Από τότε που ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανέλαβε την εξουσία στην Τουρκία πριν από δύο δεκαετίες, έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον για την Αφρική, καθώς είδε στην ήπειρο πολλές οικονομικές, στρατιωτικές και διπλωματικές ευκαιρίες.
Το BBC επισημαίνει ότι ο δεσμός μεταξύ της Αγκυρας και της αφρικανικής ηπείρου είναι πιθανό να γίνει ακόμη πιο ισχυρός, αν ο Ερντογάν επανεκλεγεί.
Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου έχει τα μάτια του στραμμένα περισσότερο στην Ευρώπη και τη Δύση και είναι λιγότερο πιθανό να θέσει ως προτεραιότητά του τις σχέσεις της Τουρκίας με την Αφρική.
Ακόμα όμως και αν κερδίσει τις εκλογές, ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας όσον αφορά την Αφρική θα χρειαστεί χρόνο για να αλλάξει, σημειώνουν οι ειδικοί και προσθέτουν ότι η σχέση είναι τόσο προσοδοφόρα για την Αγκυρα, που αποκλείεται να την αφήσει να χαλάσει.
Πότε «απογειώθηκαν» οι σχέσεις Τουρκίας-Αφρικής;
Οι σπόροι για την ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ της Αφρικής και της Τουρκίας φυτεύτηκαν όταν ο Ερντογάν ήταν πρωθυπουργός, το 2003, καθώς ο τούρκος πολιτικός είδε στην Αφρική πιθανά οικονομικά κέρδη.
«Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η τουρκική οικονομία γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και αναζητούσε νέες αγορές», είπε ο ειδικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής Σερκάν Ντεμιρτάς, επικεφαλής του γραφείου της Χουριέτ στην Αγκυρα και ειδικός στην τουρκική εξωτερική πολιτική.
«Μια ποικιλόμορφη αγορά με περισσότερες από 50 χώρες και περισσότερους από 1,2 δισεκατομμύρια ανθρώπους προσφέρει προσοδοφόρες ευκαιρίες για τους Τούρκους εξαγωγείς και επιχειρηματίες», πρόσθεσε ο ίδιος.
Το ετήσιο εμπόριο της Τουρκίας με την ήπειρο αυξήθηκε από 5,4 δισ. δολάρια σε 34,5 δισ. δολάρια μεταξύ 2003 και 2021, σύμφωνα με στοιχεία του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, με αιχμή του δόρατος τα χημικά, τον χάλυβα και τα δημητριακά.
Οι Τούρκοι επιθυμούσαν να τονίσουν ότι αυτή δεν ήταν μια εκμεταλλευτική σχέση και το 2013, ο τότε πρωθυπουργός Ερντογάν δήλωσε σε επίσκεψή του στη Γκαμπόν ότι «η Αφρική ανήκει στους Αφρικανούς, δεν είμαστε εδώ για τον χρυσό σας».
Η διπλωματία των όπλων
Οι συμφωνίες για τα όπλα -που αναφέρονται επίσης ως «διπλωματία των μη επανδρωμένων αεροσκαφών»- είναι μία πηγή εσόδων για την Αγκυρα.
Αφού απέδειξε την αξία του στη Λιβύη, την Αρμενία και την Ουκρανία, το μη επανδρωμένο αεροσκάφος Bayraktar TB-2 παρουσιάζεται τώρα ως το τέλειο όπλο για τη στόχευση των κινούμενων και ευέλικτων τζιχαντιστικών ομάδων που κρύβονται στο Σαχέλ της Δυτικής Αφρικής.
Τον Μάρτιο, 12 από τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη έφτασαν στην πρωτεύουσα του Μάλι, Μπαμακό.
Παρουσία του ηγέτη της χούντας του Μάλι, συνταγματάρχη Ασίμι Γκοϊτά, και λίγων τούρκων διπλωματών, ο υπουργός Αμυνας του Μάλι καλωσόρισε τη νέα παρτίδα των όπλων λέγοντας ότι «μπορούν να βοηθήσουν για να γίνουν πιο ακριβείς οι επιθέσεις του πυροβολικού και της αεροπορίας».
Εκτός από το Μάλι, η Τουρκία έχει πουλήσει μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην Μπουρκίνα Φάσο, το Τόγκο και τον Νίγηρα -τα τέσσερα κράτη του Σαχέλ, που προσπαθούν απεγνωσμένα να καταπολεμήσουν την άνοδο των ισλαμιστών μαχητών στην περιοχή.
Η Τουρκία έχει επίσης εμπλακεί σε συνομιλίες με το Μπενίν, το οποίο μέχρι πρόσφατα δεν είχε πληγεί από την ισλαμιστική εξέγερση, αλλά τώρα βλέπει αύξηση των επιθέσεων και των εισβολών στο έδαφός του.
Το Μαρόκο, η Τυνησία, η Αιθιοπία, η Νιγηρία και η Σομαλία επίσης έχουν αγοράσει Bayraktar.
Η Κίνα εξακολουθεί να κυριαρχεί σε αυτή την αγορά στην ήπειρο, όμως η Τουρκία δίνει στις αφρικανικές χώρες μια πιο προσιτή επιλογή με μικρότερη λίστα αναμονής.
Η Αγκυρα προσφέρει επίσης και άλλο στρατιωτικό υλικό.
Τεθωρακισμένα οχήματα και οχήματα εκκαθάρισης ναρκών, συστήματα αισθητήρων και επιτήρησης και τυφέκια αποτελούν μέρος των πολλών εξοπλιστικών συμφωνιών που έχει υπογράψει πρόσφατα η Τουρκία με αφρικανικές χώρες.
Συνολικά, 30 κράτη της ηπείρου έχουν κάποιου είδους συμφωνία που σχετίζεται με την ασφάλεια με την Τουρκία -21 από αυτές επικυρώθηκαν το 2017- σύμφωνα με έκθεση του Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας.
Εκτός από την επένδυση σε αντιτρομοκρατικές πρωτοβουλίες, η Αγκυρα έχει επίσης αυξήσει την ανθρωπιστική της βοήθεια σε χώρες όπως η Νιγηρία, η Μαυριτανία και ο Νίγηρας.
Πενήντα επισκέψεις σε 30 αφρικανικές χώρες!
Εκτός από τις στρατιωτικές και εμπορικές συμφωνίες, ο Ερντογάν έχει δραστηριοποιηθεί έντονα στην εδραίωση της σχέσης Τουρκίας-Αφρικής.
Το 2005, η Τουρκία έγινε μέλος-παρατηρητής της Αφρικανικής Ενωσης, προτού αναβαθμιστεί στο ρόλο του στρατηγικού εταίρου τρία χρόνια αργότερα.
Η Τουρκία αναφέρει ότι έχουν πραγματοποιηθεί 50 επίσημες επισκέψεις σε περίπου 30 αφρικανικές χώρες από το 2014.
Ο ίδιος ο Ερντογάν έχει επισκεφθεί τη Σενεγάλη τέσσερις φορές -όσο συχνά έχει πάει στην Κίνα ή τη Γερμανία.
Και όπου πηγαίνει, τον συνοδεύει μια επιχειρηματική αντιπροσωπεία, με αποτέλεσμα να ανατίθενται σε τουρκικές εταιρείες βασικά έργα υποδομής, όπως το Ολυμπιακό κολυμβητήριο του Ντακάρ ή το στάδιο Κιγκάλι στη Ρουάντα, το μεγαλύτερο της ανατολικής Αφρικής.
Πιο πρόσφατα, η Ουγκάντα κατήγγειλε τη σύμβασή της με μια κινεζική εταιρεία που ήταν υπεύθυνη για την κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής στα σύνορα με την Κένυα και εξετάζει το ενδεχόμενο να συνάψει συμφωνία με μια τουρκική εταιρεία.
Οι σύνοδοι κορυφής Τουρκίας-Αφρικής έχουν πάντα μεγάλη συμμετοχή από αρχηγούς κρατών της ηπείρου.
Ίσως το πιο χαρακτηριστικό γεγονός είναι ο αριθμός των τουρκικών πρεσβειών στην ήπειρο. Διαθέτει 44 σε όλη την Αφρική -παρόμοια με τις ΗΠΑ με 49 και τη Γαλλία, 46, αν και αρκετά πίσω από τις 53 της Κίνας.
Μεγάλο σουξέ οι τουρκικές σαπουνόπερες
Η Τουρκία έχει επίσης προσπαθήσει να αυξήσει το αποτύπωμά της στην αφρικανική ήπειρο και με άλλους τρόπους.
Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι η έναρξη λειτουργίας του TRT Afrika, μία ψηφιακή πλατφόρμα ειδήσεων στα αγγλικά, γαλλικά, σουαχίλι και χάουσα του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα της Τουρκίας.
Αλλά ίσως ο μεγαλύτερος πολιτιστικός αντίκτυπος προέρχεται από τις τουρκικές σαπουνόπερες, οι οποίες έχουν γίνει τεράστιες επιτυχίες σε πολλές αφρικανικές χώρες -από την Αιθιοπία έως τη Σενεγάλη.
Τέλος, μια λιγότερο γνωστή πτυχή της σχέσης της Αγκυρας με την Αφρική, είναι η ενέργεια.
Μετά τις επισκέψεις του Ερντογάν σε πολλές αφρικανικές χώρες, η τουρκική εταιρεία Karpowership υπέγραψε συμφωνίες για τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής που εγκαθίστανται σε πλοία για την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας σε αρκετές χώρες της Δυτικής Αφρικής και, την περασμένη εβδομάδα, στη Νότια Αφρική.
Τα πλοία αυτά είναι αγκυροβολημένα στα ανοικτά των ακτών και συνδέονται απευθείας στο εθνικό δίκτυο, παρέχοντας από 30 MW έως 470 MW το καθένα.