Τι συνδέει τη Συρία, την Αίγυπτο, το Νεπάλ, τη Βραζιλία και την Ιαπωνία; Μάλλον τίποτα. Αλλά στις χώρες αυτές θα συναντήσεις ανθρώπους που φροντίζουν να μην αφήνουν ποτέ ανάποδα τις παντόφλες τους. Αντίστοιχα, όταν σπάει ένας καθρέφτης «φέρνει γρουσουζιά» για πολλές χώρες της Δύσης. Αν σε τρώνε οι παλάμες σου στην Γκάνα, στις ΗΠΑ, στη Βραζιλία και σε περιοχές της Ευρώπης θα βγάλεις λεφτά ή θα χάσεις λεφτά. Αν πάλι σε τρώει η μύτη σου, στην Ελλάδα ή την Ιταλία, προετοιμάζεσαι για ξύλο.
Ξέρουμε ότι η μαύρη γάτα ως κακός οιωνός έχει τις ρίζες της στην Αίγυπτο του 3.000 π.Χ. ή ότι το ξύλο έχει αποκτήσει «μαγικές» ιδιότητες από τότε που ο άνθρωπος πίστευε ότι ο διάβολος δεν μπορεί να αγγίξει ορισμένα είδη ξύλου, όπως της βελανιδιάς. Και φυσικά το νούμερο «13» ως κακοτυχία συνδέεται με το «φιλί του Ιούδα», ο οποίος ήταν ο 13ος καλεσμένος στον Μυστικό Δείπνο. Για τους Αγγλοσάξονες η Παρασκευή 13 του μήνα είναι η πιο άτυχη ημέρα (και εφέτος έχουμε δύο, σήμερα και στις 13 Οκτωβρίου), ενώ στην Ελλάδα η ατυχία είναι η Τρίτη και 13 (θα έχουμε τον Ιούνιο).
Αλλά δεν σχετίζονται πάντα με τη θρησκεία οι προλήψεις που περνάνε από γενιά σε γενιά. Και «αντίθετα με τα ευφυολογήματα, τις παροιμίες και τις λογοτεχνικές αναφορές, δεν μπορούμε να εντοπίσουμε με σιγουριά την καταγωγή τους», όπως γράφει ο νεοζηλανδός παραγωγός και συγγραφέας Μαξ Κράιερ στο βιβλίο του «Προλήψεις: Γιατί τις έχουμε». Πάντως μπορούμε να τις χαζέψουμε, 150 από αυτές, σε έναν διαδραστικό χάρτη που δημοσίευσε η συντακτική ομάδα του αμερικανικού μπλογκ Atlas Obscura. Οι κόκκινες κουκίδες δείχνουν ότι οι διαφορετικοί πληθυσμοί και πολιτισμοί μοιάζουν περισσότερο απ’ όσο νομίζαμε.
Πατήστε μεγέθυνση (+) και περιηγηθείτε στις κόκκινες κουκίδες.
Το σίγουρο είναι ότι οι προλήψεις γεννήθηκαν από την ανάγκη του ανθρώπου να ελέγξει τη ζωή του ή έστω να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ότι ελέγχει τη ζωή του, ότι μπορεί να προβλέψει τη συνέχειά της, ότι μπορεί να εξασφαλίσει τον αιώνιο έρωτα και να αποφύγει τις μεγαλύτερες καταστροφές. Γι’ αυτό και αρκετοί πληθυσμοί αποφεύγουν το κακό μάτι με τα τελετουργικά που τους έχουν κληροδοτήσει οι πρόγονοί τους. Είτε με ένα φυλαχτό, είτε με στάχτες, με ποδάρια λαγών, σε κάποιες περιοχές με λεμόνι και τσίλι (Ινδία), αλλού δένοντας τα δάχτυλά τους («φίγκας» στην Πορτογαλία) κι αλλού σχεδιάζοντας μαύρες λωρίδες στα τοιχώματα της φάρμας τους (Ολλανδία).
Και βέβαια οι προλήψεις συνδέονται με τη γεωγραφία και τις παραδόσεις κάθε χώρας. Στην Καλιφόρνια πρέπει να γαβγίσεις σαν σκύλος για να καβαλήσεις με επιτυχία το κύμα στο σερφ, στη Νότια Ντακότα πρέπει να φοράς τα τυχερά σου ρούχα για να πετύχεις το στράικ στο μπόουλινγκ, στη Νέα Ορλεάνη ένας κροκόδειλος κάτω από το σπίτι σου φέρνει τον θάνατο, στην πολύπαθη από καταιγίδες Φλόριντα ένα βελανίδι προστατεύει το σπίτι σου από κεραυνούς. Στη Γαλλία του ψωμιού -και, κάποτε στα τέλη του 18ου αιώνα, της πείνας- αν τοποθετήσεις ένα καρβέλι ψωμί ανάποδα πάνω στο τραπέζι θα προκαλέσει πείνα και κακή τύχη στην οικογένεια.
Στο παραθαλάσσιο Κονέκτικατ απαγορεύονται οι μπανάνες και τα πρασινοκίτρινα ρούχα εν πλω, καθώς και τα τηλεφωνήματα με ιερείς πριν σαλπάρεις! Στην Αγγλία θεωρείται γρουσουζιά να αλλάξεις το όνομα του πλοίου. Στην Κίνα, αν ξεκοκαλίσεις ένα ψάρι στο εστιατόριο θα προκαλέσεις ένα ναυάγιο!
Στην Αργεντινή έχουν τον δικό τους «ακατανόμαστο» Βόλντεμορντ, τον πρώην πρόεδρο Κάρλος Μένεμ ο οποίος έβαλε το λιθαράκι του στη χρεωκοπία της χώρας κι απένειμε χάρη στους πρωτεργάτες της δικτατορίας του 1976. Στη Σκοτία, αν πεις το όνομα «Μακμπέθ» κατά τη διάρκεια θεατρικής παράστασης, κάποιος από τους ηθοποιούς θα πεθάνει. Ο, τι είναι για εμάς κι άλλες χώρες η μαύρη γάτα είναι η κίσσα στην Αγγλία και στην Ιρλανδία.
Πώς λέμε εμείς στην Ελλάδα ότι αν σε τρομάξει κάποιος ενώ αλληθωρίζεις θα μείνεις για πάντα με στραβά μάτια; Ετσι και στην Ολλανδία, αν τύχει την ώρα που κάνεις γκριμάτσα να χτυπήσουν οι καμπάνες μίας εκκλησίας, θα μείνει ο μορφασμός στο πρόσωπό σου για πάντα. Στην Ελλάδα μαθαίνουμε να μην περνάμε πάνω από κάποιον που βρίσκεται στην ανάπτυξη γιατί τότε δεν θα ψηλώσει. Στο Αμβούργο είναι γρουσουζιά να περάσεις ανάμεσα σε δύο ηλικιωμένες γυναίκες στον δρόμο.
Τα σκατά είναι καλή τύχη, είτε τα πατήσεις (Χιλή), είτε πέσουν πάνω σου (Ρωσία, Γαλλία) είτε τα ευχηθείς (Ισπανία, ΗΠΑ, και στη Γαλλία). Και η πιο αλλόκοτη ίσως πρόληψη διαδίδεται από γενιά σε γενιά στην παραθαλάσσια πόλη Μπάρι, της Ιταλίας: οι γυναίκες δεν πρέπει να κάνουν περμανάντ στα μαλλιά τους όταν έχουν περίοδο.