Ο τίτλος ήταν «Ενα Νέο Παιχνίδι». Στο μακροσκελές κείμενο, το οποίο δημοσιεύτηκε στις 15 Ιανουαρίου -σαν σήμερα- του 1892 στην εφημερίδα «The Triangle» της YMCA (Χριστιανική Αδελφότητα Νέων) στη Μασαχουσέτη, ο «πατέρας» του μπάσκετ, Τζέιμς Νέισμιθ, παρουσίαζε τους 13 κανόνες του αθλήματος που είχε επινοήσει.
«Πρόκειται για ένα νέο παιχνίδι με μπάλα, το οποίο φαίνεται πως διαθέτει όλα τα στοιχεία που θα μπορούσαν να το κάνουν δημοφιλές», έγραφε στον πρόλογο, μεταξύ άλλων, ο 31χρονος καναδός καθηγητής φυσικής αγωγής. Ούτε ο ίδιος δεν φανταζόταν ότι δεν είχε εφεύρει, απλώς, μια αθλητική δραστηριότητα εσωτερικού χώρου για να γυμνάζονται και να μην πλήττουν οι φοιτητές τον χειμώνα, όπως του είχε ζητηθεί, αλλά ένα από τα πλέον διαδεδομένα και «εμπορικά» σπορ του πλανήτη – μια βιομηχανία δισεκατομμυρίων.
Σε αυτή τη «Διακήρυξη του μπάσκετ» οι κανόνες ήταν κάπως διαφορετικοί από εκείνους που είχε αναρτήσει στον πίνακα ανακοινώσεων λίγες εβδομάδες νωρίτερα, όταν κάλεσε τους 18 σπουδαστές που φοιτούσαν στην τάξη του, στο Τμήμα Σωματικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Σπρίνγκφιλντ, να συμμετάσχουν στον πρώτο, πειραματικό αγώνα (εννέα εναντίον εννέα) με κοφίνια για ροδάκινα αντί για καλάθια. Ο λόγος ήταν η τρομακτική βιαιότητα που χαρακτήρισε εκείνο το παιχνίδι.
«Τα παιδιά άρχισαν τις τρικλοποδιές, τις κλωτσιές, τις μπουνιές και τις λαβές που θύμιζαν πάλη. Πριν προλάβω να τα χωρίσω, το κέντρο του γυμναστηρίου έμοιαζε με πεδίο μάχης. Ενα αγόρι βρέθηκε στο έδαφος χωρίς τις αισθήσεις του, ένα άλλο έπαθε εξάρθρημα ώμου, ήταν πολλοί εκείνοι που τραυματίστηκαν», διηγήθηκε ο Νέισμιθ το 1939 σε ραδιοφωνική εκπομπή, όπως έγραψαν οι New York Times. «Επειτα από εκείνον τον πρώτο αγώνα φοβόμουν ότι οι παίκτες θα σκότωναν ο ένας τον άλλον, οπότε πρόσθεσα μερικούς κανόνες ακόμη. Ο πιο σημαντικός ήταν ότι δεν επιτρεπόταν να τρέχεις με την μπάλα. Κάποιοι φαίνονται υπερβολικά αυστηροί, όμως η πιο κατάλληλη στιγμή για να σταματήσεις τη βία σε ένα παιχνίδι είναι πριν αρχίσει».
Στις 11 Μαρτίου 1892 τα κολλεγιόπαιδα του Σπρίνγκφιλντ αναμετρήθηκαν με τους καθηγητές τους. Ηταν ο πρώτος δημόσιος αγώνας του νέου παιχνιδιού που ονομάστηκε «Basket-ball» από έναν φοιτητή, τον Φρανκ Σάχαν (ο Νέισμιθ είχε αρνηθεί να του δοθεί το όνομα «Naismith-ball», όπως του είχε προτείνει το κολλέγιο). Τον παρακολούθησαν περισσότεροι από 200 θεατές. Μέσα σε λίγες εβδομάδες το μπάσκετ υιοθετήθηκε από όλα, σχεδόν, τα κολλέγια των ΗΠΑ και το 1905 αναγνωρίστηκε επισήμως ως μόνιμο χειμερινό σπορ.
Στις 22 Μαρτίου 1892 στο Σμιθ Κόλετζ του Νορθάμπτον διεξήχθη ο πρώτος αγώνας μεταξύ γυναικών. Την ίδια χρονιά σχεδιάστηκε ένα κυλινδρικό στεφάνι με πλεκτό δίχτυ, το οποίο αντικατέστησε τα κοφίνια. Ενα χρόνο αργότερα κατασκευάστηκαν και τοποθετήθηκαν οι πρώτες μπασκέτες. Το 1894 εμφανίστηκαν οι πρώτες μπάλες που φτιάχτηκαν ειδικά για το μπάσκετ, οι οποίες το 1950 πήραν το σημερινό τους, πορτοκαλί χρώμα.
Το 1902 το νέο άθλημα πέρασε τον Ατλαντικό – η Σταντ Φρανσέ ήταν ο πρώτος ευρωπαϊκός σύλλογος που ίδρυσε ομάδα μπάσκετ. Το 1904 στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σεντ Λούις παρουσιάστηκε ως σπορ επίδειξης. Το 1935 διεξήχθη (στη Γενεύη) το πρώτο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ανδρών, με πρωταθλήτρια τη Λιθουανία.
Ο Δρ. Νέισμιθ, γιος σκωτσέζων μεταλλωρύχων που είχαν μεταναστεύσει στον Καναδά, έζησε αρκετά ώστε να δει το «παιδί» του να συμπεριλαμβάνεται στα Ολυμπιακά αθλήματα το 1936 στο Βερολίνο, όπου απένειμε τα μετάλλια στις νικήτριες ομάδες. Δεν πρόλαβε, όμως, την απογείωση του μπάσκετ με τη δημιουργία του ΝΒΑ (1949). Απεβίωσε στις 28 Νοεμβρίου 1939 στο Κάνσας ύστερα από εγκεφαλικό επεισόδιο, σε ηλικία 78 ετών.
Το αυθεντικό χειρόγραφο των 13 κανονισμών δημοπρατήθηκε το 2010 από τον εγγονό του Νέισμιθ, Ιαν, και πουλήθηκε έναντι 4,3 εκατομμυρίων δολαρίων. Οι αγοραστές -επιχειρηματίες από το Κάνσας- το δώρισαν στο πανεπιστήμιο της πόλης, στο οποίο ο «Basketball Man» εργάστηκε ως προπονητής. Κανένα άλλο ομαδικό σπορ δεν επινοήθηκε από έναν -και μόνον- άνθρωπο.
Στην Ελλάδα το μπάσκετ πρωτοεμφανίστηκε το 1918 με πρωτοβουλία της ΧΑΝ Θεσσαλονίκης (παρακλάδι της παγκόσμιας YMCA). Το παρουσίασε ο Μάικ Στεργιάδης, ο οποίος υπήρξε μαθητής του Νέισμιθ στο Σπρίνγκφιλντ, χρησιμοποιώντας μία μπάλα ποδοσφαίρου και δύο καρέκλες χωρίς κάθισμα κρεμασμένες ανάποδα σε δύο αντικριστούς τοίχους.