Επρόκειτο να είναι η χρονιά που η Ευρώπη θα έβαζε σε τάξη τα του οίκου της. Γιατί έως το τέλος του 2018 θα επισημοποιούνταν, επιτέλους, η αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ, ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν με τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του για μια νέα ευρωπαϊκή αναγέννηση θα διαδεχόταν την Άνγκελα Μέρκελ στην ηγεσία της ΕΕ ενώ θα αναχαιτιζόταν και το κύμα λαϊκισμού που είχε ως αποτέλεσμα την υπονόμευση της δημοκρατίας και την άνοδο του αυταρχισμού σε χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία.
Την Πέμπτη και την Παρασκευή οι επικεφαλής των κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες για τις εργασίες της τελευταίας συνόδου κορυφής για το τρέχον έτος. Έως και πριν από λίγες εβδομάδες, όλοι θεωρούσαν πως το θέμα που θα μονοπωλούσε το ενδιαφέρον των ευρωπαίων ηγετών θα ήταν οι ευρωεκλογές του ερχόμενου Μαΐου, δεδομένων των φιλοδοξιών των δυνάμεων της εθνικιστικής και λαϊκιστικής (ακρο)δεξιάς να αυξήσουν σημαντικά την ισχύ τους εντός των ευρωπαϊκών θεσμών.
Αντιθέτως, όμως, για ακόμη μια φορά κυριάρχησε το ψυχόδραμα του Brexit με την Τερέζα Μέι να εκλιπαρεί τους άτεγκτους, όπως αποδείχτηκε, ομολόγους της να αποδεχτούν την επαναδιαπραγμάτευση σημείων της συμφωνίας για την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ.
Διαπιστώνεται, οπότε, πως για ακόμη μια φορά στην Ευρώπη επικρατεί αναταραχή και αυτό σημαίνει πως και η επόμενη χρονιά θα είναι εξίσου (αν όχι περισσότερο) δύσκολη και απαιτητική. Υπάρχει, όμως, μια σημαντική διαφορά συγκριτικά με τα προηγούμενα έτη και έγκειται στο γεγονός ότι αυτήν τη στιγμή η ΕΕ δεν έχει έναν ισχυρό ηγέτη ή μια ηγέτιδα σε θέση να χαράξει αποτελεσματικές πολιτικές για τα πολλά προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει.
Καλώς ή κακώς η Άνγκελα Μέρκελ πλέον ανήκει περισσότερο στο παρελθόν παρά στο μέλλον ενώ ο Εμανουέλ Μακρόν προσπαθεί απεγνωσμένα, έχοντας σχεδόν ταπεινωθεί, να κατευνάσει τους οργισμένους συμπολίτες του οι οποίοι εξακολουθούν να απαιτούν όλα όσα θεωρούν πως τους αναλογούν.
Το ότι τα νέα προβλήματα της ΕΕ πηγάζουν όχι από την περιφέρειά της αλλά από τρεις παραδοσιακές δυνάμεις της Δυτικής Ευρώπης που κάποτε θεωρούνταν πρότυπα πολιτικής σταθερότητας, αποδεικνύει ξεκάθαρα πως καμιά ευρωπαϊκή χώρα δεν μπόρεσε να απορροφήσει τις πολιτικές, κυρίως, αναταράξεις που προκάλεσε η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και ενέτεινε η προσφυγική κρίση το 2015.
Ποιος θα αναλάβει, οπότε, τα ηνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε αυτήν την εξαιρετικά κρίσιμη στιγμή; Κρίσιμη γιατί η θητεία των μελών της Κομισιόν και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου φτάνει στο τέλος της και η Μέρκελ και ο Μακρόν είναι αποδυναμωμένοι. Μια νέα γενιά πολιτικών έχει ξεκινήσει να αναδεικνύεται, στη Γερμανία και αλλού, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει κανένας που θα μπορούσε να διεκδικήσει τον ρόλο του ντε φάκτο ηγέτη της ΕΕ.
Η γερμανίδα καγκελάριος υπήρξε αδιαμφισβήτητα μια μειλίχια πολιτικός αλλά διέθετε και μια ισχυρή φωνή που κέρδιζε τη διεθνή προσοχή και επισκίαζε τις φωνασκίες των εθνικιστών και των λαϊκιστών ηγετών ανά την Ευρώπη. Ωστόσο η πιθανή διάδοχός της στην καγκελαρία Άνεγκρετ Κραμπ-Καρενμπάουερ, παρότι φιλο-ευρωπαία, στερείται εμπειριών στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Συγχρόνως, οι προκλήσεις που καλείται να ξεπεράσει στο Παρίσι ο Μακρόν, κλονίζουν και τον γαλλογερμανικό άξονα, τη βάση, επί χρόνια, χάραξης των όποιων ευρωπαϊκών πολιτικών.
Τα προβλήματα είναι πολλά: ο λαϊκισμός, η υπονόμευση του κράτους δικαίου στην Ουγγαρία και την Πολωνία, οι τριγμοί εντός της ευρωζώνης, ο ιταλικός προϋπολογισμός, η ρωσικές κυβερνοεπιθέσεις κατά της δημοκρατίας, μια νέα κρίση στην Ουκρανία αλλά και η αδιαφορία του Ντόναλντ Τραμπ για όλα όσα συμβαίνουν στην Ευρώπη.
Πολλοί ήλπιζαν πως ο Εμανουέλ Μακρόν και το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμά του θα συνέβαλαν στην ανάταση της Γαλλίας ενώ στη συνέχεια ο γάλλος πρόεδρος θα αναλάμβανε και το δύσκολο έργο να ηγηθεί των προσπαθειών για την αναζωογόνηση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Τα Κίτρινα Γιλέκα, ωστόσο, γονάτισαν τον Μακρόν, αναγκάζοντάς τον να υποσχεθεί αύξηση αποδοχών για τους χαμηλόμισθους και φορολογικές ελαφρύνσεις. Αλλά δεν έπεισε τους σκληροπυρηνικούς των εξεγερμένων Γάλλων και προκάλεσε και την έντονη ανησυχία των Βρυξελλών για την επιβάρυνση του γαλλικού προϋπολογισμού και την διαφαινόμενη αύξηση του ελλείμματος άνω του 3%
Η ιδέα ότι ο Μακρόν θα μετάλλασσε πρώτα τη Γαλλία, ούτως ώστε να πείσει την επιφυλακτική Γερμανία να δεχτεί τις προτάσεις του για μια πιο ενωμένη, σε επίπεδο διακυβέρνησης, Ευρώπη, έχει σχεδόν ξεχαστεί ενώ η Ρώμη παρακολουθεί με προσοχή τις εξελίξεις, καθώς οποιαδήποτε υπέρβαση από την πλευρά του Παρισιού και των Βρυξελλών θα επιτρέψει στην ιταλική κυβέρνηση να διεκδικήσει εκ νέου τη χαλάρωση των κανόνων δημοσιονομικής πειθαρχίας εντός της ευρωζώνης. Έπειτα από σειρά ετών κατά τα οποία χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία προσαρμόζονται επώδυνα στις όποιες δημοσιονομικές επιταγές των Βρυξελλών, μια ειδική μεταχείριση της Γαλλίας θα ενέτεινε τις ήδη υπάρχουσες εντάσεις.
Σε πολιτικό επίπεδο, εάν αποτύχει ο Μακρόν, είναι πολύ πιθανό η Γαλλία να ακολουθήσει την πορεία της Ιταλίας με το πρώην Εθνικό Μέτωπο, νυν Εθνικό Συναγερμό της Μαρίν Λεπέν να διεκδικεί με αξιώσεις στις ευρωεκλογές την ψήφο σημαντικής μερίδας των αγανακτισμένων πολιτών. Η πιθανή ενίσχυση και της ακροαριστεράς του Ζαν – Λυκ Μελανσόν τον ερχόμενο Μάιο αναμένεται πως θα δυσκολέψει περαιτέρω το κυβερνητικό έργο του Εμανουέλ Μακρόν.
Αλλά τα προβλήματα της Ευρώπης υπερβαίνουν τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία. Γιατί οι Σουηδοί εξακολουθούν να μην έχουν κυβέρνηση έπειτα από μια εκλογική αναμέτρηση που ενίσχυσε τους λαϊκιστές ενώ στο Βέλγιο το εθνικολαϊκιστικό δεξιό κόμμα N – VA εγκατέλειψε τον κυβερνητικό συνασπισμό εξαιτίας του ζητήματος των προσφύγων και των μεταναστών. Την ίδια ώρα αυξάνεται η λαϊκή δυσφορία σε χώρες με ισχνή κυβερνητική πλειοψηφία όπως η Ισπανία, η Ολλανδία και η Δανία, εξαιτίας ζητημάτων που σχετίζονται κυρίως με την υποδοχή και την ενσωμάτωση των αλλοδαπών.
Κατά τη διάρκεια της Συνόδου των Βρυξελλών το ζήτημα των προσφύγων και των μεταναστών τέθηκε στο περιθώριο λόγω του Brexit. Αυτό, όμως, δεν αλλάζει το γεγονός ότι σε λιγότερο από έξι μήνες εκατομμύρια Ευρωπαίοι θα προσφύγουν στις κάλπες όντας εξαιρετικά ανήσυχοι, αγανακτισμένοι και κουρασμένοι. Τα κόμματα της εθνικιστικής και λαϊκιστικής (ακρο)δεξιάς έχουν ξεκινήσει ήδη να οργανώνονται ενόψει των εκλογών ενώ τα παραδοσιακά κεντρώα και φιλοευρωπαϊκά κόμματα εξακολουθούν να μην μπορούν να προσφέρουν μια αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση για μια νέα ενωμένη Ευρώπη. Ο ετήσιος ευρωπαϊκός απολογισμός είναι σίγουρα αποθαρρυντικός και οι προσδοκίες για το μέλλον λίγες.