Σίγουρα κάποιοι θα έχουν τη ναζιστική σημαία καταχωνιασμένη κάπου στα σπίτια τους ενώ όχι λίγοι φέρονται και μάλλον είναι νοσταλγοί του εθνικοσοσιαλισμού. Αλλά η ουσιαστική και άβολη αλήθεια (και εν μέρει υποτιμημένη από τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις) είναι ότι το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) είναι ένα κόμμα-φωτοτυπία των αντίστοιχων λαϊκiστικών και υπέρ της εθνικής κυριαρχίας κομμάτων που ενισχύονται σε όλη την Ευρώπη, ειδικά στη Γαλλία αλλά και στη Γερμανία, όπως και στην Ιταλία (όπου η ακροδεξιά έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στην κυβέρνηση δια στόματος της πρωθυπουργού Τζόρτζα Μελόνι).
Οπως εξηγεί σε ανάλυσή του ο Μάσιμο Νάβα της Corriere della Sera, oι τόνοι και τα συνθήματα μπορεί να διαφέρουν, τόσο που οι ακροδεξιές δυνάμεις της Ιταλίας και της Γαλλίας να αποστασιοποιούνται από τη γερμανική Ακροδεξιά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ωστόσο έχουν παρόμοια κοινωνική και εκλογική βάση και κοινά σημεία αναφοράς.
«Ο λαός του AfD αποτελείται από εργάτες, άνεργους, μέλη της ξεπεσμένης κατώτερης μεσαίας τάξης, από νέους χωρίς δουλειά και δίχως μέλλον. Και ο εφιάλτης αυτών των ανθρώπων είναι η μετανάστευση, ο συνήθης ξένος που καθιστά τις πόλεις επικίνδυνες, στερεί δουλειές και καταχράται κοινωνικές υπηρεσίες […] Το κίνημα του AfD βρίσκεται σε άνοδο, το Μεταναστευτικό έχει δώσει μια τρομερή ώθηση για τη συγκέντρωση ψήφων μεταξύ των συντηρητικών, των ηλικιωμένων και των ανασφαλών μικροαστών και έχει προσφέρει προπαγανδιστικά επιχειρήματα ενάντια στην “εγωιστική και γραφειοκρατική” Ευρώπη. Το AfD βάλλει άλλοτε κατά του κοινού νομίσματος και άλλοτε καταγγέλλει τον εξισλαμισμό της Γερμανίας. Η άνοδός του βασίζεται σε εύκολα και χυδαία συνθήματα, από αντι-ισλαμική προπαγάνδα και αντισημιτικές θέσεις, αλλά και από μια ευφυή εκστρατεία πανεπιστημιακών καθηγητών και οικονομολόγων που συγκαταλέγονται μεταξύ των θεμελιωτών του κινήματος», συνοψίζει ο ιταλός αρθρογράφος.
Αυτοί που πληρώνουν το τίμημα είναι οι Χριστιανοδημοκράτες (CDU) αλλά κυρίως οι συγκυβερνώντες Σοσιαλδημοκράτες (SPD) των οποίων η εργατική και λαϊκή βάση είναι ευαίσθητη στις σειρήνες του λαϊκισμού. Παρόμοια τύχη είχαν και άλλα μεγάλα κεντροαριστερά κόμματα ανά την Ευρώπη, ωστόσο στη Γερμανία υφίσταται ένα συγκεκριμένο δεδομένο που αφορά την πρώην κομμουνιστική επικράτεια της χώρας: «35 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η Γερμανία εξακολουθεί να μην έχει επανενωθεί κοινωνικά και οικονομικά και στα ανατολικά κρατίδια, οι Ossi, όπως αποκαλούνται οι Ανατολικογερμανοί, ειδικά οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, αισθάνονται ακόμα μια περίεργη νοσταλγία για την προηγούμενη εποχή. Σίγουρα όχι για ένα από τα πιο σκληρά καθεστώτα στον κομμουνιστικό κόσμο, για τη μυστική αστυνομία και για ένα εκτενές δίκτυο παρακολούθησης, αλλά για ένα σύστημα που εξακολουθούσε να εγγυάται ένα αξιοπρεπές επίπεδο δημόσιων υπηρεσιών και κοινωνικής προστασίας και ασφάλισης, από την κούνια μέχρι τον τάφο, όπως λεγόταν, για ένα σύστημα που κρατούσε στο περιθώριο και σε ξεχωριστούς χώρους τους ξένους επισκέπτες (κυρίως από χώρες του κομμουνιστικού μπλοκ)», γράφει ο Μάσιμο Νάβα.
Ειδικά για τους ξένους στην Ανατολική Γερμανία, ο ιταλός αρθρογράφος σημειώνει πως ήδη από την κομμουνιστική εποχή, οι χιλιάδες ξένοι φοιτητές και εργάτες που προσκαλούνταν στο όνομα της αλληλεγγύης μεταξύ των σοσιαλιστικών χωρών, δεν βλέπονταν με καλό μάτι από τους Ανατολικογερμανούς, μεταξύ των οποίων υπήρχαν ακόμη βετεράνοι και νοσταλγοί του Ράιχ.
Ομως τα τελευταία χρόνια, η ανατολική Γερμανία έχει κατακλυστεί από ξένους, εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες από την Ασία και τη Μέση Ανατολή και, την τελευταία διετία, από την Ουκρανία. «Οι Ανατολικογερμανοί δεν νοιάζονται για το χρώμα του δέρματός τους, αλλά το ότι είναι ξένοι, δηλαδή η “αιτία” της κοινωνικής αναταραχής, της φτώχειας, των θέσεων εργασίας που δεν υπάρχουν, της απώλειας της ταυτότητας», εξηγεί ο Μάσιμο Νάβα.
«Ουσιαστικά οι Ανατολικογερμανοί εξακολουθούν να αισθάνονται πολίτες δεύτερης κατηγορίας (παρά την ιλιγγιώδη ανάπτυξη πόλεων όπως η Λειψία και η Δρέσδη και τις τεράστιες δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις που άλλαξαν ριζικά την εικόνα αυτού του τμήματος της Γερμανίας). Ως εκ τούτου όσο πιο ανατολικά τόσο πιο υψηλά τα ποσοστά του AfD», προσθέτει, κάνοντας λόγο για ένα «μαύρο κύμα» που σαρώνει την ανατολική Γερμανία, παρότι το χρώμα του ακροδεξιού κόμματος είναι το μπλε, το «χρώμα της ανανέωσης και της εμπιστοσύνης στο μέλλον», όπως δηλώνουν τα ηγετικά στελέχη του κόμματος.
Το γαλλικό συντηρητικό περιοδικό Le Point εστίασε την προσοχή του στην εξαιρετική επιτυχία του AfD στο Γκέρλιτς, μια κομψή και προηγμένη πόλη στη γερμανοπολωνική μεθόριο, όπου το ακροδεξιό κόμμα έλαβε το 40,1% των ψήφων. Το CDU έπεσε στο 27% ενώ οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Πράσινοι κατατροπώθηκαν. Ο Χάγιο Εξνερ, επικεφαλής του AfD στο περιφερειακό συμβούλιο του Γκέρλιτς , είπε πως «δεν μπορούμε πλέον να μιλάμε για μια απλή ψήφο διαμαρτυρίας. Εδώ και χρόνια το AfD ξεπερνά το 30%. Εχουμε γίνει ένα μαζικό κόμμα με ψηφοφόρους που προέρχονται από κάθε κατηγορία της κοινωνίας – εξειδικευμένοι εργαζόμενοι, μισθωτοί, άνεργοι, δημόσιοι υπάλληλοι, δικηγόροι και ολοένα περισσότεροι νέοι».
Η μετανάστευση ήταν το κεντρικό θέμα της προεκλογικής εκστρατείας του κόμματος ενόψει των ευροεκλογών, ειδικά στο Γκέρλιτς, καθώς αποτελεί έναν μεταναστευτικό κόμβο, όπου συγκλίνουν οι μεταναστευτικές οδοί από τα Βαλκάνια και τη Λευκορωσία. Και μετά τους Σύρους και τους Αφγανούς άρχισαν να καταφτάνουν οι Ουκρανοί, εντείνοντας την αίσθηση ανασφάλειας των ντόπιων. «Η περιφέρειά μας καταρρέει. Πρέπει να δίνουμε ένα διαμέρισμα με τηλεόραση σε κάθε Ουκρανό που περνά τα σύνορα; Πρέπει να επιδοτούμε Αφγανούς που εγκαθίστανται εδώ; Δεν υπάρχουν πλέον θέσεις για τα παιδιά μας στο σχολείο. Οι άνθρωποι παρακολουθούν αβοήθητοι από τα παράθυρά τους τους διακινητέε να φέρνουν πρόσφυγες και μετανάστες στη χώρα μας», ανέφερε σχετικά ο ακροδεξιός πολιτικός.
Σημειωτέον ότι το 16% του ξένου πληθυσμού του Γκέρλιτς αποτελείται κυρίως από Πολωνούς, οι οποίοι έχουν εδώ και καιρό ενσωματωθεί πλήρως. Πρακτικά οι Πολωνοί είναι η ραχοκοκαλιά της οικονομίας της περιοχής. Δραστηριοποιούνται κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών και στην εστίαση και στη φιλοξενία. Ακολουθούν οι Ουκρανοί, οι οποίοι αρχικά ήταν ευπρόσδεκτοι από τους ντόπιους, πλέον, όμως, η αλληλεγγύη δεν είναι, όπως παντού άλλωστε, τόσο ισχυρή. Τα σκάνδαλα και οι εξωφρενικοί ισχυρισμοί – τύπου «δεν ήταν όλα τα μέλη των SS εγκληματίες», όπως δήλωσε ο επικεφαλής του ευρωψηφοδελτίου του AfD Μαξιμίλιαν Κραχ – δεν είχαν καμία επίπτωση στο εκλογικό αποτέλεσμα.
Ο πρώτος που είχε επισημάνει, μετά την πτώση του Τείχους, πως οι δύο Γερμανίες θα έπρεπε να αναπτυχθούν παράλληλα, ήταν ο Βίλι Μπραντ, ο ιστορικός Σοσιαλδημοκράτης πρώην καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας. Στην πραγματικότητα, όμως, το χάσμα μεταξύ των δύο Γερμανιών, αντί να γεφυρωθεί, διευρύνθηκε. Η αναδιάρθρωση του απαρχαιωμένου και αναποτελεσματικού βιομηχανικού συστήματος της πρώην κομμουνιστικής Γερμανίας υπήρξε βάναυση, με χιλιάδες Ανατολικογερμανούς να χάνουν τη δουλειά τους ή να αναγκάζονται να μεταναστεύσουν στη δυτική επικράτεια της πατρίδας τους.
Ο κοινωνικός ιστός παρέμεινε εύθραυστος με την αγανάκτηση και την απογοήτευση να καθίστανται σταδιακά κυρίαρχα συναισθήματα. Και η εξαιρετική επιτυχία του AfD στο Γκέρλιτς προκαλεί μεγαλύτερη ανησυχία ενόψει των τοπικών εκλογών που θα διεξαχθούν στη Σαξονία (όπου ανήκει το Γκέρλιτς, όπως επίσης η Δρέσδη και η Λειψία) τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Το εν λόγω κρατίδιο, γόνιμο έδαφος για την ακροδεξιά, κυβερνάται εδώ και τριάντα χρόνια από το συντηρητικό CDU, το οποίο αρνείται να συμμαχήσει με το AfD, παρά τις πιέσεις ορισμένων τοπικών ηγετών και στελεχών του κόμματος. Αυτή τη φορά, ωστόσο, ορισμένοι φοβούνται και προειδοποιούν πως το ακροδεξιό κόμμα θα μπορούσε να ανατρέψει το συνασπισμό μεταξύ του CDU, του SPD και των Πράσινων. Και έπειτα από έναν χρόνο, το φθινόπωρο του 2025, στη Γερμανία θα διεξαχθούν ομοσπονδιακές εκλογές.
Επιπλέον τα προηγούμενα χρόνια τα ανατολικά κρατίδια της Γερμανίας συγκλονίστηκαν από μια σειρά από περιστατικά αντισημιτισμού και ισλαμιστικής τρομοκρατίας, τα οποία τρόμαξαν την κοινή γνώμη και ενθάρρυναν την αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων με νεαρούς νεοναζί, απογοητευμένους ψηφοφόρους της αριστεράς, περιθωριοποιημένους πρώην αξιωματούχους, ξενοφοβικούς και ρατσιστικούς κύκλους να ελκύονται από μια πολιτική πρόταση με στόχο την ανάκτηση και την προάσπιση της εθνικής ταυτότητας.
Η ισλαμοφοβία άρχισε να εντείνεται εκ νέου στην Ευρώπη μετά από το κύμα τρομοκρατικών επιθέσεων που σημειώθηκαν την περίοδο 2015-2020, περιλαμβανομένης και της Γερμανίας, όπου σημειώθηκαν εννέα συνολικά επιθέσεις από ισλαμιστές τρομοκράτες. Αρνητικά επέδρασε στην κοινή γνώμη και η αύξηση της εγκληματικότητας με δράστες πρόσφυγες και μετανάστες, γεγονός που εξηγεί γιατί το AfD αυξάνει τα ποσοστά του και σε πλούσια κρατίδια της Γερμανίας, όπου δεν υπάρχουν μεν άνεργοι αλλά υπάρχουν άνθρωποι που δεν καλοβλέπουν τους ξένους. Προς το παρόν τα στελέχη του AfD αναμένουν το τελικό αποτέλεσμα των εκλογών στη Γαλλία, ευελπιστώντας, φυσικά, να επικρατήσει ο Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν, ώστε να μπορούν να πουν μετά πως «σύντομα θα ανέλθουμε και εμείς στην εξουσία».