O αρθρογράφος της Washington Post, Λι Χόκνσταντερ, ο οποίος γράφει με έδρα το Παρίσι, επισκέφθηκε την Πολωνία και πληροφορήθηκε από πρώτο χέρι τα της δημιουργίας ενός από τους ισχυρότερους στρατούς της Δύσης.
Η Πολωνία σχεδιάζει την ανάπτυξη περισσότερων αρμάτων μάχης από ό,τι η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία μαζί. Και ο Χόκνσταντερ θέτει το ερώτημα: Σε ένα έθνος όπου ο πληθυσμός συρρικνώνεται, ποιος άραγε θα χειρίζεται τα κορυφαία όπλα που έχει παραγγείλει η Βαρσοβία; Και πού θα βρεθούν οι δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες που απαιτούνται για τον διπλασιασμό των ενόπλων δυνάμεων;
Το έτερο κεφάλαιο είναι το κόστος των υψηλών στρατιωτικών δαπανών από την Πολωνία (αλλά και τη Γερμανία —θα επανέλθουμε). Η Βαρσοβία αντιμετωπίζει τις ανοιχτές απειλές της Ρωσίας, η οποία εισέβαλε στην Πολωνία το 1939 και διατήρησε τον έλεγχο επί δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στις αρχές Νοεμβρίου ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ, εκ των κορυφαίων συμβούλων του ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν απείλησε να εξαλείψει «την πολωνική κρατική υπόσταση στο σύνολό της».
Πιο συγκεκριμένα, όπως μετέδωσε το Reuters, ο στενός συνεργάτης του Πούτιν προειδοποίησε την Πολωνία ότι το κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ θεωρείται «επικίνδυνος εχθρός» από τη Ρωσία και ότι «θα μπορούσε να καταλήξει να χάσει την κρατική της υπόσταση εάν συνεχίσει την τρέχουσα πορεία της»…
Ο Μεντβέντεφ, σήμερα αναπληρωτής πρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας έγραψε ένα άρθρο 8.000 λέξεων για τις ρωσο-πολωνικές σχέσεις στο οποίο επίσης ανέφερε: «Θα την αντιμετωπίσουμε (την Πολωνία) ακριβώς ως ιστορικό εχθρό (…) Εάν δεν υπάρχει ελπίδα για συμφιλίωση με τον εχθρό, η Ρωσία θα πρέπει να έχει μόνο μία και πολύ σκληρή στάση όσον αφορά την τύχη της».
«Η ιστορία έχει προσφέρει περισσότερες από μία φορές μια ανελέητη ετυμηγορία στους αλαζόνες Πολωνούς: όσο φιλόδοξα κι αν είναι τα ρεβανσιστικά τους σχέδια, η κατάρρευσή τους μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο της πολωνικής κρατικής υπόστασης στο σύνολό της» απείλησε ο στενός συνεργάτης του Πούτιν.
O Χόκνσταντερ θυμίζει στην WP ότι η Πολωνία ζει σε μια δύσκολη γειτονιά: «Συνορεύει εν μέρει με τη Λευκορωσία, μια ρωσική μαριονέτα, με την Ουκρανία, την οποία ο Πούτιν είναι αποφασισμένος να υποτάξει, και με το Καλίνινγκραντ, έναν ρωσικό θύλακα που είναι γεμάτος όπλα. Η άμυνα ήταν μία από τις λίγες σημαντικές πολιτικές που δεν αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης στις γεμάτες ένταση εκλογές της χώρας τον περασμένο μήνα».
«Δεν θα υπάρξει καμία επανάσταση ενάντια τις στρατιωτικές δαπάνες», διαβεβαιώνει ο πολωνός πολιτικός αναλυτής, Βόιτσεκ Ζάκι. Βεβαίως η Πολωνία είναι μέλος του NATO και καλύπτεται από τη δέσμευση των ΗΠΑ και 29 άλλων δυτικών συμμάχων για κοινή άμυνα σε περίπτωση που δεχτεί επίθεση. Περισσότεροι από 10.000 αμερικανοί στρατιώτες σταθμεύουν σήμερα στην Πολωνία ενώ το 80% του στρατιωτικού υλικού που κατευθύνεται προς την Ουκρανία περνάει από τη χώρα αυτή.
Ο Τραμπ και η ευρωπαϊκή Αμυνα
«Για ποιο λόγο λοιπόν ανησυχεί;», θέτει το ερώτημα ο Χόκνσταντερ. Πέρα από τις απειλές της Ρωσίας, υπάρχει και μια άλλη εξήγηση: Ο παράγοντας Ντόναλντ Τραμπ. Οπως έγραψανν οι New York Times, ο Τραμπ ανέφερε επανειλημμένα σε συνεργάτες του στον Λευκό Οίκο το 2018 ότι ήθελε να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από το ΝΑΤΟ.
«Θα ήταν εξαιρετικά αγχωτικό αν η Αμερική απομακρυνόταν από την Ευρώπη. Aυτή είναι η ανησυχία με τον Τραμπ», ανέφερε κορυφαίος ευρωπαίος διπλωμάτης στην Washington Post. «Κάθε υπουργείο Εξωτερικών το σκέφτεται αυτό» πρόσθεσε. Οταν ο Τραμπ απείλησε να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από το ΝΑΤΟ, η Πολωνία δαπανούσε περίπου το 2% της ετήσιου ΑΕΠ της για την άμυνα. Σήμερα βρίσκεται καθοδόν ώστε να διπλασιάσει αυτό το ποσοστό το 2024, ενώ είναι πιθανό να αυξήσει περαιτέρω τις στρατιωτικές δαπάνες, ειδικά αν παραταθεί ο πόλεμος στην Ουκρανία.
ΗΠΑ, Ελλάδα, Πολωνία
Πέρα από τις ΗΠΑ και την Ελλάδα, καμία άλλη χώρα του ΝΑΤΟ δεν δαπανά τόσα πολλά για την άμυνα ως ποσοστό του ΑΕΠ όσα η Πολωνία. Η Βαρσοβία προσεγγίζει, σύμφωνα με την WP, ένα σπάνιο, εφάμιλλο του Ισραήλ, επίπεδο αμυντικών δαπανών (περίπου 4,5% του ΑΕΠ). Για να γίνουν κατανοητά τα μεγέθη, το 2022, σύμφωνα με στοιχεία του ΝΑΤΟ, η Ελλάδα δαπάνησε το 3,7% του ΑΕΠ για αμυντικές δαπάνες, καταλαμβάνοντας την πρώτη θέση μεταξύ των χωρών της συμμαχίας (με βάση τις δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ), με δεύτερες τις ΗΠΑ στο 3,47%.
Η τεράστια αύξηση των αμυντικών δαπανών από την πλευρά της Πολωνίας για μαχητικά αεροσκάφη, επιθετικά ελικόπτερα, εκτοξευτές πυραύλων, συστήματα αεράμυνας, πυροβολικό και άρματα μάχης οφείλεται στην αυξανόμενη απειλή από τη Ρωσία. Ωστόσο, η αμυντική ενίσχυση της Βαρσοβίας αποτελεί κάτι σαν ασφάλιστρο κινδύνου έναντι της πιθανότητας επιστροφής του Τραμπ στον Λευκό Οίκο και του κινδύνου να οδηγήσει το ΝΑΤΟ σε ακυβερνησία.
Ο Σολτς ψάχνει λεφτά για όπλα
Η προοπτική αυτή έχει σημάνει άλλωστε συναγερμό σε ολόκληρη την Ευρώπη, τονίζει ο Χόκνσταντερ. Στη Γερμανία, η οποία επί χρόνια υπήρξε ουραγός στις αμυντικές δαπάνες, ο καγκελάριος Ολαφ Σολτς δρομολόγησε την περασμένη εβδομάδα μια μακροπρόθεσμη επέκταση των εξοπλισμών με κόστος δεκάδων δισ. δολαρίων ως το 2030. Ωστόσο η γερμανική οικονομία παλεύει με την ύφεση, ενώ ο προϋπολογισμός της χώρας περιορίζεται από το συνταγματικό όριο για το χρέος. Παράλληλα, ο γερμανικός στρατός, που έχει αποδυναμωθεί, δυσκολεύεται πια να γεμίσει τις τάξεις του με νεοσύλλεκτους.
Στη Γαλλία, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν προχώρησε στη μεγαλύτερη αύξηση των στρατιωτικών δαπανών εδώ και μισό αιώνα, διαθέτοντας σχεδόν 450 δισ. δολάρια για την αύξηση των δαπανών κατά το ένα τρίτο μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Σύμφωνα με την Washington Post, η προσπάθειά του Μακρόν να ωθήσει την Ευρώπη για να αναλάβει την ευθύνη για την ασφάλειά της μέσω του καλύτερου στρατιωτικού και βιομηχανικού συντονισμού -και της μείωσης της εξάρτησης από την Ουάσινγκτον- πηγάζει από μια ξεκάθαρη εκτίμηση: Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πολύ απασχολημένες με την Κίνα, ενώ αν επιστρέψει ο Τραμπ θα είναι και εξαιρετικά απρόβλεπτες. «Ωστόσο το όραμα του Μακρόν για την ευρωπαϊκή “στρατηγική αυτονομία” έχει αποδώσει ελάχιστους καρπούς μέχρι στιγμής», σημειώνει ο Χόκνσταντερ.
Η ανάγκη για ευρωπαϊκή Αμυνα
Ο ίδιος εκτιμά ότι η διαρκής ενίσχυση της Αμυνας στην Ευρώπη εξαρτάται εν μέρει από την πορεία των οικονομιών της και φυσικά από τα δημογραφικά στοιχεία. Τα στοιχεία προβληματίζουν και στα δύο μέτωπα. Τα ποσοστά των γεννήσεων είναι χαμηλά σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο —για παράδειγμα ο πληθυσμός της Πολωνίας προβλέπεται να συρρικνωθεί κατά ένα δέκατο μέχρι το 2050. Παράλληλα η οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης μετά την πανδημία υπολείπεται αυτής των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η Ρωσία, που συνιστά τη μεγαλύτερη απειλή, έχει επιλέξει συνειδητά την οικονομία του πολέμου για να υποστηρίξει την επιθετικότητά της στην Ουκρανία και πολύ πιθανόν και αλλού. Σύμφωνα με την Washington Post, «η ικανότητα της Ευρώπης να ανταποκριθεί σε αυτή την πρόκληση θα διαμορφώσει τα νέα χαρακτηριστικά ασφαλείας της Δύσης το ίδιο ή και περισσότερο από οτιδήποτε άλλο σχεδιάζει η Ουάσινγκτον».