Είτε σε προεκλογικές συγκεντρώσεις είτε σε τηλεοπτικές εκπομπές πώλησης στρωμάτων είτε σε σκηνές από παραγωγές χολιγουντιανές, στις ΗΠΑ υπάρχει μια φράση η οποία προφέρεται και ακούγεται παντού και διαρκώς: «America is the greatest country on earth» – «Η Αμερική είναι η πιο σπουδαία χώρα του κόσμου».
Πρόκειται περί ενός σλόγκαν πολιτικού και συγχρόνως περί ενός μύθου πατριωτικού, τον οποίο αποπειρώνται να αποδομήσουν –ή, έστω, να διορθώσουν- οι New York Times μέσω ενός αποκαλυπτικού βίντεο γνώμης (video op-ed) που επιμελήθηκαν ο Τάιγκε Τζένσεν και η Ναΐμα Ράζα και κυκλοφόρησε την περασμένη Δευτέρα, μόλις τρεις ημέρες πριν από την 4η Ιουλίου και τους εορτασμούς για την Ημέρα της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ.
Οι δύο παραγωγοί υποστηρίζουν πως το αγαπημένο μότο εκατομμυρίων Αμερικανών «στην καλύτερη περίπτωση είναι μια άποψη απαρχαιωμένη, στη χειρότερη περίπτωση είναι εξαιρετικά ανακριβής». Γιατί λαμβάνοντας υπόψη όλα όσα αποκαλύπτουν πολλοί διεθνείς δείκτες, η Αμερική κατέληξε να υπολείπεται σημαντικά της Ευρώπης και να έχει, πλέον, περισσότερα κοινά σημεία «με αναπτυσσόμενες χώρες» όπως το Πακιστάν.
«Η Αμερική έχει κάνει μερικά σπουδαία πράγματα. Δημιουργήσαμε μια ισχυρή δημοκρατία, περπατήσαμε στο φεγγάρι και ιδρύσαμε πανεπιστήμια τόσο εξαιρετικά που ακόμα και οι Ταλιμπάν στέλνουν τα παιδιά τους σε αυτά» αναφέρουν, αρχικά, αναγνωρίζοντας πως στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου «κυριαρχούσε πραγματικά η αίσθηση πως ήμασταν η πιο σπουδαία χώρα στον κόσμο».
Από τότε, ωστόσο, έχουν περάσει πολλά χρόνια και για να μπορέσουν να μετρήσουν πόσο πραγματικά σπουδαία είναι σήμερα η Αμερική συνέκριναν τις επιδόσεις της με τις επιδόσεις των άλλων χωρών-μελών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), «μιας ομάδας 36 πλούσιων, κατά κύριο λόγο, δημοκρατικών και δυτικών κρατών».
Μεταξύ αυτών αποτελεί γεγονός πως η πιο πλούσια χώρα είναι η Αμερική. Συγχρόνως, ωστόσο, είναι και η πιο φτωχή, με το ποσοστό φτώχειας να ανέρχεται στο 18% και «σχεδόν ένα στα πέντε αμερικανόπουλα -12,8 εκατομμύρια παιδιά- να ζουν σε συνθήκες φτώχειας».
Γεγονός αποτελεί και το ότι οι Αμερικανοί ξοδεύουν σε δαπάνες υγείας περισσότερα από κάθε άλλον λαό εντός του ΟΟΣΑ, αλλά νοσούν συχνότερα και ζουν λιγότερο, ενώ το ποσοστό παχυσαρκίας στις αμερικανικές Πολιτείες ξεπερνά το 38%.
Αναντίρρητο είναι επίσης πως η Αμερική είναι η χώρα των ελευθεριών και των δικαιωμάτων αλλά μόλις σε ποσοστό 56% οι Αμερικανοί ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα, ενώ στη Δανία και στην Αυστραλία ψηφίζουν οι οχτώ στους δέκα πολίτες. Και σύμφωνα με τους διεθνείς δείκτες διαφθοράς, διαφάνειας και δημοκρατίας, οι ΗΠΑ αποτελούν πλέον μια «προβληματική δημοκρατία» (flawed democracy).
Πέρα, λοιπόν, από την οικονομία και τη στρατιωτική ισχύ, πού αλλού κατέχουν τα πρωτεία οι Αμερικανοί; «Στην κατοχή όπλων από ιδιώτες, στις ένοπλες επιθέσεις κατά του πλήθους, στις ώρες παρακολούθησης τηλεόρασης, στην κατάχρηση φαρμάκων, στον αριθμό των ανθρώπων που είναι έγκλειστοι στη φυλακή, ενώ είναι και σχεδόν πρώτοι στην περιβαλλοντική καταστροφή, πίσω μόνον από την Κίνα».
Με λίγα λόγια, «υπό συγκεκριμένες περιστάσεις και σε συγκεκριμένα μέρη», μπορεί κάλλιστα σήμερα να μπερδέψει κάποιος την Αμερική με «μια αναπτυσσόμενη χώρα».
«Οταν η υγεία, η εκπαίδευση και η ασφάλεια ελέγχονται ολοένα και περισσότερο από ιδιώτες και αποτελούν προνόμιο, τότε η αλήθεια είναι πως η ανωτερότητα της Αμερικής εξαρτάται από το πόσο πλούσιος είσαι».
Σίγουρα οι συνθήκες στις ΗΠΑ δεν είναι παρόμοιες με τις συνθήκες που επικρατούν «στο Πακιστάν ή στη Νιγηρία ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα που αρεσκόμαστε να αποκαλούμε αναπτυσσόμενη». Αλλά η φανατική προσήλωσή τους στο αφήγημα της αμερικανικής ανωτερότητας είχε ως αποτέλεσμα να αγνοήσουν οι Αμερικανοί για μεγάλο χρονικό διάστημα «τις ρωγμές στο σύστημα».
«Λίγος πατριωτισμός δεν είναι κακός, αλλά ο σοβινισμός είναι επικίνδυνος» καταλήγουν οι δύο παραγωγοί, προτρέποντας τους Αμερικανούς, ενόψει της επικείμενης προεκλογικής εκστρατείας για τις προεδρικές εκλογές του 2020, να θυμούνται πως «η Αμερική μπορεί να υπήρξε κάποτε η σπουδαιότερη χώρα, σήμερα, όμως, είμαστε απλά εντάξει» – «Just O.K.»