Σημάδια από σφαίρες είναι ακόμη ορατά στην πρόσοψη του σπιτιού στο Μεξικό όπου ο ρώσος επαναστάτης Λέον Τρότσκι δολοφονήθηκε πριν από 80 χρόνια. Αν και αυτή η πρώτη απόπειρα δολοφονίας του απέτυχε, η δεύτερη, στις 20 Αυγούστου 1940, έφερε σε πέρας τον στόχο του Στάλιν.
«Είμαι ήδη εξοικειωμένος» με τον θάνατο, έλεγε ο Λέον Τρότσκι στη μεξικανική εφημερίδα El Universal αφού επέζησε από την πρώτη επίθεση που πραγματοποιήθηκε στις 24 Μαΐου 1940 στο σπίτι του στη μεξικανική πρωτεύουσα, όπου είχε αυτοεξοριστεί.
«Το μαύρο μίσος του Στάλιν με καταδίωξε στον μισό κόσμο», δήλωνε.
Μερικούς μήνες αργότερα, στις 20 Αυγούστου, ο θάνατος τον πρόλαβε. Ενας ισπανός κομμουνιστής, ο Ραμόν Μερκαντέρ, ο οποίος έδρασε με διαταγή του Ιωσήφ Στάλιν, του ηγέτη της ΕΣΣΔ που έβλεπε παντού εχθρούς και τους διέγραφε από τη ζωή ακόμα και από τις φωτογραφίες, θα τον τραυματίσει τότε θανάσιμα με μια ορειβατική αξίνα.
«Ηταν ένα έγκλημα ιδεολογικό, συμβολικό», υπενθυμίζει σήμερα στο Γαλλικό Πρακτορείο ο κουβανός συγγραφέας Λεονάρντο Παδούρα, ο οποίος έκανε έρευνες για το θέμα για το βιβλίο του «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά», που εκδόθηκε το 2009 (εκδ. Καστανιώτη).
Στο μυθιστόρημα αυτό ο Παδούρα μπλέκει τις ζωές του Τρότσκι και του Μερκαντέρ μέσω του προσώπου ενός συγγραφέα ο οποίος συναντά τον δολοφόνο στην Αβάνα, όπου έζησε πραγματικά ο Ραμόν Μερκαντέρ (1913-1978).
Το σπίτι του Λέον Τρότσκι βρίσκεται στην πράσινη συνοικία Κογιοακάν. Μετατράπηκε σε μουσείο και εκεί βρίσκεται ο τάφος του, στον οποίο είναι χαραγμένο ένα σφυροδρέπανο.
Τα παρατηρητήρια, οι ψηλοί τοίχοι και τα σημάδια από τις σφαίρες που άφησε η ομάδα του Στάλιν επιτρέπουν να καταλάβει κανείς πώς αυτό το πρόσωπο-κλειδί της επανάστασης των Μπολσεβίκων πέρασε τις τελευταίες ημέρες της ζωής του.
Ο Λέον Τρότσκι γεννήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 1879 στην Ουκρανία. Το πραγματικό του όνομα ήταν Λεβ Νταβίντοβιτς Μπρονστάιν και υπήρξε ο ιδρυτής του Κόκκινου Στρατού. Μαζί με τον Βλαντίμιρ Ίλιτς Ουλιάνοφ, που θα έμενε στην παγκόσμια Ιστορία ως Λένιν, ήταν ένας από τους υποκινητές της Οκτωβριανής Επανάστασης και θεμελιωτές του σοβιετικού κράτους.
Από τη θέση του κομισάριου του πολέμου, ο Τρότσκι είδε το πολιτικό του άστρο να λάμπει κατά τη διάρκεια του εμφυλίου που ακολούθησε την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 –η παρουσία του προβλήθηκε ως καταλυτική για την επιτυχία της επανάστασης και την ήττα των αντεπαναστατών παρά τη στήριξη που είχαν οι τελευταίοι από τις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις.
Θεωρητικός του μαρξισμού, διανοούμενος και λαμπερή προσωπικότητα στα πρώτα χρόνια της σοβιετικής κοσμογονίας, ο Τρότσκι έφτασε να θεωρείται ως ο φυσιολογικός διάδοχος του Λένιν, όταν αυτός θα αποχωρούσε από το προσκήνιο. Ο ίδιος το πίστευε και αδιαφορούσε για τα σημάδια.
Στον σοβιετικό παράδεισο δεν θα υπήρχε ρατσισμός, αλλά η ΕΣΣΔ απείχε πολύ από το να θεωρηθεί παράδεισος –και μολονότι προερχόταν από εβραϊκή οικογένεια ο Τρότσκι υποτίμησε δύο παράγοντες: την ισχύ του αντισημιτισμού και τη μηχανορραφία του Στάλιν. Οταν ο Λένιν πέθανε πρόωρα, ο Στάλιν κατάφερε να απομονώσει τον Τρότσκι, να αρπάξει το κόμμα και την εξουσία. Και φυσικά να θεωρήσει τον Τρότσκι Νο1 εχθρό του και να τον κυνηγήσει ανελέητα χρησιμοποιώντας όλους τους σκοτεινούς πανίσχυρους μηχανισμούς που είχε στη διάθεσή του ως δικτάτορας μιας αχανούς αυτοκρατορίας.
Μετά την οριστική ρήξη του με τον Στάλιν, ο Τρότσκι εξορίστηκε. Πήγε στην Τουρκία, έζησε στη Γαλλία και μετά στη Νορβηγία, πριν καταφύγει το 1937 στο Μεξικό.
Εκεί ο φημισμένος (και στρατευμένος στην Αριστερά) μεξικανός ζωγράφος Ντιέγκο Ριβέρα –σύζυγος της Φρίντα Κάλο– βοηθάει να πειστεί η κυβέρνηση του στρατηγού Λάσαρο Κάρντενας να του χορηγήσει άσυλο. Τον Λέον Τρότσκι, που συνοδεύεται από την σύζυγό του Ναταλία Σέντοβα, υποδέχεται στο αεροδρόμιο του Ταμπίκο η Κάλο.
«Οταν έφθασε, συνάντησε μια ομάδα ανθρώπων που συμμετείχαν τότε στον αναβρασμό που επικρατούσε στο Μεξικό, με πρώτους τον Ριβέρα και την Κάλο», υπογραμμίζει ο Λεονάρντο Παδούρα.
Oμως ακόμη και σε απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων, ο ρώσος επαναστάτης δεν ήταν ασφαλής από το καθεστώς του Στάλιν.
Ο Λέον Τρότσκι και η γυναίκα του επέζησαν της πρώτης απόπειρας δολοφονίας πέφτοντας στο πάτωμα κάτω από το κρεβάτι τους. Η επίθεση υποχρέωσε το ζευγάρι να ενισχύσει την ασφάλεια του χώρου, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για να σταματήσει τον Ραμόν Μερκαντέρ.
Αυτός ο ισπανός κομμουνιστής, που έγινε πράκτορας των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών (NKVD), καταφέρνει να διεισδύσει στο περιβάλλον του Τρότσκι προσποιούμενος τον ερωτευμένο με μια νεοϋορκέζα τροτσκίστρια.
Για να δράσει χωρίς να προσελκύσει την προσοχή, θα επιλέξει να σκοτώσει τον ρώσο επαναστάτη χρησιμοποιώντας μια αξίνα. Ωστόσο αυτός ο τελευταίος, αν και σοβαρά τραυματισμένος στο κεφάλι, καλεί σε βοήθεια και ο δολοφόνος συλλαμβάνεται.
Την επομένη ο πατέρας της «διαρκούς επανάστασης» υποκύπτει στα τραύματά του σε ηλικία 60 ετών.
Οκτώ δεκαετίες μετά τον θάνατό του, η φυσιογνωμία του ρώσου επαναστάτη εξακολουθεί να διχάζει.
Η σειρά «Τρότσκι» που διανεμήθηκε το 2019 από το Netflix, αλλά η παραγωγή της έγινε από το κύριο κανάλι της ρωσικής κρατικής τηλεόρασης, τον εμφανίζει ως κακό. Η οικογένεια εξάλλου αρνήθηκε να γυριστεί η σειρά στο σπίτι-μουσείο.
Στη διάρκεια των περιοδειών που έκανε για να παρουσιάσει το μυθιστόρημά του, ο κουβανός συγγραφέας λέει πως αισθάνθηκε ποια είναι η λαϊκή ετυμηγορία γι’ αυτή την ιστορική μάχη.
«Επειδή δεν ήταν πια στην εξουσία, η φυσιογνωμία του Τρότσκι πήρε τις διαστάσεις που εξακολουθεί να έχει και βρίσκονται σήμερα άνθρωποι που σου λένε: “Είμαι τροτσκιστής” ή “Συμπαθώ τον τροτσκισμό”· όμως είναι πολύ δύσκολο να βρεις κάποιον που να σου πει ότι είναι σταλινικός ή ότι συμπαθεί τον σταλινισμό», καταλήγει ο μυθιστοριογράφος.