Μνημονεύουμε συνήθως τα μεγάλα γεγονότα ως «υπεύθυνα» για την τροπή που πήρε η παγκόσμια ιστορία και αναμφίβολα η Απόβαση στη Νορμανδία (D-Day) είναι ένα από αυτά. Υπάρχουν όμως κάποια πολύ μικρότερα γεγονότα, φαινομενικά ασήμαντες λεπτομέρειες, που είτε συνέβησαν είτε δεν συνέβησαν, επηρέασαν εξίσου τον ρου των γεγονότων. Οπως μια χειρόγραφη επιστολή του Ουίνστον Τσόρτσιλ, η οποία δεν εστάλη ποτέ, αλλά θα μπορούσε να αλλάξει για πάντα την ευρωπαϊκή ιστορία, ενώ παράλληλα καταδεικνύει το βαθύ χάσμα στις σχέσεις των Γάλλων με τους Βρετανούς και τους Αμερικανούς.
Στις αρχές Ιουνίου του 1944, μια τεράστια αρμάδα συγκεντρωνόταν στη νότια ακτή της Αγγλίας με στόχο να απελευθερώσει τη Γαλλία και, παρά τις ανησυχίες των Βρετανών για διαρροές από το γαλλικό στρατόπεδο, ο βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ είχε προσκαλέσει τον στρατηγό Σαρλ ντε Γκολ να πετάξει στο Λονδίνο, με το προσωπικό του αεροπλάνο, από το Αλγέρι.
Κατά την άφιξή του στη Βρετανία, ο Ντε Γκολ, ηγέτης των ελεύθερων Γάλλων, ενημερώθηκε για τα κοσμοϊστορικά γεγονότα που θα εκτυλίσσονταν μέσα σε λίγες ώρες, τη μαζική συμμαχική απόβαση στις παραλίες της Νορμανδίας, που έλαβε χώρα πριν από 80 χρόνια.
Ομως τα πράγματα δεν πήγαν καλά κατά τη συνάντηση αυτή. Εξοργισμένος ο Τσόρτσιλ, στο γραφείο του στην Ντάουνινγκ Στριτ, έβγαλε χαρτί και μολύβι λίγες ώρες πριν ξεκινήσει η εισβολή, για να συντάξει μια επιστολή που μετά βεβαιότητας θα τελείωνε την πολιτική καριέρα του Ντε Γκολ.
Στην επιστολή αυτή, που βρέθηκε, σύμφωνα με τον Guardian, μεταξύ των εγγράφων που αποκαλύφθηκαν από τα Εθνικά Αρχεία στο Κιού ενόψει των εορτασμών για την 80ή επέτειο της Απόβασης, που θα γίνουν στη Γαλλία σε λίγες ημέρες, επικρίνει τον Ντε Γκολ σε πολύ αυστηρό τόνο. Ο Τσόρτσιλ τού καταλογίζει ότι δεν ήθελε να μεταδώσει μια ομιλία πριν από την Απόβαση και ότι εμπόδισε την αποστολή γάλλων αξιωματικών για να συνοδεύσουν τα συμμαχικά στρατεύματα στη Γαλλία.
Ο στρατηγός υποχώρησε στις απαιτήσεις του Τσόρτσιλ –τουλάχιστον εν μέρει– και στα δύο αυτά σημεία, κι έτσι η δισέλιδη επιστολή δεν στάλθηκε ποτέ. Αλλά η οργή του Τσόρτσιλ τη στιγμή της συγγραφής είναι ξεκάθαρη. Καταδικάζει «τον αποτρόπαιο χαρακτήρα των πράξεων του Ντε Γκολ» και απειλεί «να κάνει ξεκάθαρο στον κόσμο ότι η προσωπικότητα του στρατηγού Ντε Γκολ είναι το μοναδικό εμπόδιο μεταξύ των μεγάλων δημοκρατιών της Δύσης και του γαλλικού λαού».
«Στρατηγέ Ντε Γκολ, λυπάμαι πολύ που αρνηθήκατε να συμμετάσχετε, μαζί με τα άλλα ενωμένα έθνη, στις εκπομπές που πρόκειται να μεταδοθούν στις εναρκτήριες φάσεις αυτής της μεγάλης και από πολλές απόψεις μοναδικής μάχης» γράφει ο Τσόρτσιλ. «Προσπάθησα πολύ σκληρά σε πολλές περιπτώσεις, επί τέσσερα χρόνια, να δημιουργήσω κάποια λογική βάση για μια φιλική συνεργασία μαζί σας. Η δράση σας σε αυτή τη συγκυρία με πείθει ότι αυτή η ελπίδα έχει πεθάνει».
Ο Τσόρτσιλ συνέχισε: «Αυτό που έκανε τα πράγματα πιο ξεκάθαρα ήταν η άρνησή σας να επιτρέψετε στους 120 γάλλους αξιωματικούς-συνδέσμους, που έχουν εκπαιδευτεί προσεκτικά γι’ αυτόν το σκοπό, να πάνε με τον αγγλοαμερικανικό στρατό στη Γαλλία και η διαταγή σας σε αυτούς να εγκαταλείψουν την προσπάθεια που γίνεται για να απελευθερωθεί η χώρα σας.
»Οποιαδήποτε τροπή κι αν πάρουν τα πράγματα, αυτό δεν θα μειώσει σε καμία περίπτωση τον αποτρόπαιο χαρακτήρα των πράξεών σας, και θεωρώ καθήκον μου να σας πω ότι με την πρώτη κατάλληλη ευκαιρία –λαμβάνοντας υπόψη τις στρατιωτικές επιχειρήσεις– θα ξεκαθαρίσω στον κόσμο ότι η προσωπικότητα του στρατηγού Ντε Γκολ είναι το μοναδικό εμπόδιο ανάμεσα στις μεγάλες δημοκρατίες της Δύσης και του λαού της Γαλλίας, στη διάσωση του οποίου έρχονται, ανεξάρτητα από το κόστος».
Ο Τσόρτσιλ ολοκλήρωσε την επιστολή ως εξής: «Δεν βλέπω κανέναν χρήσιμο σκοπό για την περεταίρω παραμονή σας και σας ενημερώνω ότι το αεροπλάνο θα είναι στη διάθεσή σας αύριο το βράδυ, ώστε να αναχωρήσετε, αν ο καιρός το επιτρέπει».
Αν είχε αποσταλεί, η επιστολή αυτή είναι βέβαιο ότι θα προκαλούσε μια καθοριστική ρήξη ανάμεσα στη Βρετανία και τη Γαλλική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, υπό την προεδρία του Ντε Γκολ, η οποία φιλοδοξούσε να γίνει η προσωρινή κυβέρνηση της απελευθερωμένης Γαλλίας.
Ωστόσο, πριν ο Τσόρτσιλ τη στείλει, ο γάλλος ηγέτης συμφώνησε να παραθέσει μια ομιλία στη γαλλοφωνική υπηρεσία του BBC, αν και η ώρα μετάδοσης ήταν αργότερα μέσα στη μέρα από εκείνη που επιθυμούσαν οι σύμμαχοι. Επίσης, επέτρεψε σε 20 από τους 120 γάλλους αξιωματικούς που θα δρούσαν ως σύνδεσμοι να λάβουν μέρος στην Απόβαση, μαζί με τις συμμαχικές δυνάμεις. Στην κορυφή της επιστολής του Τσόρτσιλ, με κεφαλαία γράμματα και μπλε μολύβι υπάρχει η ένδειξη «NOT TO GO» (να μην αποσταλεί).
Το επεισόδιο προσφέρει μια πολύ ενδεικτική εικόνα για τις θυελλώδεις σχέσεις μεταξύ των συμμάχων, ιδιαίτερα των Αμερικανών και των Γάλλων. Η διαμάχη που κλιμακώθηκε την παραμονή της D-Day είχε ξεκινήσει από μια σύγκρουση του Ντε Γκολ, νωρίτερα την ίδια μέρα, όχι με τον Τσόρτσιλ, αλλά με τον ανώτατο διοικητή του συμμαχικού εκστρατευτικού σώματος, τον αμερικανό στρατηγό Ντουάιτ Αϊζενχάουερ.
Ο Ντε Γκολ είχε ζητήσει να ξαναγραφεί η προτεινόμενη ομιλία του Αϊζενχάουερ όταν την είδε για πρώτη φορά στις 5 Ιουνίου. Απαιτούσε να πει ο Αϊζενχάουερ ότι οι γαλλικές αρχές θα αποκαταστήσουν την πολιτική διακυβέρνηση, ανοίγοντας τον δρόμο σε αυτό που ο Ντε Γκολ θεωρούσε ως δεδομένη προσωρινή κυβέρνησή του. Ο Αϊζενχάουερ, όμως, ήθελε να δεσμευθεί ότι τη στιγμή που η Γαλλία θα απελευθερωνόταν, θα γίνονταν αμέσως εκλογές.
Το αίτημα του Ντε Γκολ ήταν εξαιρετικά προβληματικό για τους συμμάχους. Δεν ήθελαν να το ικανοποιήσουν, αλλά δεν θεωρούσαν ότι προλάβαιναν κιόλας. Τα φυλλάδια της ομιλίας του Αϊζενχάουερ, που επρόκειτο να διανεμηθούν σε όλη τη Νορμανδία, είχαν ήδη τυπωθεί. Στον Λευκό Οίκο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Φράνκλιν Ρούσβελτ, ήταν ανένδοτος στην άποψή του ότι οι Γάλλοι θα έπρεπε να πάνε απευθείας σε εκλογές και άρα ο Ντε Γκολ δεν θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί ως πρόεδρος της Γαλλίας.
Αυτή η καταιγίδα πέρασε, αλλά οι σχέσεις μεταξύ των συμμάχων θα παρέμεναν δύσκολες στη συνέχεια του πολέμου. Πριν από τη διαμάχη ο Τσόρτσιλ είχε συμφωνήσει ότι ο Ντε Γκολ θα μπορούσε να επισκεφθεί τη Νορμανδία αμέσως μετά την Απόβαση. Γράφοντας στον βρετανό στρατηγό Μπέρναρντ Μοντγκόμερι, διοικητή των συμμαχικών χερσαίων δυνάμεων κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Overlord (κωδική ονομασία της Απόβασης), ο Τσόρτσιλ έγραψε απολογητικά στις 13 Ιουνίου: «Πρέπει να σας επιβάλω μια επίσκεψη του στρατηγού Ντε Γκολ αύριο».
Σε ένα σημείωμα προς τον υπουργό Εξωτερικών της Βρετανίας, Αντονι Ιντεν, ο Τσόρτσιλ παρατήρησε: «Να θυμάστε ότι δεν υπάρχει ούτε ένα κομμάτι γενναιοδωρίας σε αυτόν τον άνθρωπο, που θέλει μόνο να παρουσιαστεί ως ο σωτήρας της Γαλλίας σε αυτήν την επιχείρηση, παρότι δεν μας έφερε ούτε έναν γάλλο στρατιώτη. Ξέρετε τους λόγους για τους οποίους τον φέραμε εδώ και ότι δράσαμε από καθαρό ιπποτισμό προς τη δυστυχισμένη χώρα του. Θέλαμε να τους μιλήσει για τη μάχη πριν αυτή ξεκινήσει».
Τον Σεπτέμβριο του 1944 ο Ντε Γκολ επέστρεψε στο Παρίσι και τελικά αναγνωρίστηκε από τους συμμάχους ως πρόεδρος της προσωρινής γαλλικής κυβέρνησης. Παραιτήθηκε το 1946 ισχυριζόμενος ότι δεν διέθετε επαρκείς κυβερνητικές εξουσίες. Επέστρεψε το 1958 για να ηγηθεί μιας νέας κυβέρνησης έκτακτης ανάγκης, μετά από την εξέγερση στην Αλγερία, που οδήγησε σε μια σοβαρή πολιτική κρίση.
Ο Ντε Γκωλ, που πέθανε το 1970, διατήρησε την τεταμένη σχέση του με τη Βρετανία για το υπόλοιπο της πολιτικής καριέρας του, ασκώντας βέτο στο αίτημα του Ηνωμένου Βασιλείου για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, τον πρόδρομο της ΕΕ, τόσο το 1963 όσο και το 1967.
Περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι αναμένεται να παρευρεθούν στους εορτασμούς της D-Day στη Γαλλία την Τετάρτη 5 Ιουνίου και την Πέμπτη 6 Ιουνίου, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και του ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι.