Δεν έχουν τέλος οι ανακαλύψεις σχετικά με τη νόσο Αλτσχάιμερ, καθώς τα τελευταία χρόνια καταγράφονται ερευνητικά άλματα, καλύπτοντας έτσι θεμελιώδη κενά και δημιουργώντας γόνιμο έδαφος για τη δημιουργία αποτελεσματικότερων θεραπευτικών εργαλείων. Κάπως έτσι, ένα ακόμη μυστήριο φαίνεται να λύθηκε έπειτα από δεκαετίες επιστημονικών συζητήσεων και αναζητήσεων, ανοίγοντας νέους ορίζοντες.
Ποιο, όμως, ήταν το αρχικό ερώτημα; Επιστήμονες στο Ηνωμένο Βασίλειο και στο Βέλγιο προσπάθησαν να κατανοήσουν πώς πεθαίνουν τα εγκεφαλικά κύτταρα όταν αναπτύσσεται η νόσος Αλτσχάιμερ. Και όσα ανακάλυψαν, χαρακτηρίστηκαν «ψαγμένα» και «συναρπαστικά», σύμφωνα με το BBC, καθώς μεταξύ άλλων αποτελούν έμπνευση για νέες θεραπευτικές ιδέες.
Αυτές οι πολλά υποσχόμενες, πάντως, ανακαλύψεις έρχονται σε αντίθεση με την ομολογουμένως… μακάβρια ονομασία που έχουν δώσει οι επιστήμονες στη διαδικασία: νεκρόπτωση.
Ο κυτταρικός θάνατος
Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η απώλεια των εγκεφαλικών κυττάρων, που ονομάζονται νευρώνες, οδηγεί στα συμπτώματα της Αλτσχάιμερ, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας μνήμης. Επίσης είναι διαπιστωμένο ότι η νόσος χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση μη φυσιολογικών πρωτεϊνών (β- αμυλοειδές και tau). Αλλά οι επιστήμονες δεν είχαν καταφέρει να ενώσουν τις γραμμές, ώστε να χαρτογραφήσουν τις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα, και εξηγούν αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά της νόσου.
Πλέον, όμως, οι ερευνητές –στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Ανοιας του Ηνωμένου Βασιλείου, στο University College του Λονδίνου και στο KU Leuven στο Βέλγιο– έχουν συνθέσει μια πολύ καλή εικόνα για το τι συμβαίνει στον εγκέφαλο των ασθενών.
Το μη φυσιολογικό αμυλοειδές, όπως αναλύουν στη μελέτη τους που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Science, αρχίζει να συσσωρεύεται στους χώρους μεταξύ των νευρώνων, οδηγώντας σε φλεγμονή του εγκεφάλου. Η εξέλιξη αυτή, όμως, δεν αρέσει στους νευρώνες και μοιραία η κατάσταση αρχίζει να αλλάζει την εσωτερική χημεία τους.
Καθώς συσσωρεύονται οι δέσμες του tau, τα εγκεφαλικά κύτταρα αρχίζουν να παράγουν μόρια MEG3, τα οποία πυροδοτούν τη νεκρόπτωση. Η νεκρόπτωση είναι μία από τις μεθόδους που χρησιμοποιεί συνήθως το σώμα μας για να καθαρίσει τα ανεπιθύμητα κύτταρα, δεδομένου πως παράγονται νέα.
Ελπίδα ζωής
Ενα ακόμη σημαντικό εύρημα είναι ότι τα εγκεφαλικά κύτταρα επέζησαν όταν η ομάδα μπόρεσε να μπλοκάρει το MEG3. «Για πρώτη φορά έχουμε μια ένδειξη του πώς και γιατί πεθαίνουν οι νευρώνες στη νόσο Αλτσχάιμερ. Υπήρχαν πολλές εικασίες εδώ και 30-40 χρόνια, αλλά κανείς δεν ήταν σε θέση να εντοπίσει τους μηχανισμούς» δήλωσε στο BBC ο ερευνητής από το βρετανικό Ινστιτούτο Ερευνας για την Ανοια, Μπαρτ ντε Στρούπερ.
Είναι αξιοσημείωτο ότι των ανακαλύψεων είχαν προηγηθεί πειράματα κατά τα οποία μεταμοσχεύθηκαν ανθρώπινα εγκεφαλικά κύτταρα σε εγκεφάλους γενετικά τροποποιημένων ποντικών. Τα πειραματόζωα, δε, είχαν προγραμματιστεί να παράγουν μεγάλες ποσότητες μη φυσιολογικού αμυλοειδούς, ξεκλειδώνοντας έτσι μέσω της παρατήρησης ένα επίμονο μυστήριο.
Υπό τις εξελίξεις αυτές, ο δρ Ντε Στρούπερ εξέφρασε την ελπίδα για μια «εντελώς νέα γραμμή ανάπτυξης φαρμάκων». Ωστόσο, όπως όλα δείχνουν, τα σημαντικά αυτά ευρήματα θα χρειαστούν χρόνια για να εφαρμοστούν στην ιατρική πράξη.
Η πρόεδρος της Βρετανικής Ενωσης Νευροεπιστημών, Τάρα Σπάιρες-Τζόουνς, του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, επεσήμανε από την πλευρά της σε δηλώσεις της στο BBC ότι η έρευνα αυτή «αντιμετωπίζει ένα από τα θεμελιώδη κενά στην έρευνα για τη νόσο Αλτσχάιμερ», προσθέτοντας ότι «πρόκειται για συναρπαστικά αποτελέσματα», σημαντικά για τον τομέα.
Διευκρίνισε, όμως, ότι «πρέπει να γίνουν πολλά βήματα» έως ότου οι ανακαλύψουν αυτές βοηθήσουν τους ασθενείς που έχουν διαγνωστεί με τη νόσο.
Η Aλτσχάιμερ σε αριθμούς
- Στην Ελλάδα 160.000 άτομα πάσχουν από άνοια
- 280.000 άτομα πάσχουν από ήπια νοητική διαταραχή, που είναι προστάδιο της άνοιας
- Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο συχνή αιτία άνοιας, αποτελώντας το 60%-70% του συνόλου των περιστατικών
- Στην Ελλάδα το ετήσιο κόστος της άνοιας πλησιάζει τα 3 δισ. ευρώ
- Κάποιος ανά τον κόσμο εμφανίζει άνοια κάθε 3 δευτερόλεπτα
- Πάνω από 55 εκατ. άνθρωποι παγκοσμίως ζούσαν με άνοια το 2020. Αυτός ο αριθμός θα διπλασιάζεται σχεδόν κάθε 20 χρόνια, φτάνοντας τα 78 εκατ. το 2030 και τα 139 εκατ. το 2050
- Το 60% των ατόμων με άνοια ζει σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, αλλά μέχρι το 2050 θα αυξηθεί σε 71%
- Το ετήσιο παγκόσμιο κόστος της άνοιας ξεπερνά σήμερα τα 1,3 τρισ. δολάρια και αναμένεται να αυξηθεί στα 2,8 τρισ. δολάρια έως το 2030
Πηγές: Alzheimer’s Disease International, Εταιρεία Alzheimer Αθηνών