Ο Λίντελ Λι ήταν ένας από τους οκτώ θανατοποινίτες που θανατώθηκαν σε διάστημα μόλις 10 ημερών στις φυλακές του Αρκανσο, στις ΗΠΑ, με τη διαδικασία του επείγοντος. Ο λόγος του ταχύτατου ρυθμού των εκτελέσεων; Παρά τη θύελλα των αντιδράσεων που ξεσηκώθηκε, οι αρχές έκριναν ότι οι θανατηφόρες ενέσεις έπρεπε να χρησιμοποιηθούν το συντομότερο δυνατό πριν λήξει η ουσία μιδαζολάμη που περιείχαν…
Ωστόσο, μέχρι την ημέρα της εκτέλεσής του, στις 20 Απριλίου 2017, ο καταδικασμένος σε θάνατο Λίντελ Λι επέμενε ότι ήταν αθώος. Ο Λι είχε κατηγορηθεί για τον στραγγαλισμό και τη δολοφονία μιας 26χρονης γυναίκας το 1993, αλλά τα δακτυλικά του αποτυπώματα δεν βρέθηκαν ποτέ στο όπλο του εγκλήματος και η μαρτυρία που τον ενέπλεξε αποκαλύφθηκε αργότερα ότι ήταν σαθρή.
Τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό του, γράφει στην Telegraph η ανταποκρίτρια της βρετανικής εφημερίδας στις ΗΠΑ, Τζόσι Ενσορ, οι αρχές έδωσαν την άδεια να γίνει ένα νέο τεστ DNA στα αποδεικτικά στοιχεία από τη σκηνή του εγκλήματος, που χρησιμοποιεί εξελιγμένη αλληλουχία γονιδιώματος.
Το αποτέλεσμα ήταν αποκαλυπτικό: είχαν εκτελέσει λάθος άνθρωπο. Το DNA δεν ήταν του Λι, ο δολοφόνος, που παραμένει άγνωστος, ήταν άλλος. Ωστόσο, όπως δήλωσε η Νίνα Μόρισον, ανώτερη σύμβουλος δικαστικών προσφυγών της ΜΚΟ «Innocence Project», η υπόθεση παραμένει ανοιχτή και η έρευνα συνεχίζεται επειδή «υπάρχει η πιθανότητα το DNA του άγνωστου άνδρα ή άγνωστα δακτυλικά αποτυπώματα από τον τόπο του εγκλήματος να βρεθούν στο μέλλον σε κάποια βάση δεδομένων».
Στην εθνική βάση δεδομένων του FBI δεν βρέθηκε καμία αντιστοιχία, αλλά η οικογένεια του Λι ελπίζει τώρα ότι μια σχετικά νέα εγκληματολογική τεχνική –η οποία εντοπίζει ύποπτους μέσω ομοιότητας του DNA με συγγενείς– θα βοηθήσει τουλάχιστον να αποκατασταθεί το όνομα του άτυχου ανθρώπου τους, που εκτελέστηκε ως δολοφόνος.
Ο «Golden State Killer»
Ερευνητές στις ΗΠΑ είχαν μέχρι στιγμής σημαντικές επιτυχίες. Από το 2018, που ταυτοποιήθηκε και συνελήφθη ο «Golden State Killer», όπως ονομάστηκε ο πρώην αστυνομικός Τζόσεφ Τζέιμς ΝτιΑντζελο τζούνιορ, ο οποίος μεταξύ 1972 και 1986 διέπραξε τουλάχιστον 13 δολοφονίες, 50 βιασμούς και 120 διαρρήξεις σε όλη την Καλιφόρνια, έχουν διαλευκάνει περισσότερες από 50 ανεξιχνίαστες υποθέσεις.
Η εξέλιξη χαιρετίστηκε από τη ΜΚΟ «Innocence Project» και όσους αγωνίζονται για δικαιοσύνη για τους κατηγορούμενους, ωστόσο κάποιοι άλλοι διατυπώνουν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις των τεστ DNA στην ιδιωτική ζωή.
Μερικά από τα πιο βασικά τεστ DNA πραγματοποιούνται δημιουργώντας ένα υποσύνολο βασικών χαρακτηριστικών του γενετικού κώδικα ενός ατόμου, όπως είναι η συνοπτική εκδοχή ενός βιβλίου.
Ομως όλο και πιο συχνά, οι ερευνητές στρέφονται σε ιδιωτικές εταιρείες για τεστ DNA νέας γενιάς και αλληλούχιση ολόκληρου του γονιδιώματος, η οποία ανακατασκευάζει ολόκληρο τον γενετικό κώδικα ενός ατόμου και δίνει τα εργαλεία για την επίλυση ανεξιχνίαστων υποθέσεων, πολύ πιο γρήγορα και εύκολα.
Στη συνέχεια συγκρίνουν τον κώδικα DNA με δεδομένα από ιστοσελίδες αναζήτησης προγόνων όπως οι GEDMatch και FamilyTreeDNA, οι οποίες, σε αντίθεση με τις πολιτειακές και τις ομοσπονδιακές βάσεις δεδομένων στις ΗΠΑ, είναι τεράστιες, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι έχουν δώσει οικειοθελώς τις γενετικές πληροφορίες τους. Κάποιες ιστοσελίδες, όμως, όπως το Ancestry.com και το 23andMe, επέλεξαν οι βάσεις δεδομένων τους να μην είναι προσβάσιμες για την επιβολή του νόμου.
Σύλληψη 36 χρόνια μετά από το έγκλημα
Ωστόσο, τα δεδομένα της βάσης του GEDMatch, ενός δημοφιλούς ιστότοπου για τον εντοπισμό χαμένων μελών της οικογένειας, βοήθησαν την αστυνομία να βρει έναν ύποπτο σε μια υπόθεση που έφτασε στο δικαστήριο της Φλόριντα μόλις την περασμένη εβδομάδα.
Ο Τόμας Γκάρνερ, πρώην ναυτικός, ηλικίας 61 ετών, συνελήφθη τον Μάρτιο του 2019 για τη δολοφονία της 25χρονης Πάμελα Καχέινς, συμμαθήτριάς του στο Κέντρο Ναυτικής Εκπαίδευσης του Ορλάντο, αφού η εταιρεία γενετικών ερευνών Parabon NanoLabs επανεξέτασε ένα λεκέ σπέρματος, που βρέθηκε στα εσώρουχα της κοπέλας.
Περαιτέρω δοκιμές στο δείγμα DNA επέτρεψαν στους ειδικούς της εταιρείας να δημιουργήσουν το «οικογενειακό δέντρο» του άγνωστου ύποπτου, το οποίο οδήγησε τελικά τις αρχές στον Γκάρνερ. Στη συνέχεια συνδέθηκε και με μια δεύτερη δολοφονία στη Χαβάη, περίπου το ίδιο χρονικό διάστημα, το 1982.
Λίγο μετά τη σύλληψη του Γκάρνερ, το GEDMatch άλλαξε την πολιτική πρόσβασής του, απαιτώντας από τους χρήστες να «επιλέξουν» ρητά τις αναζητήσεις επιβολής του νόμου. Οι ασχολούμενοι με τη βιοηθική αναφέρουν ότι η απόφαση της ιστοσελίδας εγγυάται πως οι χρήστες ενημερώνονται σωστά σχετικά με τον τρόπο χρήσης των προφίλ τους.
«Τα άτομα που χρησιμοποιούν βάσεις γενετικών δεδομένων γενεαλογίας για δικούς τους λόγους δεν περίμεναν ποτέ αυτού του είδους την πρόσβαση στις γενετικές πληροφορίες τους ή στις πληροφορίες που χρησιμοποιούνται για την ταυτοποίηση ατόμων με τα οποία σχετίζονται», δήλωσε στην Telegraph η Εϊμι ΜακΓκουάιρ, διευθύντρια του Κέντρου Ιατρικής Ηθικής και Πολιτικής της Υγείας στη Σχολή Ιατρικής Baylor του Χιούστον.
Υπάρχει «μια πραγματική σύγκρουση ανάμεσα στην επιθυμία να προστατεύονται οι καταναλωτές και να γίνεται σεβαστή η επιθυμία τους, και στην παραδοχή ότι η συνεργασία για την επιβολή του νόμου παρέχει κοινωνικό όφελος», τόνισε.
Μια πρόσφατη έρευνα της Ιατρικής Σχολής του Baylor διαπίστωσε, πάντως, ότι το 91% των ερωτηθέντων εγκρίνει τη χρήση των βάσεων δεδομένων DNA για τη διαλεύκανση βίαιων εγκλημάτων και το 46% την εγκρίνει για την επιβολή του νόμου σε μη βίαια εγκλήματα.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, εξάλλου, η κυβέρνηση έχει πραγματοποιήσει μελέτες που εξετάζουν πώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η αλληλουχία του DNA στη Βρετανία, αλλά δεν έχει ακόμη ληφθεί απόφαση σχετικά με την αμφιλεγόμενη τεχνική.
Τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, το GEDMatch προσάρμοσε την πολιτική του και πλέον επιτρέπει τη χρήση ολόκληρης της βάσης δεδομένων του για εγκληματολογικές έρευνες, που σχετίζονται με αταυτοποίητα υπολείμματα. Τα νέα δεδομένα έδωσαν στους επιστήμονες του DNA Doe Project τη δυνατότητα να αναγνωρίσουν το πτώμα μιας άγνωστης γυναίκας στην Ιντιάνα, που πιστεύεται ότι ήταν θύμα ενός serial killer ο οποίος δρούσε τη δεκαετία του 1980.
Οι ερευνητές είχαν στη διάθεσή τους ένα μικροσκοπικό βιολογικό δείγμα, το οποίο περιείχε μόλις 0,3 νανογραμμάρια ή 300 τρισεκατομμύρια του γραμμαρίου γενετικού υλικού. Αρχικά βρήκαν ότι ταίριαζε με λίγα μακρινά ξαδέλφια, αλλά μετά την αλλαγή της πολιτικής του GEDMatch, εντόπισαν ξαφνικά πολύ πιο στενούς συγγενείς που τους επέτρεψαν να αναγνωρίσουν ότι επρόκειτο για την Τζένιφερ Νορίν Ντέντον, 24χρονη μητέρα ενός παιδιού, από το Ιλινόι.
Και τώρα αναζητούν τον δολοφόνο της.
Η οικογένεια του Λι περιμένει δικαίωση
Στην περίπτωση του Λίντελ Λι, το Κρατικό Εγκληματολογικό Εργαστήριο του Αρκανσο δεν έχει πραγματοποιήσει μέχρι στιγμής αναζήτηση στην κρατική βάση δεδομένων, παρά το γεγονός ότι πιέστηκε να το κάνει από το «Innocence Project» και την οικογένεια του Λι. «Χαιρόμαστε επειδή υπάρχουν νέα στοιχεία στη βάση δεδομένων DNA. Και μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα υπάρξουν περισσότερες πληροφορίες στο μέλλον», δήλωσε η Πατρίτσια Γιανγκ, αδελφή του Λίντελ Λι.