Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, δυο δρομείς μεγάλων αποστάσεων που ζούσαν μαζί στην Bay Area της Καλιφόρνιας ανακάτεψαν στην κουζίνα τους βιταμίνες, πίτουρο βρόμης, πρωτεΐνη γάλακτος και σιρόπι καλαμποκιού, δημιουργώντας αυτό που θα γινόταν αργότερα η PowerBar, μία από τις πρώτες σύγχρονες μπάρες πρωτεΐνης. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 οι μπάρες πρωτεΐνης ήταν ένα φαινόμενο που μια δημοσιογράφος των New York Times αποκάλεσε «σνακ υψηλών οκτανίων για γιάπηδες και φρικιά των γυμναστηρίων».
Σήμερα, ωστόσο, οι μπάρες πρωτεΐνης είναι παντού και έχουν επεκταθεί σε πολύ μεγαλύτερο κοινό από τους φανατικούς της άσκησης. Παρουσιάζονται ως υγιεινά σνακ για όσους βρίσκονται εν κινήσει ή ακόμα και ως μέρος μιας ρουτίνας αυτοφροντίδας. Παντοπωλεία, βενζινάδικα, κάβες, γυμναστήρια, ακόμη και φαρμακεία διαθέτουν τώρα μπάρες πρωτεΐνης ορού γάλακτος σε πολύχρωμες συσκευασίες, που προωθούνται στο εμπόριο ως υγιεινές τροφές οι οποίες παρέχουν ενέργεια, παρότι έχουν γεύσεις όπως «ζύμη μπισκότου» και «κέικ λεμόνι».
Συχνά οι μπάρες πρωτεΐνης προωθούνται στο εμπόριο ως υγιεινές τροφές
Στο μεταξύ, η παγκόσμια αγορά για μπάρες πρωτεΐνης αναπτύσσεται γρήγορα και αναμένεται να διογκωθεί σε περισσότερα από 2 δισ. δολάρια μέχρι το τέλος του 2026, σύμφωνα με τον ιστότοπο οικονομικής ανάλυσης MarketWatch. «Απλώς έχουμε ξεφύγει εντελώς με την πρωτεΐνη τα τελευταία χρόνια» δηλώνει στους New York Times η Χάνα Κάτινγκ-Τζόουνς, ιστορικός τροφίμων και διευθύντρια του προγράμματος Σπουδών Τροφίμων στο Πανεπιστήμιο του Ορεγκον.
Οι παραγωγοί τους θέλουν να πιστέψετε ότι αυτά τα προϊόντα μπορούν να βελτιώσουν την υγεία και την προπόνησή σας. Ο ιστότοπος του Clif Bar, για παράδειγμα, δείχνει ανθρώπους να εκσφενδονίζουν σφαίρες ή να τρέχουν μέσα στη βροχή· η Gatorade περιγράφει τη δική της μπάρα πρωτεΐνης ως «επιστημονικά σχεδιασμένη για αθλητές»· και άλλοι διαφημίζονται κάτω από την ομπρέλα της ευεξίας. Το μάρκετινγκ περιλαμβάνει φωτογραφίες και βίντεο ήρεμων γυναικών που γράφουν σε περιοδικά συμβουλές για την πρόληψη της εξουθένωσης.
Παρά τη διαφήμιση, ωστόσο, οι ειδικοί στη διατροφή λένε ότι οι μπάρες πρωτεΐνης δεν είναι και τόσο υγιεινές: «Μπορείς να βάλεις “κέτο” ή “πρωτεΐνη” σε ένα ζαχαρωτό και να το πουλήσεις, και οι άνθρωποι δεν το αμφισβητήσουν καν» παρατηρεί η Τζάνετ Τσιρζάν, επίκουρη καθηγήτρια Διατροφικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια.
Η πρωτεΐνη είναι ένα σημαντικό μέρος της διατροφής μας
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το σώμα μας χρειάζεται πρωτεΐνη για τη δημιουργία, τη διατήρηση και τη φροντίδα των μυών, σημειώνει ο Αντονι ΝτιΜαρίνο, διαιτολόγος στο Κέντρο Διατροφής του Ανθρώπου της Cleveland Clinic. Η πρωτεΐνη συνθέτει επίσης τα μαλλιά, το δέρμα, τα νύχια και τα όργανά μας, ενώ τα αμινοξέα στις πρωτεΐνες βοηθούν στη λειτουργία του εγκεφάλου. Γι’ αυτό ίσως η πρωτεΐνη πρωτοστατεί στον κόσμο της ευεξίας.
Τα τελευταία 40 χρόνια έρχονται και φεύγουν από τη μόδα δίαιτες που δαιμονοποιούν τα σάκχαρα, τα λίπη και τους υδατάνθρακες. Αλλά πολλές από τις πιο δημοφιλείς δίαιτες, παλαιότερες και νέες, δίνουν προτεραιότητα στην πρωτεΐνη, συνδέοντάς τη με την απώλεια βάρους, λέει η δρ Τσιρζάν: «Εκτιμούμε τόσο πολύ την πρωτεΐνη, που είναι το κεντρικό συστατικό στο πιάτο μας».
Οι άνθρωποι συνδέουν επίσης ενστικτωδώς την πρωτεΐνη με τη φυσική κατάσταση, προσθέτει η Μάριον Νέστλε, καθηγήτρια Διατροφής, Μελέτης Τροφίμων και Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Οταν τρώνε μπάρες πρωτεΐνης, «νομίζουν ότι κάνουν κάτι καλό για την υγεία τους».
Ωστόσο, θα δυσκολευτείτε να βρείτε έναν Αμερικανό που χρειάζεται πραγματικά περισσότερη πρωτεΐνη, επισημαίνει ο Ερικ Ριμ, καθηγητής Επιδημιολογίας και Διατροφής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας Harvard T.H Chan. Οι περισσότεροι κρεατοφάγοι λαμβάνουν πολύ περισσότερη από τη συνιστώμενη ημερήσια δόση πρωτεΐνης (η οποία είναι περίπου 0,4 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους). Και όσοι δεν τρώνε κρέας μπορούν να λάβουν αρκετή πρωτεΐνη από φυτικές πηγές όπως το τόφου, οι ξηροί καρποί και τα όσπρια.
Πόσο υγιεινή τροφή είναι οι μπάρες πρωτεΐνης;
Η πρωτεΐνη είναι πιθανό να σας χορτάσει περισσότερο από τους απλούς υδατάνθρακες, λέει ο δρ Ριμ, κάτι που μπορεί να οφείλεται στο ότι η πρωτεΐνη βοηθά το σώμα να απελευθερώνει ορμόνες που κόβουν την πείνα.
Αλλά πολλές μπάρες πρωτεΐνης είναι επίσης γεμάτες ζάχαρη. Μια μπάρα Clif Bar με κομματάκια σοκολάτας, για παράδειγμα, περιέχει 16 γρ. πρόσθετων σακχάρων, περισσότερα από αυτά που περιέχονται σε μια μερίδα Thin Mints. Μια μπάρα πρωτεΐνης Gatorade με κομματάκια σοκολάτας περιέχει 28 γρ. πρόσθετα σάκχαρα, ποσότητα διπλάσια από αυτή που έχει ένα Dunkin’ Donuts με φρόστινγκ σοκολάτας και χρωματιστή τρούφα.
«Σε γενικές γραμμές, οι μπάρες είναι εξαιρετικά επεξεργασμένες, με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και αλάτι, ένα είδος τροφίμου γενετικά τροποποιημένου (Frankenfood)» λέει η δρ Κάτινγκ-Τζόουνς. Ο δρ Ριμ συμφωνεί: Πολλές μπάρες πρωτεΐνης είναι στην πραγματικότητα απλώς «ζαχαρωτά με πολύ περισσότερη πρωτεΐνη».
Οι μπάρες πρωτεΐνης μπορεί να έχουν νόημα για κάποιον που χρειάζεται να αυξήσει την πρόσληψη πρωτεΐνης· για παράδειγμα, για έναν βίγκαν που δεν λαμβάνει αρκετή πρωτεΐνη από τη διατροφή του ή κάποιον που μόλις έκανε μια πολύ έντονη προπόνηση, σημειώνει ο Ντι Μαρίνο. Αλλά για τον μέσο άνθρωπο, η προσθήκη άλλης μιας «γροθιάς» πρωτεΐνης στη διατροφή του –ιδιαίτερα όταν πρόκειται για πολλή πρόσθετη ζάχαρη– δεν πρόκειται να τον κάνει πιο υγιή.
«Είναι ένα σνακ μόνο για στιγμές που το έχεις πραγματικά ανάγκη» λέει η Στέφανι Ουρούτια, διευθύντρια Διατροφής Επιδόσεων στο Τμήμα Διασυλλογικού Αθλητισμού στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Λος Αντζελες, όπως «όταν ανεβαίνεις σε μια πλαγιά βουνού και δεν μπορείς να καταναλώσεις ένα πλήρες γεύμα». Αλλά δεν προορίζεται να αντικαθιστά πραγματικά ένα γεύμα, προσθέτει.
Μερικές μπάρες είναι χειρότερες από άλλες
Δεν είναι ίδιες όλες οι μπάρες πρωτεΐνης ως προς τα συστατικά και το θρεπτικό τους περιεχόμενο. Αν θέλετε να αγοράσετε μια μπάρα πρωτεΐνης, δώστε προσοχή στην ετικέτα με τα διατροφικά στοιχεία της. Επιλέξτε μπάρες με συστατικά που αναγνωρίζετε, λέει η δρ Νέστλε. «Αν περιέχουν σε μεγάλο βαθμό ξηρούς καρπούς και φρούτα, δεν είναι κακές».
Αν καταναλώνετε μια μπάρα πρωτεΐνης ως σνακ ή συμπλήρωμα μετά την προπόνηση, προτιμήστε μια μπάρα που έχει περίπου 200 θερμίδες ανά μερίδα, σημειώνει ο κ. ΝτιΜαρίνο, με λιγότερα από 5 γραμμάρια λίπους και 5 γραμμάρια πρόσθετη ζάχαρη. Η ποσότητα πρωτεΐνης που περιέχει μπορεί να διαφέρει επίσης από μπάρα σε μπάρα, αλλά μπορεί να βρείτε μία με 15-20 γρ. πρωτεΐνη ανά μερίδα.
Μπορείτε επίσης να επιλέξετε ένα διαφορετικό σνακ που μεταφέρεται εξίσου εύκολα και είναι θρεπτικό, όπως σταφύλια, μπανάνα, μήλο ή γιαούρτι με μούρα, αναφέρει ο δρ Ριμ. Η δρ Νέστλε προτείνει μια χούφτα ξηρούς καρπούς και ο Ντι Μαρίνο τόνο ή βραστά αυγά, τα οποία έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη αλλά δεν είναι επεξεργασμένα.
Ακόμη, δεν χρειάζεται να αγχώνεστε για το αν καλύπτετε ή υπερβαίνετε την καθημερινές ανάγκες σας σε πρωτεΐνες: «Οι άνθρωποι πρέπει απλώς να χαλαρώσουν σχετικά με την πρόσληψη πρωτεΐνης» τονίζει η δρ Κάτινγκ-Τζόουνς.