων σχημάτισαν μια δική τους ομάδα ονόματι MAPA – Most Affected People and Areas (Ανθρωποι και περιοχές που επηρεάζονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή), απαιτώντας από τους ευρωπαίους συναγωνιστές τους στη μάχη για τη σωτηρία του πλανήτη ριζικές αλλαγές στους κόλπους του κινήματος «FridaysForFuture».
Οργάνωσαν μέχρι και «σεμινάρια αποαποικιοποίησης» στα οποία συμμετείχε και η Γκρέτα Τούνμπεργκ, δείχνοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον κυρίως για τις δυσκολίες που καλούνται να ξεπεράσουν ακτιβιστές σε πολλά μέρη του κόσμου μόνο και μόνο για να διαδηλώσουν. «Αντιλαμβάνομαι πως για να μπορείτε να αγωνίζεστε για την κλιματική δικαιοσύνη, πρέπει να έχετε δημοκρατία», αναγνώρισε, συνομιλώντας με μια ακτιβίστρια από τις Φιλιππίνες για έναν αυταρχικό νόμο που ισχύει στη χώρα.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας «μπορεί ο πλανήτης να έκλεινε, αλλά ο κόσμος της Τούνμπεργκ διευρυνόταν», συνοψίζει ο Καρλ Μάθιεσεν, σημειώνοντας πως σύμφωνα με δέκα από τους πιο στενούς συνεργάτες της, όλα όσα άκουσε και έμαθε στους μήνες της πανδημίας «την άλλαξαν και επιτάχυναν μια εξέλιξη όσον αφορά τους στόχους των προσπαθειών της». Κατά τη διάρκεια της πανδημίας η Γκρέτα Τούνμπεργκ ενηλικιώθηκε, αντιλήφθηκε πως δεν μπορεί να υπάρξει κλιματική δικαιοσύνη, δίχως κοινωνική δικαιοσύνη.
Τον περασμένο Νοέμβριο, απευθυνόμενη σε ακτιβιστές στην Γλασκόβη, όπου διεξήχθη η 26η Σύνοδος του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (COP26) υποστήριξε πως η κλιματική κρίση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε ένα σύστημα που βασίζεται στην «ιδέα ότι κάποιοι άνθρωποι αξίζουν περισσότερο από άλλους». Είναι «αφελές» να πιστεύουμε πως το πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί με τις ίδιες παλιές μεθόδους και δίχως να αντιμετωπιστεί η «κύρια αιτία».
Οταν ήταν 15 χρονών η Γκρέτα Τούνμπεργκ ζητούσε από τους παγκόσμιους ηγέτες να αρχίσουν να «ακούν την επιστήμη». Σήμερα, όντας 19 χρονών, τους ζητάει να αρχίσουν να «ακούν τους πιο ευάλωτους» και να τους συνδράμουν στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν όχι μόνον το μέλλον τους αλλά και το παρόν τους. Πλέον η Γκρέτα Τούνμπεργκ απαιτεί άμεση δράση όχι μόνον για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αλλά και για τη δικαιότερη κατανομή του τεράστιου κόστους που επιφέρει.