Η Νέους Καταλά γεννήθηκε το 1915, σε ένα μικρό χωριό της Καταλονίας, όπου και πέθανε τον προηγούμενο μήνα, στην ηλικία των 103 ετών και έχοντας ζήσει μια συγκλονιστική ζωή, γεγονός που εξηγεί γιατί οι New York Times της αφιέρωσαν μια εκτενή νεκρολογία.
Στις αρχές του 1939 όταν τα στρατεύματα του Φρανθίσκο Φράνκο εισέβαλαν στη Βαρκελώνη η Νέους Καταλά, όντας μόλις 23 ετών, κατάφερε να απομακρύνει από την εμπόλεμη πρωτεύουσα της Καταλονίας 182 ορφανά που είχε υπό την επίβλεψή της και να μεταβεί μαζί τους στη Γαλλία, διασχίζοντας με τα πόδια τα χιονισμένα Πυρηναία. Αφότου φρόντισε να σταλούν όλα τα παιδιά σε ανάδοχες οικογένειες, έσπευσε να συμπαραταχθεί στο πλευρό των γάλλων αντιστασιακών που πολεμούσαν τους ναζιστές κατακτητές.
Επεσε στα χέρια τους, ωστόσο, και μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Ράβενσμπρουκ στη βόρεια Γερμανία. Εκείνη κατάφερε να επιβιώσει μόνο και μόνο για να μεταφερθεί στη συνέχεια στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Φλόσενμπεργκ, όπου εργάστηκε σε ένα λατομείο εξόρυξης γρανίτη αλλά και σε ένα εργοστάσιο παραγωγής πυρομαχικών, γεγονός που το εκμεταλλεύτηκε για να προκαλέσει καταστροφές σε πολεμοφόδια των χιτλερικών δυνάμεων.
Πολλά χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, βάλθηκε να εντοπίσει όλες τις γυναίκες που βγήκαν ζωντανές από την κόλαση του Ράβενσμπρουκ με σκοπό να καταγράψει τα ανείπωτα βιώματά τους και να εκδώσει τελικά, το 1984, ένα βιβλίο με τις μαρτυρίες 50 γυναικών από την Ισπανία που έζησαν τον εφιάλτη των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης. Έως την ημέρα του θανάτου της η Νέους Καταλά ήταν η τελευταία Ισπανίδα επιζήσασα του Ράβενσμπρουκ.
«Η Νέους Καταλά αφιέρωσε τη ζωή της στο να εξηγεί τον τρόμο αυτού που δεν πρέπει να συμβεί ποτέ ξανά», ανέφερε μετά τον θάνατό της ο Κουίμ Τόρα, πρόεδρος της Καταλονίας, υπογραμμίζοντας πως η ισπανίδα αντιστασιακή αποτέλεσε έως το τέλος της ζωής της μια «ξεκάθαρη φωνή υπέρ της ελευθερίας και κατά της βαρβαρότητας».
Γεννήθηκε στις 16 Οκτωβρίου του 1915 στο Ελς Γκουιαμέτς, μια μικρή κοινότητα της Καταλονίας, όπου και μεγάλωσε. Ο πατέρας της ήταν ο κουρέας του χωριού ενώ καλλιεργούσε επίσης αμπέλια και ελιές με τη βοήθεια της συζύγου του Ρόζα Παλιέχα. Η Νέους Καταλά άρχισε να εργάζεται στα χωράφια στην ηλικία των 14 ετών. Και όταν έφτασε για πρώτη φορά η εποχή της συγκομιδής, η μικρή κοπέλα μπόρεσε να εκφράσει την ανιδιοτέλεια του χαρακτήρα της, απαιτώντας αξιοπρεπείς αμοιβές για τα κορίτσια που εργάζονταν μαζί της στους αγρούς. Μετά το ξέσπασμα του εμφύλιου πολέμου το 1936, ξεκίνησε να δραστηριοποιείται στην οργάνωση νεολαίας του Κομμουνιστικού Κόμματος στην Καταλονία ενώ στη συνέχεια μετέβη στη Βαρκελώνη για να σπουδάσει Νοσηλευτική. Αφότου έλαβε το πτυχίο της αποπειράθηκε να εργαστεί σε κάποιο νοσοκομείο αλλά κατέληξε τελικά να διευθύνει ένα ορφανοτροφείο.
Έως το 1939, όταν αποφάσισε να διαφύγει μαζί με τα ορφανά της στη Γαλλία. Εγκαταστάθηκε στην κοιλάδα του Ντορντόν, στα νότια της χώρας, και σύντομα παντρεύτηκε τον Αλμπέρ Ροζέ, έναν γάλλο πολίτη. Το 1940, όταν ο Χίτλερ εισέβαλε στη Γαλλία, το νιόπαντρο ζευγάρι εντάχθηκε στη γαλλική Αντίσταση.
Βοηθούσαν γάλλους αντιστασιακούς που είχαν συλληφθεί να αποδράσουν και τους πρόσφεραν καταφύγιο. Η Νέους Καταλά έκρυβε απόρρητα μηνύματα, πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα, ακόμα και όπλα, κάτω από το μαντήλι με το οποίο τύλιγε το κεφάλι της ή μέσα σε καλάθια με λαχανικά τα οποία μετέφερε με το ποδήλατό της ή με λεωφορεία, αψηφώντας τα μπλόκα των ναζιστών και όντας πάντα οπλισμένη.
«Εμείς οι γυναίκες δεν ήμασταν βοηθοί, ήμασταν πολεμίστριες», σημείωσε η ίδια στα απομνημονεύματά της που δημοσιεύτηκαν το 2012 όταν εκείνη ήταν 97 ετών. Το 1943, όμως, το ζευγάρι συνελήφθη και εκείνη κατέληξε στη Λιμόζ όπου βασανίστηκε. Την επόμενη χρονιά μεταφέρθηκε στο Ράβενσμπρουκ ενώ ο άνδρας της κατέληξε σε ένα άλλο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης.
To Ράβενσμπρουκ προοριζόταν για την κράτηση γυναικών, κατά κύριο λόγο, και από τις περισσότερες από 130.000 γυναίκες από ολόκληρη την Ευρώπη που φυλακίστηκαν εκεί, περισσότερες από 90.000 εκτελέστηκαν ή πέθαναν από την πείνα και διάφορες ασθένειες. Στη συνέχεια η Νέους Καταλά μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο του Φλόσενμπεργκ στη Βαυαρία, όπου έχασαν τη ζωή τους 30.000 άνθρωποι.
Εκείνη κατέληξε να εργάζεται σε ένα εργοστάσιο πυρομαχικών. «Παρήξαμε περίπου 10 εκατομμύρια ελαττωματικές σφαίρες και χιλιάδες οβίδες που δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν. Παρεμβαίναμε στη γραμμή παραγωγής, ρίχνοντας μέσα τα πάντα – μύγες, κατσαρίδες, λάδι, το σάλιο μας», αποκάλυψε η ίδια το 2013 μιλώντας σε ένα ισπανικό περιοδικό. Το 1945, όταν, ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε και απελευθέρωσε το στρατόπεδο, είχε φτάσει στα πρόθυρα του θανάτου. «Ημασταν κρανία με μάτια, εγώ ήμουν μια τσάντα με κόκαλα», σημείωσε τότε, αναφέροντας επίσης πως ο άνδρας της ήταν ήδη νεκρός.
Ο πόλεμος είχε τελειώσει αλλά στην Ισπανία την εξουσία εξακολουθούσε να κατέχει ο Φράνκο. Οπότε η Νέους Καταλά επέλεξε να μεταβεί στο σπίτι των γονιών της, οι οποίοι είχαν αυτοεξοριστεί στη Γαλλία, μαζί με ακόμα μισό εκατομμύριο Ισπανούς. Και όταν κατάφερε να σταθεί στα πόδια της, αποφάσισε να παντρευτεί ξανά, τον Φελίξ Σάντσο, έναν ισπανό εμιγκρέ, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά, γεγονός αξιοσημείωτο δεδομένου ότι στο Ράβενσμπρουκ οι γυναίκες λάμβαναν, δια της βίας, φυσικά, «ειδική θεραπεία» με σκοπό τη διακοπή της εμμηνόρροιας.
Εχοντας απογοητευτεί αλλά και εξοργιστεί γιατί ο Φράνκο δεν έπεσε, όπως ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι, η Νέους Καταλά αποφάσισε να συνεχίσει τον αντιφασιστικό της αγώνα, αναλαμβάνοντας χρέη αγγελιοφόρου του παράνομου Κομμουνιστικού Κόμματος της Ισπανίας. Μετά τον θάνατο του άνδρα της και του Φράνκο, τον Νοέμβριο του 1975, επέστρεψε στην Καταλονία και μερικά χρόνια μετά αποφάσισε να επιστρέψει στο χωριό όπου γεννήθηκε και επρόκειτο να πεθάνει πολλά χρόνια μετά. Πάντως για λογαριασμό του Κομμουνιστικού Κόμματος συνέχισε να εργάζεται έως ότου συμπλήρωσε 100 χρόνια ζωής.