«Μπορεί η συμφωνία της Μελόνι, ύψους 8 δισ. δολαρίων, για φυσικό αέριο από την Λιβύη, να τροφοδοτήσει μια ιταλική αναγέννηση; Μια γενιά μετά από τα πάρτι του Μπερλουσκόνι με τον Καντάφι, η Ιταλία σφυρηλατεί εκ νέου δεσμούς με στόχο μεγαλύτερη επιρροή, λιγότερους μετανάστες και πολύ λιγότερη ρωσική ενέργεια».
Ετσι διάβασαν οι Times του Λονδίνου τη συμφωνία που υπέγραψε το Σάββατο, 28 Φεβρουαρίου, η ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι στην Τρίπολη της Λιβύης: Αφορά την προμήθεια φυσικού αερίου, ύψους 8 δισ. δολαρίων, και αποτελεί τη μεγαλύτερη μεμονωμένη επένδυση στον ενεργειακό τομέα της Λιβύης εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες. Η συμφωνία υπεγράφη μεταξύ της Εθνικής Πετρελαϊκής Εταιρείας της Λιβύης και της ιταλικής, κρατικής Eni.
Η Μελόνι πήρε επίσης από την προσωρινή κυβέρνηση της Λιβύης (τη φιλοτουρική κυβέρνηση που υπέγραψε το παράνομο τουρκολυβικό μνημόνιο) και μια συμφωνία για τον έλεγχο των ροών της «παράτυπης μετανάστευσης». Η ίδια δήλωσε στην Τρίπολη ότι η Λιβύη είναι «θεμελιώδης σύμμαχος» της Ιταλίας και πρόσθεσε: «Η Λιβύη ξέρει ότι μπορεί να βασίζεται στην Ιταλία».
Η Μελόνι, λένε διπλωματικοί αναλυτές, θέλει να ανακτήσει τον «στρατηγικό ρόλο της Ιταλίας στη Μεσόγειο» που υποβαθμίστηκε τα τελευταία χρόνια και έδωσε την ευκαιρία σε άλλες, «αναδυόμενες δυνάμεις», όπως η Τουρκία να εκμεταλλευτούν το κενό. Από την άλλη πλευρά, η Ιταλία επιδιώκει να εξασφαλίσει νέες προμήθειες φυσικού αερίου για να αντικαταστήσει τις ρωσικές. Και παρακάμπτει μεταξύ άλλων και την Τουρκία που διεκδικεί (ματαίως) τον ρόλο του «τροχονόμου».
Αλλωστε η ιταλική ενεργειακή εταιρεία Eni δραστηριοποιείται εδώ και χρόνια στο εσωτερικό της Λιβύης και ειδικά στα βόρεια και δυτικά τμήματα της χώρας. Παράλληλα με τη συμφωνία για την άντληση 21 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων αερίου ημερησίως, η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Ιταλίας ανακοίνωσε την παράδοση πέντε ακόμη περιπολικών σκαφών (χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ) στη λιβυκή ακτοφυλακή.
Ο λόγος προφανής και ταιριάζει με την ατζέντα και τις προεκλογικές δεσμεύσεις της ακροδεξιάς πολιτικού: η αναχαίτιση των μεταναστευτικών ροών που κατευθύνονται προς την Ιταλία.
Σύμφωνα με τους Times πάντως, εάν ευοδωθούν τα σχέδια της Μελόνι η Ιταλία θα μπορούσε να μετατραπεί σε ευρωπαϊκή πύλη για το αφρικανικό φυσικό αέριο «ανακτώντας την επιρροή της στη Λιβύη».
Οι δύο όψεις
Οι ευρύτερες διαστάσεις των τελευταίων εξελίξεων αναδεικνύουν δύο όψεις για την Ελλάδα. Η πρώτη ξεκάθαρα αρνητική όψη είναι ότι η συμφωνία της Μελόνι έγινε με μια κυβέρνηση που είναι φιλοτουρκική και αυτονοήτως απέναντί μας: έχει προσδεθεί στο άρμα του Ερντογάν και συμπράττει μαζί του σε παράνομες ενέργειες που παραβιάζουν κραυγαλέα το Δίκαιο της Θάλασσας.
Προκύπτει και ένα ακόμη ζήτημα. Η Ελλάδα τονίζει ότι η κυβέρνηση της Τρίπολης δεν νομιμοποιείται να να συνάπτει συμφωνίες, όπως πχ. το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο με την Τουρκία. Από αυτή τη σκοπιά πώς νομιμοποιείται η ίδια κυβέρνηση να συνάψει ενεργειακή συμφωνία με την Ιταλία;
Η όψη που δυνητικά θα μπορούσε να αποδειχθεί λιγότερο αρνητική -αλλά αυτό μένει να φανεί- συνδέεται με το εξής ερώτημα: Μπορεί η συμφωνία της κυβέρνησης της Τρίπολης με την Ιταλία, μια χώρα της ΕΕ, με παράκαμψη του Ερντογάν -που πατρονάρει τον Ντμπέιμπα και τους υπόλοιπους της κυβέρνησης- να φέρει στο μέλλον τη χώρα πιο κοντά στη Δύση;
Η «σταθεροποίηση» και οι φατρίες
Από την Τρίπολη, η Μελόνι δήλωσε ότι πρόθεση της Ιταλίας είναι «να αποφευχθεί ο κίνδυνος, ορισμένες επιρροές, να δράσουν για την αποσταθεροποίηση και όχι για την σταθεροποίηση» της χώρας.
Από την άλλη πλευρά, όπως σημείωσε το Associated Press, η συμφωνία με την Ιταλία βαθαίνει το ρήγμα ανάμεσα στην κυβέρνηση της Τρίπολης και την πλευρά του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, επικεφαλής του Λιβυκού Εθνικού Στρατού —του ισχυρού άνδρα της ανατολικής Λιβύης που διατηρεί καλές σχέσεις με την Ελλάδα.
Οπως εξήγησε το διεθνές πρακτορείο, «η Μελόνι είναι ο κορυφαίος ευρωπαίος αξιωματούχος που επισκέπτεται την πλούσια σε πετρέλαιο Λιβύη από τότε που η χώρα απέτυχε να διεξαγάγει προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές τον Δεκέμβριο του 2021. Η εξέλιξη αυτή ώθησε το κοινοβούλιο της Λιβύης που έχει την έδρα του στο ανατολικό τμήμα της χώρας να διορίσει μια αντίπαλη κυβέρνηση μετά την άρνηση του Ντμπέιμπα να παραιτηθεί. Η Λιβύη για το μεγαλύτερο μέρος της τελευταίας δεκαετίας διοικείται από αντίπαλες κυβερνήσεις — η μία με έδρα την ανατολική πλευρά της χώρας και η άλλη στην Τρίπολη, στα δυτικά».
Αέριο και σφαίρες επιρροής
Στο επίπεδο των ροών του φυσικού αερίου, όπου κι εκεί η Τουρκία φιλοδοξεί να καταστεί κόμβος για το ρωσικό αέριο προς την Ευρώπη, η οικονομική και γεωπολιτική διάσταση των συμφωνίας Ιταλίας – Λιβύης έχει επίσης τη σημασία της.
«Μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία πριν από σχεδόν ένα χρόνο, η Ιταλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες προσπάθησαν να αντικαταστήσουν το ρωσικό φυσικό αέριο με προμήθειες ενέργειας από τη Βόρεια Αφρική και άλλες πηγές» σχολίασε το Politico.
Οι τελευταίες εξελίξεις φαίνεται ότι επαναφέρουν σύμφωνα με τους αναλυτές την Ιταλία σε μια σφαίρα επιρροής από την οποία είχε απομακρυνθεί. Η επιρροή της χώρας στη Λιβύη έχει μειωθεί σε σύγκριση με τις μέρες του 2008, όταν ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι έκανε πάρτι με τον Καντάφι και ζητούσε συγγνώμη για την αποικιακή κυριαρχία της Ιταλίας.
Το 2011, η Ιταλία εντάχθηκε διστακτικά στην εκστρατεία του ΝΑΤΟ κατά του Καντάφι. Αργότερα τάχθηκε στο πλευρό της Τρίπολης και της δυτικής Λιβύης όταν η χώρα χωρίστηκε σε αντιμαχόμενες ανατολικές και δυτικές σφαίρες.
Ωστόσο ο Ερντογάν πήρε εκείνος το πάνω χέρι ως κορυφαίος σύμμαχος του καθεστώτος της Τρίπολης.
Για να γίνει δε αντιληπτό πόσο βαθιά έχει διεισδύσει ο Ερντογάν στην κυβέρνηση της Τρίπολης, έχει ενδιαφέρον μια λεπτομέρεια που επισήμαναν οι Times του Λονδίνου: «Η Τουρκία λέγεται ότι εκπαιδεύει τους λιμενικούς που χρησιμοποιούν τα περιπολικά σκάφη που προμήθευσαν προηγουμένως η Ιταλία και η ΕΕ»!