Η Αμερική είναι ο νέος κόσμος ενώ η Ευρώπη είναι η Γηραιά Ηπειρος – και την ώρα που οι Αμερικανοί καθορίζουν το μέλλον, οι Ευρωπαίοι παραμένουν προσκολλημένοι στο παρελθόν. Τουλάχιστον όσον αφορά τη βιομηχανία της ψηφιακής τεχνολογίας.
Γιατί στις ΗΠΑ εδρεύουν 15 από τις 20 τεχνολογικές εταιρείες με τη μεγαλύτερη αξία και επιρροή στον κόσμο ενώ στην Ευρώπη μόλις μία. Γιατί στη Σίλικον Βάλεϊ τα μεγαλύτερα μυαλά συναντούν τους πιο τολμηρούς επιχειρηματίες. Γιατί στο Κογκρέσο διεξάγεται ένας έντονος διάλογος για τους τρόπους τιθάσευσης των τεχνολογικών κολοσσών με στόχο να λειτουργούν προς το δημόσιο συμφέρον. Η γερουσιαστής Ελίζαμπεθ Γουόρεν, για παράδειγμα, υποψήφια για το προεδρικό χρίσμα των Δημοκρατικών ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2020, τάσσεται υπέρ της διάσπασης του Facebook.
Σύμφωνα, ωστόσο, με τον Economist όποιος θέλει να μάθει ποιο θα είναι το μέλλον της πιο ισχυρής βιομηχανίας της εποχής μας, θα πρέπει να εστιάσει την προσοχή του «όχι στην Ουάσινγκτον και την Καλιφόρνια αλλά στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο (γιατί) ενώ η Αμερική αμφιταλαντεύεται, η Ευρώπη ενεργεί».
Την Τρίτη, 26 Μαρτίου μάλιστα αυτή η ευρωπαϊκή ενεργητικότητα αποκαλύφθηκε με κοινοβουλευτικές διαδικασίες στην Ευρωβουλή, όπου ψηφίστηκε η αλλαγή της νομοθεσίας σχετικά με τα ψηφιακά πνευματικά δικαιώματα (digital copyright). Λίγες ημέρες νωρίτερα δε, οι Βρυξέλλες είχαν επιβάλει στην Alphabet (μητρική εταιρεία της Google) πρόστιμο-μαμούθ ύψους 1,5 δισ. ευρώ για «αντι-ανταγωνιστική» συμπεριφορά στην αγορά διαφημίσεων.
Το κυριότερο, όμως, είναι ότι «η ΕΕ εγκαινιάζει ένα ξεχωριστό τεχνολογικό δόγμα με στόχο να ανακτήσουν οι χρήστες τον έλεγχο των προσωπικών τους δεδομένων και των κερδών που αυτά συνεπάγονται, αναγκάζοντας τις τεχνολογικές εταιρείες να ανοιχτούν στον ανταγωνισμό. Η επιτυχία του εγχειρήματος θα μπορούσε να ωφελήσει εκατομμύρια χρήστες, να δώσει ώθηση στην οικονομία και να συμβάλει στη χαλιναγώγηση των τεχνολογικών κολοσσών οι οποίοι κατέληξαν να είναι πανίσχυροι δίχως να επιδεικνύουν την ανάλογη υπευθυνότητα».
Ομως το ζήτημα δεν αφορά μόνον την παραβίαση της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας. Γιατί οι τεχνολογικοί κολοσσοί και κυρίαρχοι του Διαδικτύου είναι υπόλογοι όχι μόνο για τη στρέβλωση του ανταγωνισμού εις βάρος των καταναλωτών αλλά και για την υπονόμευση (μέσω της παραπληροφόρησης) της δημοκρατίας και τον μη σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων, μέσω της παραβίασης της ιδιωτικότητας των χρηστών.
Η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης συνεπάγεται τη διαρκή αύξηση της ζήτησης για πληροφορίες, και αυτό σημαίνει ότι τα δεδομένα, προσωπικά και μη, αποτελούν μια νέα τεράστια πηγή εσόδων. «Τίθενται, όμως, κάποια κρίσιμα ερωτήματα: ποιος ελέγχει τα δεδομένα; Πώς πρέπει να διανέμονται τα κέρδη;» υπογραμμίζουν οι συντάκτες του άρθρου, σημειώνοντας πως το μοναδικό με το οποίο σχεδόν όλοι συμφωνούν είναι πως ο άνθρωπος αυτός «δεν μπορεί να είναι ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ, το αφεντικό του Facebook των σκανδάλων».
Η ιδέα του να απαντήσει πρώτη η Ευρώπη στα εν λόγω ερωτήματα πιθανώς να ξενίζει όλους όσοι θεωρούν πως είναι μια «επιχειρηματική έρημος και πνευματική πατρίδα της γραφειοκρατίας». Στην πραγματικότητα, ωστόσο, η Ευρώπη έχει πολλές καινοτόμες ιδέες αλλά και τη δυνατότητα να τις εφαρμόσει. Κυρίως γιατί το ένα τέταρτο των εσόδων των «big five» της βιομηχανίας της τεχνολογίας – της Alphabet, της Amazon, της Apple, του Facebook και της Microsoft – προέρχονται από την Ευρώπη. Γιατί η Ευρώπη είναι το μεγαλύτερο οικονομικό μπλοκ στον κόσμο με αποτέλεσμα οι όποιες προδιαγραφές της να υιοθετούνται από τις αναδυόμενες αγορές. Γιατί λόγω των δικτατοριών του παρελθόντος σέβεται περισσότερο και, κατ’ επέκταση, προστατεύει αρτιότερα την ιδιωτικότητα. Γιατί οι ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές υπόκεινται λιγότερο από τις αντίστοιχες αμερικανικές στην επιρροή των όποιων ισχυρών λόμπι.
Πυλώνες και, συγχρόνως, στόχοι της ευρωπαϊκής στρατηγικής είναι η προστασία της ιδιωτικότητας αλλά και η τόνωση του ανταγωνισμού. Ο πρώτος ορίζει πως οι χρήστες πρέπει έχουν τον απόλυτο έλεγχο των όποιων προσωπικών δεδομένων ή μάλλον όλων των δεδομένων που τους αφορούν, το δικαίωμα, δηλαδή, όχι μόνον να τα τροποποιούν κατά βούληση όποτε το επιθυμούν, αλλά και να αποφασίζουν ποιοι μπορούν να τα χρησιμοποιούν. Εχοντας αυτό κατά νου, οι Ευρωπαίοι θέσπισαν τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία των Δεδομένων (General Data Protection Regulation), οι αρχές του οποίου έχουν ήδη υιοθετηθεί από πολλές χώρες σε όλον τον κόσμο.
Το επόμενο βήμα αφορά την απελευθέρωση της διαλειτουργικότητας (interoperability) των υπηρεσιών, ούτως ώστε οι χρήστες να μπορούν εύκολα να αλλάζουν παρόχους, επιλέγοντας εταιρείες που προσφέρουν τους καλύτερους οικονομικούς όρους ή αντιμετωπίζουν καλύτερα τους πελάτες τους. «Φανταστείτε να μπορούσατε να μεταφέρετε όλους τους φίλους σας στο Acebook, μια εταιρεία που σέβεται περισσότερο από το Facebook την ιδιωτικότητα και σας προσφέρει και ένα ποσοστό επί των διαφημιστών εσόδων της», προτρέπουν οι συντάκτες του Economist.
Ταυτόχρονα, όμως, οι Ευρωπαίοι θέλουν πάση θυσία να προστατέψουν τον υγιή ανταγωνισμό. Αυτό σημαίνει ότι οι κυρίαρχοι της ψηφιακής εποχής θα πρέπει να αντιμετωπίζουν ισότιμα τους ανταγωνιστές τους που χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες τους. Η Uber, οπότε, θα πρέπει να επιτρέπει σε όλες τις εταιρείες ιδιωτικών μετακινήσεων την πρόσβαση στη βάση δεδομένων της και η Google να μην ανταγωνίζεται με αθέμιτα μέσα τις ανταγωνιστικές εφαρμογές περιήγησης που χρησιμοποιούν το δικό της λειτουργικό σύστημα.
Η ευρωπαϊκή προσέγγιση επιτρέπει στους χρήστες να προστατεύουν την ιδιωτικότητά τους αλλά και να αξιοποιούν, εάν το επιθυμούν, προς όφελός τους τα προσωπικά δεδομένα τους. Διασφαλίζοντας την διαλειτουργικότητα μεταξύ των παρόχων αναμένεται πως θα τονωθεί ο ανταγωνισμός, συμβάλλοντας, έτσι, στη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και την αύξηση των επιλογών για τους χρήστες. «Το αποτέλεσμα θα πρέπει να είναι μια οικονομία στην οποία οι καταναλωτές θα είναι οι κυρίαρχοι ενώ οι πληροφορίες και η ισχύς θα έχουν διαμοιραστεί. Αυτό πιθανώς να μην αποδειχτεί ιδιαίτερα βολικό για τους τεχνολογικούς κολοσσούς. Ενδέχεται να αναγκαστούν να προσφέρουν ένα μέρος των κερδών τους στους χρήστες τους, να επενδύσουν περισσότερα ή να χάσουν μερίδιο της αγοράς».
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη έγκειται στο ενδεχόμενο να μην ακολουθήσουν όλοι, κυρίως, οι Αμερικανοί, τον δρόμο που έχει ξεκινήσει να χαράσσει. Θα μπορούσε έτσι να μετατραπεί στα «Γκαλαπάγκος της τεχνολογίας». Υπάρχουν σημάδια, ωστόσο, ότι οι Αμερικανοί παρατηρούν με προσοχή τις προσπάθειες των Ευρωπαίων. Ενδεικτικό είναι ότι πρόσφατα στην Καλιφόρνια ψηφίστηκε νόμος παρόμοιος με τον ευρωπαϊκό Γενικό Κανονισμό για την Προστασία των Δεδομένων.