Μέχρι το 2028 στην Ελλάδα θα έχουν πάψει να λειτουργούν εργοστάσια παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη. Αυτή η δέσμευση της χώρας μας, μέρος της στρατηγικής της για την επίτευξη του πανευρωπαϊκού στόχου περί «κλιματικής ουδετερότητας» μέχρι το 2050, θα έχει, αναπόφευκτα, σημαντικές συνέπειες. Χιλιάδες θέσεις εργασίας θα χαθούν και ολόκληρες περιοχές της χώρας, που έως τώρα ήταν εξαρτημένες από την οικονομική δραστηριότητα των εργοστασίων της ΔΕΗ και τον ορυχείων, θα αντιμετωπίσουν σοβαρό πρόβλημα.
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος έχει ήδη ξεκινήσει η μεγάλη συζήτηση για τη «δίκαιη μετάβαση» αυτών των περιοχών, με νομοθετικές πρωτοβουλίες, ευρωπαϊκά κονδύλια και πολλές -ρεαλιστικές ή όχι- ιδέες. Τι όμως πιστεύουν οι άνθρωποι που ζουν στις περιοχές όπου βρίσκονται τα εργοστάσια της ΔΕΗ; Τι γνώμη έχουν οι πολίτες που θα επηρεαστούν άμεσα από την απολιγνιτοποίηση; Τα πρώτα εργοστάσια θα κλείσουν το 2023, μέσα σε μόλις τρία χρόνια δηλαδή. Τι προοπτικές βλέπουν οι ίδιοι για το μέλλον τους;
Η διαΝΕΟσις πραγματοποίησε μια στοχευμένη έρευνα κοινής γνώμης, η οποία αποτυπώνει τις απόψεις των πολιτών αυτών των περιοχών γύρω από την απολιγνιτοποίηση και τις προοπτικές της μετάβασης σε ένα άλλο παραγωγικό μοντέλο.
Το ερωτηματολόγιο επιμελήθηκαν η Αν. Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Εμμανουέλα Δούση και ο αναλυτής πολιτικής και συνιδρυτής του «The Green Tank» Νίκος Μάντζαρης. Η έρευνα διεξήχθη το διάστημα 21-29 Οκτωβρίου 2020 από την εταιρεία Marc σε δείγμα 802 ατόμων στις Π.Ε. Φλώρινας, Κοζάνης και Αρκαδίας, όπου και βρίσκονται τα ορυχεία και τα εργοστάσια της ΔΕΗ.
Λίγα λόγια για τον λιγνίτη
• O λιγνίτης ήταν διαχρονικά μια φτηνή πηγή ενέργειας, που υπάρχει σε αφθονία στην Ελλάδα.
• Η απόδοσή του, όμως είναι εξαιρετικά χαμηλή, και αποτελεί ένα εξαιρετικά «βρώμικο» καύσιμο.
• Την περίοδο 1990-2017 ο λιγνίτης ήταν υπεύθυνος για το 34% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται από όλους τους τομείς της ελληνικής οικονομίας μαζί.
• Πλέον, εξαιτίας των τιμών των δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που θεσπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση, η καύση του λιγνίτη είναι ασύμφορη.
• Ως εκ τούτου, η λιγνιτική παραγωγή ενέργειας στην Ελλάδα μειώνεται.
• Η 8η Ιουνίου 2020 ήταν η πρώτη ημέρα από τη δεκαετία του ’50 κατά την οποία ο λιγνίτης είχε μηδενική συνεισφορά στην κάλυψη ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα.
• Σήμερα όλες οι λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ είναι ζημιογόνες.
• Η Ελλάδα έχει δεσμευτεί να κλείσει όλες τις λιγνιτικές μονάδες που λειτουργούν σήμερα μέχρι το 2023.
• Μια τελευταία, που βρίσκεται ακόμα υπό κατασκευή, θα λειτουργήσει ως λιγνιτική μέχρι το 2028 και μετά θα μετατραπεί σε άλλη χρήση.
100% των ερωτηθέντων γνωρίζουν ότι υπάρχουν εργοστάσια της ΔΕΗ που καίνε λιγνίτη στην περιοχή τους
92% γνωρίζουν ότι τα εργοστάσια αυτά θα κλείσουν
54,8% γνωρίζουν ότι υπάρχουν ευρωπαϊκά κονδύλια που προορίζονται για τον μετασχηματισμό των περιοχών τους στη μεταλιγνιτική εποχή
49,4% έχουν ακουστά ότι το διάστημα διεξαγωγής της έρευνας βρισκόταν σε εξέλιξη δημόσια διαβούλευση για το θέμα της «δίκαιης μετάβασης».
44,1% δηλώνουν ότι τα εισοδήματα του νοικοκυριού τους εξαρτώνται «πολύ» ή «αρκετά» από το εργοστάσιο της ΔΕΗ της περιοχής
Δήμος Μεγαλόπολης – 66,5%
Δήμος Εορδαίας (Πτολεμαΐδα) – 74,2%
Για ποιους λόγους πιστεύουν ότι κλείνουν τα εργοστάσια;
• «βλάπτουν το περιβάλλον» – 49,1%
• «για να εξυπηρετηθούν συμφέροντα» – 39,6%
• «το απαιτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση» – 30,3%
Γνωρίζουν πότε θα κλείσουν τα εργοστάσια και πώς αισθάνονται για αυτό;
Ενας στους τρεις κατοίκους της Φλώρινας, ένας στους πέντε κατοίκους της Κοζάνης και σχεδόν ένας στους δύο κατοίκους της Αρκαδίας δηλώνουν ότι δεν γνωρίζουν πότε θα κλείσουν όλα τα εργoστάσια.
Η μεγάλη πλειοψηφία στις υπόλοιπες περιοχές ξέρει ότι θα κλείσουν «μέχρι το 2023», κάτι που πράγματι ισχύει για τις υπάρχουσες μονάδες.
7 στους 10 πολίτες όλων των περιοχών δηλώνουν ότι νιώθουν «αρνητικά» ή «μάλλον αρνητικά» συναισθήματα για το κλείσιμο των εργοστασίων.
Η πλειοψηφία συμφωνεί ότι η απολιγνιτοποίηση «θα μπορούσε να γίνει και αργότερα» (56,3%).
Ποιες εκτιμούν ότι θα είναι οι επιπτώσεις της απολιγνιτοποίησης
72,1% αναγνωρίζουν ότι η απολιγνιτοποίηση θα έχει ευεργετικές συνέπειες στην ποιότητα της ατμόσφαιρας
68,6% αναγνωρίζουν ότι θα έχει ευεργετικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία
66,9% αναγνωρίζουν ότι θα έχει ευεργετικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και στην ποιότητα ζωής τους
86,8% θεωρούν ότι οι συνέπειες στην οικονομική ανάπτυξη θα είναι αρνητικές
85,7% θεωρούν ότι η ανεργία θα είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα
56,4% θεωρούν ότι η οικονομική κρίση στις περιοχές είναι αναπόφευκτη
41,7% θεωρούν ότι η απολιγνιτοποίηση θα οδηγήσει σε ερημοποίηση λόγω περαιτέρω φυγής των νέων
46,4% συμφωνούν ή μάλλον συμφωνούν με την άποψη ότι η απολιγνιτοποίηση είναι μια ευκαιρία για την αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου των λιγνιτικών περιοχών
52,7% θα ήθελαν να δουν να δουν την αγροτική παραγωγή να αναπτύσσεται στην περιοχή τους
40,9% θα ήθελαν να δουν την ανάπτυξη υποδομών καθαρής ενέργειας, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και οι τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας
Χρήσιμα συμπεράσματα
• Οι πληθυσμοί των νομών είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξοι για το μέλλον των περιοχών τους.
• Η επιτυχία της δίκαιης μετάβασης προϋποθέτει μια ολιστική προσέγγιση και, κυρίως, τη συνεργασία και ενεργό συμμετοχή των άμεσα ενδιαφερομένων και των τοπικών κοινωνιών.
Είναι απαραίτητη μια μεγάλη και συστηματική εκστρατεία ενημέρωσης των πολιτών, ενώ παράλληλα θα πρέπει να δρομολογηθεί ένας πραγματικός, εκτεταμένος και ανοιχτός διάλογος με τους κατοίκους των λιγνιτικών περιοχών.
Διαβάστε μια σύνοψη της έρευνας
Και μία σχετική διαδικτυακή συζήτηση τη Δευτέρα 30/11 στις 18:00
Τι σημαίνει «πράσινη» ανάπτυξη και πώς πρέπει να μοιάζει μια νέα, «πράσινη» ελληνική οικονομία; Πώς θα προσαρμοστούν η κοινωνία και η οικονομία στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής; Πώς μπορεί να επιτευχθεί η «δίκαιη μετάβαση» στη μεταλιγνιτική εποχή και τι πιστεύουν οι Έλληνες που κατοικούν στις περιοχές που θα πληγούν περισσότερο από την απολιγνιτοποίηση;
Η διαΝΕΟσις, με αφορμή τη δημοσίευση μιας σειράς ερευνών και κειμένων πολιτικής, διοργανώνει μια δημόσια διαδικτυακή συζήτηση τη Δευτέρα 30 Νοεμβρίου στις 18:00 στην οποία θα συζητηθούν τα βασικά συμπεράσματα και οι προτάσεις πολιτικής στα οποία καταλήγουν.
Στη συζήτηση που θα συντονίσει ο Διευθυντής Περιεχομένου της διαΝΕΟσις Θοδωρής Γεωργακόπουλος θα συμμετέχουν οι ερευνητές:
Εμμανουέλα Δούση, Αν. Καθηγήτρια ΕΚΠΑ, κάτοχος έδρας UNESCO στην Κλιματική Διπλωματία
Γιάννης Μανιάτης, Αν. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και πρώην υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής
Κωνσταντίνος Καρτάλης, Καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Νίκος Μάντζαρης, Αναλυτής πολιτικής, συνιδρυτής και εταίρος, The Green Tank
Για να παρακολουθήσετε τη διαδικτυακή συζήτηση μπορείτε να δηλώσετε συμμετοχή εδώ.