Χωρίς καμία αντίσταση, η Ταξιαρχία Βάγκνερ πέρασε στη Ρωσία από τα κατεχόμενα εδάφη στην Ουκρανία, κατέλαβε το Ροστόφ, το κέντρο των νότιων στρατιωτικών δυνάμεων του ρωσικού κράτους, και στη συνέχεια πήρε τον αυτοκινητόδρομο Μ4 προς τη Μόσχα, αντιμετωπίζοντας αντίσταση μόνο γύρω από το Βορονέζ, έξι ώρες από τη ρωσική πρωτεύουσα. Η Βάγκνερ κατάφερε σε λίγες ώρες να φτάσει σε απόσταση 240 χιλιομέτρων από τα περίχωρα της Μόσχας.
Το βράδυ του Σαββάτου, ο Πούτιν ίσως κοιμήθηκε λίγο καλύτερα μετά την επίτευξη της συμφωνίας βάσει της οποίας οι μισθοφόροι της Βάγκνερ θα αφοπλίζονταν ή θα συμμετείχαν στον ρωσικό στρατό, ενώ ο Πριγκόζιν θα μετέβαινε στο Μινσκ. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι τόσο απλά. Ο Πριγκόζιν, το βράδυ της Δευτέρας είπε ότι η Λευκορωσία θα του επιτρέψει να κρατήσει ομάδα βετεράνων της Βάγκνερ μαζί του, ως ένοπλη δύναμη. Ο Πούτιν απάντησε ότι οι οπλίτες της Βάγκνερ ήταν ελεύθεροι να φύγουν. Εως τώρα παραμένει ασαφές εάν ο Πριγκόζιν είναι ήδη στη Λευκορωσία ή παραμένει κάπου στη Ρωσία, σύμφωνα με το Politico.
Είναι αξιοσημείωτο ότι το πραξικόπημα του Σαββατοκύριακου χρειάστηκε μόνο περίπου 8.000 μαχητές, αν και πολλοί άλλοι άνθρωποι εικάζεται ότι το υποστήριξαν από τις «σκιές». Ο Πριγκόζιν είναι σαφέστατα ένας στεγνός οπορτουνιστής, αλλά η εξέγερσή του είχε ενδείξεις ότι υπήρξε προετοιμασία, ενώ παραμένει πιθανό –αν και προκαλεί έκπληξη– ότι οι μυστικές υπηρεσίες δεν κατάφεραν να «δουν» αυτό που θα συνέβαινε και να το προλάβουν.
Το πιο ανησυχητικό όμως για τον Πούτιν είναι ότι πιθανότατα πολλοί από τους κατασκόπους και τους κορυφαίους αξιωματούχους του ήξεραν τι συνέβαινε, αλλά δεν τον ενημέρωσαν. Οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ ισχυρίζονται ότι γνώριζαν πως κάτι συνέβαινε εκ των προτέρων, επομένως είναι απίθανο, τουλάχιστον η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών της Ρωσίας GRU, η οποία έχει στενούς δεσμούς με τη Βάγκνερ, να μην είχε αντιληφθεί κάτι. Η απουσία προληπτικής δράσης υποδηλώνει ότι κάποιοι στο Κρεμλίνο και πέριξ αυτού αποφάσισαν να παρακολουθήσουν άπραγοι και να δουν αν τελικά οι μέρες του προέδρου ήταν μετρημένες.
Ωστόσο, χωρίς ευρύτερη ενεργή υποστήριξη από τον στρατό και ανθρώπους όπως ο τσετσένος ηγέτης Ραμζάν Καντίροφ, η εξέγερση του Πριγκόζιν ήταν καταδικασμένη να αποτύχει κι αυτό εξηγεί εν μέρει την απόφασή του να αποδεχτεί μια συμφωνία με τη μεσολάβηση του Λουκασένκο.
Το πραξικόπημα μπορεί να απέτυχε, αλλά ο χαμένος της ιστορίας είναι σαφέστατα ο Πούτιν. Ο πρόεδρος της Ρωσίας δείχνει να έχει χάσει την αυτοπεποίθησή του και επέλεξε τον δρόμο του συμβιβασμού για να διαχειριστεί το πραξικόπημα. Σε αντίθεση με τον Μπόρις Γέλτσιν, ο οποίος το 1991 έβγαλε τα τανκς στους δρόμους της Μόσχας και επέδειξε σιδηρά πυγμή εναντίον του πραξικοπήματος που επιχείρησε την επαναφορά της Ρωσίας στο κομμουνιστικό καθεστώς.
Το πραξικόπημα του Πριγκόζιν, το γεγονός ότι στράφηκε εναντίον του ανθρώπου που τον δημιούργησε, έδειξε ξεκάθαρα ότι στο Κρεμλίνο τίποτε δεν είναι όπως φαίνεται. Κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου πολλοί από τους εξέχοντες «στυλοβάτες» του καθεστώτος παρέμειναν σιωπηλοί ή απλώς περίμεναν να δουν ποιος θα νικούσε στην αντιπαράθεση. Την ίδια ώρα, αρκετοί από τους κατοίκους του Ροστόφ φέρεται να πανηγύρισαν όταν οι άντρες της Βάγκνερ μπήκαν στην πόλη.
Οι βασικοί σύμμαχοι και οι προπαγανδιστές του Πούτιν είναι έξαλλοι που οι στασιαστές έφτασαν τόσο κοντά στη Μόσχα. «Αν τα τανκς προχωράνε προς τη Μόσχα, γιατί δεν τα σταματάει κανείς;» αναρωτήθηκε ο τηλεοπτικός παρουσιαστής Βλαντίμιρ Σολόβιοφ στην εκπομπή του το βράδυ του Σαββάτου.
«Η Ρωσία απέφυγε μια καταστροφή», ανήγγειλε το Tsargrad, ένα εθνικιστικό ορθόδοξο μέσο ενημέρωσης. «Στο τέλος, κατέστη δυνατό να αποφευχθεί η αιματοχυσία, παρότι η Ρωσία βρέθηκε ένα βήμα πριν από τον εμφύλιο πόλεμο», πρόσθεσε. «Πολιτικά, η ισορροπία των υφιστάμενων δυνάμεων έχει ήδη ανατραπεί», ανέφερε σε κύριο άρθρο. «Οι περιβόητοι “πύργοι του Κρεμλίνου” ταλαντεύονται. Κάποιοι μπορεί να χρειαστεί να απομακρυνθούν», πρόβλεψε.
«Δεν έχουμε δει την τελευταία πράξη του δράματος», σημείωσε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντονι Μπλίνκεν σε συνέντευξή του στο CBS την Κυριακή.
Αυτή την άποψη συμμερίζονται και οι εξόριστοι ρώσοι ηγέτες της αντιπολίτευσης, όπως ο Χοντορκόφσκι. «Η απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος ήταν ένα από τα πιο σοβαρά πολιτικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στη Ρωσία τα τελευταία 20 χρόνια», λέει. Αλλά η «δημοκρατική αντιπολίτευση απέτυχε να εκμεταλλευτεί την κατάσταση γιατί προετοιμαζόταν για διαφορετικά σενάρια», έγραψε στο Twitter. «Το δημοκρατικό κίνημα πρέπει να πάρει ένα μάθημα: η αλλαγή καθεστώτος δεν θα προέλθει από την κάλπη», κατέληξε.
Ο Χοντορκόφσκι και άλλα μέλη της δημοκρατικής αντιπολίτευσης προτρέπουν τις δυτικές κυβερνήσεις να αναγνωρίσουν τους «θεσμούς της αντιπολίτευσης ως νόμιμους εκπροσώπους της ρωσικής κοινωνίας».
Δεν είναι ξεκάθαρο, όμως, το πώς η δημοκρατική αντιπολίτευση μπορεί να επηρεάσει την εξέλιξη των γεγονότων. Στο ξέσπασμα της Επανάστασης τον Μάρτιο του 1917, ο Βλαντίμιρ Λένιν συγκλονίστηκε όταν έμαθε για την πτώση των Ρομανόφ. «Εκπληκτικό!» είπε στη Ναντέζντα Κρούπσκαγια, τη σύζυγό του. «Τέτοια έκπληξη! Πρέπει να γυρίσουμε σπίτι».
Τότε, όπως και τώρα, η αντιπολίτευση διασπάστηκε, χωρίστηκε σε αντιμαχόμενες φατρίες που ευνοούσαν διαφορετικές πολιτικές ατζέντες και ιδεολογίες, υπό την ηγεσία συγκρουόμενων προσωπικοτήτων. Τους τελευταίους μήνες έχουν υπάρξει πολλές διασπάσεις και όχι πάντα ειρηνικές. Υπάρχουν διαμάχες μεταξύ «παλιών» πολιτικών εξόριστων και πιο πρόσφατων και οι προσπάθειες συντονισμού με τον πιο γνωστό ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης, τον φυλακισμένο Αλεξέι Ναβάλνι, έχουν αποτύχει οικτρά.
Οταν επέλθει η τελική κατάρρευση του καθεστώτος, είναι πιθανό να είναι χαοτική και βίαιη. Οι πιο ισχυροί αξιωματούχοι της χώρας είναι απίθανο να εγκαταλείψουν τη δύναμη, τα προνόμια και τον πλούτο τους εύκολα και χωρίς μάχη, και το καλύτερο σενάριο είναι ότι στα παρασκήνια συνεννοούνται μεταξύ τους για να καταλήξουν σε μια εναλλακτική, πιθανώς με τον πρωθυπουργό Μιχαήλ Μισούστιν ως το κεντρικό πρόσωπο.
Και πάλι, για πόσο καιρό θα διαρκέσει αυτό προτού αρχίσουν οι φατρίες του Κρεμλίνου να τσακώνονται μεταξύ τους και με τους υπερεθνικιστές; Και αν τα πράγματα αρχίσουν να καταρρέουν γρήγορα, διάφορες περιοχές και μειονότητες είναι πολύ πιθανό να αδράξουν τη στιγμή για να πιέσουν για ανεξαρτησία ή αυτονομία, δημιουργώντας νέα προβλήματα στη Ρωσία.
«Εσκεμμένα ή μη, το αφεντικό της Βάγκνερ και οι μισθοφόροι του έγιναν η αιχμή του δόρατος για την πολιτική αλλαγή στη Ρωσία. Ξεκίνησαν τον μακροχρόνιο αγώνα για τη “μεταπολεμική – μετα-Πουτινική Ρωσία”», είπε ο Πάβελ Λούζιν του Πανεπιστημίου Ταφτς.
Κάποιοι φοβούνται ότι ο Πούτιν θα γίνει τώρα πολύ πιο σκληρός, τόσο στην Ουκρανία όσο και στο εσωτερικό της Ρωσίας. Υπάρχουν επίσης πληροφορίες ότι άλλες παραστρατιωτικές ομάδες, όπως η Λεγεώνα της Ελευθερίας της Ρωσίας, που εδρεύει στην Ουκρανία, ετοιμάζονται να επαναλάβουν το εγχείρημα του Πριγκόζιν. Η ομάδα έχει πραγματοποιήσει επιθέσεις στα δυτικά σύνορα της Ρωσίας τις τελευταίες εβδομάδες.
Η Βάγκνερ έδειξε ότι όλα μπορούν να συμβούν στη Ρωσία και ότι ο Πούτιν δεν είναι άτρωτος, ακριβώς το αντίθετο. Οσο για τη Δύση, προσώρας απλώς παρατηρεί. Και πιθανώς θα συνεχίσει να το κάνει, όσο η Ρωσία αλλάζει και μαζί της θα αλλάζει και όλος ο κόσμος.