Πόσο γρήγορα και αποφασιστικά γκρεμίζουμε τη «γυάλινη οροφή», όπως λένε οι Αγγλοσάξονες, εννοώντας τις αόρατες αλλά απολύτως υπαρκτές –και, δυστυχώς, ισχυρές– έμφυλες διακρίσεις και τις τρικλοποδιές που βάζουν στη γυναικεία εξέλιξη οι προκαταλήψεις;
Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας που μόλις γιορτάσαμε είναι κάθε χρόνο μια ευκαιρία αναστοχασμού. Στη χώρα μας η ισότητα της Ελληνίδας είναι κατοχυρωμένη εδώ και δεκαετίες. Υπάρχει όμως πραγματική ισοτιμία; Βελτιώνονται, για παράδειγμα, οι συνθήκες εργασίας για τις γυναίκες;
Ο «δείκτης γυάλινης οροφής» του Economist είναι ένα εργαλείο που επιχειρεί να προσεγγίσει τον ρόλο και την επιρροή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό. Παρακολουθεί τους αριθμούς σε δέκα δείκτες: από τους μισθούς μέχρι τη γονική άδεια μετ’ αποδοχών και την πολιτική εκπροσώπηση.
Η γενική κατάταξη
Στον γενικό πίνακα κατάταξης της έρευνας η Ισλανδία κατέλαβε την πρώτη θέση για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά μεταξύ των 29 χωρών του ΟΟΣΑ. Η χώρα μας είναι μια από αυτές που αξιολογεί το βρετανικό περιοδικό, καθώς είναι μέλος του ΟΟΣΑ, των 29 πλούσιων κατά κανόνα χωρών που είναι μέλη του Οργανισμού. Η Ελλάδα ανέβηκε, δυστυχώς, κατά μία μόλις θέση τα τελευταία χρόνια – από την 21η στην 20ή.
Οι Σκανδιναβικές χώρες κυριαρχούσαν πάντα στην κορυφή του δείκτη, σημειώνει ο Economist, υπογραμμίζοντας την υψηλή βαθμολογία σε όλες τις μετρήσεις. Στις τελευταίες θέσεις βρίσκονται, όπως και τα προηγούμενα χρόνια, η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία και η Τουρκία, όπου υπάρχουν τα μεγαλύτερα εμπόδια για τις γυναίκες στους εργασιακούς χώρους. Η Αυστραλία και η Πολωνία σημείωσαν τη μεγαλύτερη άνοδο σε σχέση με την περυσινή λίστα.
Τα επιμέρους αποτελέσματα της έρευνας για τη χώρα μας παρουσιάζουν μια μικτή εικόνα. Ωστόσο, στον βασικό δείκτη, αυτόν της απασχόλησης, η Ελλάδα εξακολουθεί να μην τα πηγαίνει καλά.
«Σχεδόν σε κάθε χώρα περισσότερες γυναίκες αποφοιτούν από το πανεπιστήμιο από ό,τι άνδρες. Ωστόσο, αντιπροσωπεύουν μικρότερο μερίδιο του εργατικού δυναμικού σε όλους τους δείκτες μας. Αυτό είναι πιο αξιοσημείωτο στην Τουρκία, στην Ελλάδα και στην Ιταλία, όπου λιγότερες από τα δύο τρίτα των ενήλικων γυναικών απασχολούνται» σημειώνει ο Economist. Στον σχετικό πίνακα η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.
Οπως εξηγεί το βρετανικό περιοδικό, το χάσμα στα ποσοστά συμμετοχής στην εργασία σημαίνει ότι λιγότερες γυναίκες ανεβαίνουν σε υψηλότερες θέσεις στις επιχειρήσεις, γεγονός που τροφοδοτεί και το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ οι γυναίκες κερδίζουν περίπου 12% λιγότερα χρήματα από τους άνδρες.
Αχτίδα φωτός έρχεται από την καλή «επίδοση» της Ελλάδας σε ό,τι αφορά τη γονική άδεια. «Η δημιουργία οικογένειας μπορεί να δυσκολέψει πολλές γυναίκες να παραμείνουν στο εργατικό δυναμικό (ένα ζήτημα που ονομάστηκε “ποινή μητρότητας”). Δύο παράγοντες μπορούν να τις βοηθήσουν να κάνουν και τα δύο: η γενναιόδωρη γονική άδεια και η προσιτή φροντίδα των παιδιών. Η διάρκεια της άδειας μητρότητας μετ’ αποδοχών ποικίλλει ευρέως: η Ουγγαρία, η Ελλάδα, η Σλοβακία και οι Σκανδιναβικές χώρες είναι γενναιόδωρες» σημειώνει ο Economist.
Αδεια μητρότητας και πατρότητας
Στο σχετικό γράφημα η Ελλάδα πραγματοποίησε άλμα από το «ισοδύναμο των 21,3 εβδομάδων αμειβόμενης γονικής άδειας» το 2019, στο «ισοδύναμο των 51,9 εβδομάδων αμειβόμενης γονικής άδειας» τo 2023. Ενας από τους λόγους είναι ότι αυξήθηκε με νόμο του 2022 η χρονική διάρκεια της ειδικής άδειας προστασίας μητρότητας από έξι σε εννιά μήνες για μητέρες ασφαλισμένες στον ΕΦΚΑ που εργάζονται με σχέση ορισμένου ή αορίστου χρόνου σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις του ιδιωτικού τομέα.
Είναι αξιοσημείωτο ότι οι ΗΠΑ, παρά τον Τζο Μπάιντεν, παραμένουν η μόνη πλούσια χώρα όπου η κυβέρνηση δεν απαιτεί από τους εργοδότες να προσφέρουν στις νέες μητέρες ένα ελάχιστο διάστημα άδειας.
Σε ό,τι αφορά την άδεια πατρότητας, ο Economist τονίζει ότι «είναι επίσης σημαντική, καθώς συμβάλλει στον καταμερισμό του βάρους της φροντίδας των παιδιών μεταξύ των γονέων. Για να ενθαρρύνουν περισσότερες γυναίκες να εισέλθουν στο εργατικό δυναμικό, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα έχουν θεσπίσει τις πιο γενναιόδωρες πολιτικές άδειας πατρότητας στον ΟΟΣΑ (με 31 και 22 εβδομάδες αντίστοιχα), αν και λίγοι νέοι πατέρες επιλέγουν να μείνουν στο σπίτι».
Στην Ελλάδα, η άδεια πατρότητας αυξήθηκε το 2020 από μόλις δύο ημέρες σε 14 εργάσιμες, γι’ αυτό και η χώρα μας, από εκεί που βρισκόταν πολύ χαμηλά, «έπιασε» τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.
Συμμετοχή στην πολιτική
Σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή γυναικών στο Κοινοβούλιο, βρισκόμαστε κάτω του μέσου όρου με 24,2% (στοιχεία 2023), αλλά σημειώνεται κάποια αύξηση σε σύγκριση με το 18,3% του 2017. «Μελέτες έχουν δείξει ότι περισσότερες γυναίκες στην πολιτική ηγεσία οδηγούν σε μεγαλύτερη εστίαση στα δικαιώματα των γυναικών και στις οικογενειακές πολιτικές. Στην Ισλανδία, στη Σουηδία, στη Νορβηγία και στη Φινλανδία –τις τέσσερις πρώτες χώρες του δείκτη μας– οι γυναίκες κατέχουν τουλάχιστον το 45% των κοινοβουλευτικών εδρών. Στη Νότια Κορέα και στην Ιαπωνία, από την άλλη πλευρά, το μερίδιό τους είναι κάτω από 20%» σημειώνουν οι ερευνητές του Economist.
Γυναίκες σε θέσεις μάνατζερ
Πέρα από τον δείκτη της συμμετοχής στην αγορά εργασίας, ένας ακόμη πολύ σημαντικός είναι αυτός που αποτυπώνει την εκπροσώπηση των γυναικών σε ανώτερες διοικητικές θέσεις. Μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ έφτασε μόλις το 34,2%, από 33,8% που ήταν πέρυσι. Η Σουηδία, οι ΗΠΑ και η Πολωνία καταγράφουν τις καλύτερες επιδόσεις, με τις γυναίκες να κατέχουν πόστα μάνατζερ σε ποσοστό πάνω από 40%. Στην Ιαπωνία και στη Νότια Κορέα το ποσοστό είναι απογοητευτικό, 15% και 16%, αντίστοιχα. Η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο, αλλά όχι σε τραγικό σημείο, με ποσοστό 31,8%.
Σύμφωνα με την έρευνα του Economist, το ποσοστό των μελών διοικητικών συμβουλίων εταιρειών που είναι γυναίκες έφτασε για πρώτη φορά το 33% στις χώρες του ΟΟΣΑ. H ΕΕ ζητεί οι γυναίκες να αποτελούν το 40% των μελών των διοικητικών συμβουλίων μέχρι το 2026. Μέχρι στιγμής, όμως, μόνο πέντε από τα 22 μέλη της EE που εξετάζονται από την έρευνα του Economist έχουν πετύχει τον στόχο. Η Ελλάδα, με 28,3%, δεν τον έχει πετύχει.
Οπως εξηγούν, κλείνοντας, οι ερευνητές του Economist, δεν έχουν όλοι οι δείκτες την ίδια βαρύτητα για το τελικό αποτέλεσμα. Μεγαλύτερη βαρύτητα έχουν, για παράδειγμα, τα ποσοστά συμμετοχής στην εργασία. «Η φετινή μέση βαθμολογία είναι ελαφρώς υψηλότερη από την περυσινή, αν και στους περισσότερους δείκτες ο ρυθμός βελτίωσης ήταν αργός. Στις περισσότερες χώρες οι γυναίκες εξακολουθούν να αγωνίζονται για να σπάσουν τη “γυάλινη οροφή”» καταλήγει το δημοσίευμα.