Την εποχή του Χαλκού στην Ελλάδα εμφανίστηκαν δύο πολύ σημαντικοί πολιτισμοί: αρχικά οι Μινωίτες και αργότερα οι Μυκηναίοι. Αυτοί οι αρχαίοι λαοί ήταν από τους πρώτους που ανέπτυξαν τους λεγόμενους «υψηλούς πολιτισμούς» της Ευρώπης: επικοινωνούσαν με εξελιγμένα συστήματα γραφής, ζωγράφιζαν περίτεχνες τοιχογραφίες και – στην περίπτωση των Μυκηναίων – έχτιζαν τόσο μεγάλες οχυρώσεις (κυκλώπεια τείχη), που οι μεταγενέστεροι Έλληνες πίστευαν ότι είχαν δημιουργηθεί από γίγαντες.
Πρόσφατα, ερευνητές πραγματοποίησαν εκτεταμένη γονιδιακή ανάλυση του μινωικού και μυκηναϊκού DNA. Και όπως αναφέρει το Smithsonianmag, τα ευρήματά τους δείχνουν ότι οι δύο ομάδες έχουν κοινή καταγωγή και είναι γενετικά συνδεδεμένες με τους σημερινούς Έλληνες.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, επιδιώκει να φωτίσει ένα από τα συνεχιζόμενα μυστήρια των κλασσικών σπουδών. Παρόλο που οι Μινωίτες και οι Μυκηναίοι άφησαν πίσω τους πολλά στοιχεία, οι αρχαιολόγοι είναι πολύ μπερδεμένοι ως προς την προέλευσή τους. Ο σερ Άρθουρ Τζον Εβανς, ο άγγλος αρχαιολόγος, που βρήκε αποδεικτικά στοιχεία για τον ξεχωριστό μινωικό πολιτισμό, πίστευε ότι μπορεί να είχαν έρθει από την Αίγυπτο ενώ άλλοι αρχαιολόγοι θεωρούν ως πιο πιθανά σημεία προέλευσής τους την Μεσόγειο, την Τουρκία ή την Ευρώπη.
Εξίσου, όμως, έχουν μπερδέψει τους επιστήμονες και οι Μυκηναίοι, όπως γράφει η Λουίζ Σόφιλντ στο ομώνυμο βιβλίο της. Παλιότερα οι αρχαιολόγοι πίστευαν ότι ο μυκηναϊκός πολιτισμός δημιουργήθηκε από ξένους εισβολείς, που μιλούσαν μια πρώιμη εκδοχή της ελληνικής γλώσσας. «Ωστόσο, οι νεότεροι τείνουν στην άποψη ότι είναι υπερβολικά απλοϊκό να σκεφτόμαστε πώς ένα μοναδικό κύμα ελληνόφωνων σάρωσε την περιοχή», σύμφωνα με την Σόφιλντ.
Επιπλέον, οι παραδοσιακοί κλασικοί επιστήμονες πίστευαν ότι οι Μινωίτες και οι Μυκηναίοι ήταν δύο διαφορετικοί λαοί, σύμφωνα με το Phys.org, πράγμα που, όμως, ανατρέπεται από τη νέα μελέτη. Οι ερευνητές ανέλυσαν δείγματα DNA από 19 σκελετούς της Εποχής του Χαλκού. Σε δημοσίευμα του Science αναφέρεται ότι τα λείψανα ανήκαν σε 10 Μινωίτες από την Κρήτη, τέσσερις Μυκηναίους και πέντε ανθρώπους από άλλους πρώιμους πολιτισμούς της εποχής του Χαλκού της Ελλάδας και της Τουρκίας. Η ομάδα σύγκρινε 1,2 εκατομμύρια γράμματα του γενετικού τους κώδικα με τα γονιδιώματα 334 ανθρώπων από άλλους αρχαίους πολιτισμούς και 30 σύγχρονων Ελλήνων.
Και διαπίστωσαν ότι οι Μινωίτες και οι Μυκηναίοι είχαν στενή σχέση μεταξύ τους. Τουλάχιστον τα τρία τέταρτα του DNA και των δύο ομάδων προέρχονταν από τους «πρώτους νεολιθικούς αγρότες της Δυτικής Ανατολίας και του Αιγαίου», γράφουν οι συντάκτες της μελέτης. Και οι δύο κληρονόμησαν το DNA τους από τους λαούς του ανατολικού Καυκάσου, κοντά στο σύγχρονο Ιράν.
«Αυτό το εύρημα δείχνει ότι κάποια μετανάστευση συνέβη στο Αιγαίο και στη νοτιοδυτική Ανατολία από ανατολικά μετά την εποχή των πρώτων αγροτών», λέει ο Ιωσήφ Λαζαρίδης, γενετιστής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και ένας από τους συγγραφείς της μελέτης, σύμφωνα με το δημοσίευμα του Phys.org.
Πάντως, αν και τα γονιδιώματα των Μινωιτών και των Μυκηναίων ήταν παρόμοια, δεν ήταν πανομοιότυπα. Είναι ενδιαφέρον, επίσης, ότι οι Μυκηναίοι μοιράστηκαν το 4 – 16% του DNA τους με τους πρώτους κυνηγούς-συλλέκτες της Ανατολικής Ευρώπης και της Σιβηρίας. Οι συντάκτες της μελέτης εικάζουν ότι αυτό το εύρημα δείχνει ότι στην Ελλάδα συνέβη άλλη μια πρώιμη μετανάστευση ανθρώπων που, όμως, δεν έφθασαν στην μινωική Κρήτη.
Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης γενετικούς δεσμούς μεταξύ των Μυκηναίων και των σύγχρονων κατοίκων της Ελλάδας, «με κάποια αραίωση της πρώιμης νεολιθικής καταγωγής», όπως αναφέρουν στην μελέτη τους. Η επιστημονική ομάδα δηλώνει ότι τα ευρήματά τους «υποστηρίζουν την ιδέα της συνέχειας αλλά όχι της απομόνωσης στην ιστορία των πληθυσμών του Αιγαίου».
Όπως αναφέρει το Science, τα ευρήματα της μελέτης είναι πραγματικά πολύ σπουδαία, επειδή οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι κατάγονταν από τους πρώτους κατοίκους του Αιγαίου. Το έπος του Ομήρου για τον Τρωικό πόλεμο, για παράδειγμα, μιλάει για μια επική εκστρατεία των ελληνικών στρατευμάτων, της οποίας ηγήθηκε ο Αγαμέμνονας, βασιλιάς των Μυκηνών. Οι ήρωες της αρχαίας μυθολογίας ήταν, βέβαια, φανταστικοί, αλλά οι γενετικές συνδέσεις των Ελλήνων, που έζησαν σε διαδοχικούς ελληνικούς πολιτισμούς ίσως ήταν, πράγματι, πολύ πραγματικές.