Μπορεί να προκαλεί αναστολές και να αντιμετωπίζεται σκωπτικά, αλλά ο γυμνισμός είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση με μεγάλη ιστορία. Στη διάρκεια του τελευταίου αιώνα έχει υιοθετηθεί από αναρχικούς, καπιταλιστές, φιλελεύθερους, οπαδούς της πειθαρχίας, λάτρεις του αθλητισμού, εκπαιδευτικούς, γιατρούς και ηδονιστές.
Τώρα, όπως επισημαίνουν οι Times του Λονδίνου, δείχνει να επιστρέφει ξανά στη μόδα, τουλάχιστον στη Γαλλία, όπου ολοένα περισσότερα άτομα αποχωρίζονται τα ρούχα τους στο όνομα της ελευθερίας, της ανεκτικότητας και της κοινωνικής συμπερίληψης.
Η πρόσφατη άνοδος του γυμνισμού έχει τις ρίζες της στα lockdown την περίοδο της πανδημίας Covid-19. Εκτοτε πολλοί Γάλλοι δείχνουν αποφασισμένοι να αποβάλουν τους κοινωνικούς περιορισμούς, επιδιώκοντας έναν πιο υγιεινό, ελεύθερο, και φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο ζωής.
Πριν από την πανδημία η χώρα μετρούσε περίπου 2,5 εκατομμύρια γυμνιστές και 122 συλλόγους που οργάνωναν δραστηριότητες στις οποίες τα μέλη τους μπορούσαν να συμμετάσχουν γυμνοί. Σήμερα υπάρχουν 3,8 εκατομμύρια ενεργοί γυμνιστές και 141 σύλλογοι. Παρόμοιες τάσεις έχουν εμφανιστεί επίσης στην Ιταλία, στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, στην Κροατία και στη Βουλγαρία.
Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες επιβολής της απαγόρευσης κυκλοφορίας λόγω της Covid-19, πολλοί Γάλλοι που δεν είχαν τη δυνατότητα εξόδου ξεκίνησαν να κυκλοφορούν γυμνοί μέσα στα σπίτια τους λόγω της αφόρητης ζέστης. Μετά το τέλος της πανδημίας, πολλοί από αυτούς άρχισαν να ζηλεύουν την ελευθερία των γυμνιστών – και αποφάσισαν να τους ακολουθήσουν.
Σύντομα το πεδίο των γυμνιστών άρχισε να διευρύνεται: το τελευταίο διάστημα κάνουν πεζοπορίες και ποδηλασίες, διοργανώνουν πάρτι και συνεδρίες γιόγκα, ενώ πηγαίνουν ολόγυμνοι σε εστιατόρια, θέατρα και μουσεία.
Αυτό τον μήνα εγκαινιάστηκε στη Μασσαλία «Ο Παράδεισος των Γυμνιστών», μια έκθεση για την ιστορία της του γυμνισμού, στο Μουσείο Ευρωπαϊκών και Μεσογειακών Πολιτισμών της παραλιακής μεγαλούπολης. Η εκδήλωση θεωρείται σημαντική, τουλάχιστον για την κοινότητα των γυμνιστών, καθώς μάχονται ενάντια στη γαλλική νομοθεσία, η οποία είναι αυστηρότερη από τις αντίστοιχες στο Ηνωμένο Βασίλειο ή στη Γερμανία.
Πρόκειται για την πρώτη έκθεση αυτού του είδους που οργανώθηκε ποτέ στη Γαλλία –τον κορυφαίο προορισμό διακοπών γυμνιστών στον κόσμο–, η οποία παράλληλα ανιχνεύει την ιστορία ενός κινήματος φορτωμένου με τα στερεότυπα που του έχουν προσδώσει οι αντίπαλοί του – οι «textiles», όπως αποκαλούνται οι παραδοσιακοί, ντυμένοι Γάλλοι.
Η έκθεση εξηγεί τη διαφορά ανάμεσα στις έννοιες της φυσιολατρίας και του γυμνισμού. Η πρώτη βασίζεται σε μια επανερμηνεία ενός ελληνικού δόγματος του 18ου αιώνα, που υποστήριζε ότι το σώμα μπορεί να αυτορυθμιστεί χωρίς τη χρήση φαρμάκων. Ο δεύτερος είναι μια έννοια που γεννήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα σε γαλλικούς και γερμανικούς αναρχικούς κύκλους, οι οπαδοί των οποίων γδύνονταν δημόσια για να επιδείξουν την αντίθεσή τους στην κυρίαρχη κοινωνία.
Παράλληλα, η έκθεση επιχειρεί να καταρρίψει τον φαινομενικά κοινό μύθο ότι οι γυμνιστές καταλήγουν στο κρεβάτι μόλις βγάλουν τα ρούχα τους. Στόχος της είναι να δείξει ότι ο γυμνισμός δεν είναι μια υπόθεση που αφορά τη σεξουαλικότητα. Παρότι ένας μικρός αριθμός γυμνιστών διοργανώνει ανταλλαγές ερωτικών συντρόφων, οι περισσότεροι, ειδικά στο γνωστότερο θέρετρο γυμνισμού, το Καπ Ντ’Αντζέ της νότιας Γαλλίας, αποφεύγουν τέτοιες πρακτικές.
Στη δεκαετία του 1920, ο καθηγητής φυσικής αγωγής Μαρσέλ Κιενέ ντε Μονζεό ίδρυσε μια αθλητική λέσχη γυμνιστών στο Παρίσι, υποστηρίζοντας ότι η αφαίρεση των ρούχων θα έβαζε ένα τέλος στις ανταλλαγές ερωτικών συντρόφων σε μια ολοένα πιο εκφυλισμένη – όπως θεωρούσε– κοινωνία, πληγωμένη από το αλκοόλ και τη σύφιλη.
«Αν συνηθίζαμε να βλέπουμε τους συνανθρώπους μας με τα γενέθλια κοστούμια τους, η έλξη της περιέργειας θα εξαφανιζόταν, παίρνοντας μαζί της και την επιθυμία που μόνο ο έρωτας μπορεί να γεννήσει» είχε γράψει ο Ντε Μονζεό. Η εκ νέου ανακάλυψη της αθωότητας ήταν από καιρό μια φιλοδοξία, τουλάχιστον μέρους του ευρωπαϊκού κινήματος γυμνιστών, που λαχταρούσε τον Κήπο της Εδέμ πριν η Εύα δαγκώσει το μήλο.
Οι υποστηρικτές του γυμνισμού πίστευαν ότι βγάζοντας τα ρούχα τους θα συμμετείχαν σε ένα ρομαντικό όνειρο, μια φαντασίωση του χαμένου Παραδείσου, και παράλληλα σε μια πολιτική και κοινωνική ουτοπία. Ωστόσο υπήρξαν πολλά διαφορετικά ρεύματα γυμνιστών κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, που δεν προσέφεραν όλα τον ίδιο τρόπο ζωής.
Στη μεσογειακή νήσο Λεβάν, έξω από τη γαλλική Ριβιέρα, στο ύψος της Τουλόν, μια κοινότητα γυμνιστών που ιδρύθηκε από δυο γάλλους αδερφούς –και οι δύο γιατροί– έγινε πόλος έλξης για ηδονιστές, πολλοί από τους οποίους ήταν διασημότητες. Οι ηθοποιοί Ερολ Φλιν, Γιουλ Μπρίνερ και Τζέιν Μάνσφιλντ, καθώς και ο σχεδιαστής μόδας Κριστιάν Ντιόρ, ήταν ανάμεσα στους θαμώνες της.
Αλλα ρεύματα προώθησαν έναν λιτό, σχεδόν σπαρτιάτικο τρόπο ζωής, τον οποίο οι οπαδοί τους απεικόνιζαν ως μια υγιή εναλλακτική λύση στις αστικές, βιομηχανοποιημένες κοινωνίες. Το αλκοόλ, ο καπνός και το κρέας απαγορεύονταν, και οι γυμνιστές ενθαρρύνονταν να ζουν χωρίς ρούχα στον ήλιο ή στη βροχή – κάτι που, υποτίθεται, χαμήλωνε την αρτηριακή πίεση και ενίσχυε τη μακροζωία.
Μια διαφημιστική αφίσα γυμνιστών του 1930 καλούσε τους νέους να επιλέξουν ανάμεσα σε μια ντυμένη κοινωνία «αλκοολισμού, φυματίωσης, σύφιλης, καρκίνου, καπιταλισμού και πολέμων» και σε μια κοινότητα γυμνιστών, «που εξασφαλίζει την υγεία, την πρόοδο και την ευτυχία μέσω της δικαιοσύνης και της αδελφότητας».
Οι σημερινοί γυμνιστές δεν είναι τόσο ωμοί, αν και μοιράζονται πολλά από τα ιδανικά των ομολόγων τους του παρελθόντος. Υπάρχει μια λαχτάρα για έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής, θεωρητικά πιο κοντά στη φύση και πιο υγιεινό από αυτόν που ακολουθούν οι «textiles». Πιστεύουν, επίσης, ότι ο γυμνισμός τούς προσφέρει μεγαλύτερη ελευθερία.
Ομως η ελευθερία δεν είναι πάντα προσβάσιμη. Η Γαλλία μπορεί να φημίζεται για τις φιλελεύθερες απόψεις της αλλά η νομοθεσία είναι σχετικά συντηρητική και αντιμετωπίζει συστηματικά τον δημόσιο γυμνισμό ως άσεμνη έκθεση σε δημόσια θέα – εκτός από τις εξουσιοδοτημένες περιοχές, όπως είναι οι ειδικές παραλίες γυμνιστών.
Οι γάλλοι αξιωματούχοι στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου έχουν την τάση να αρνούνται την έκδοση αδειών για «γυμνές ποδηλατοδρομίες», που έχουν σχεδιαστεί για να απεικονίσουν την «ευθραυστότητα του ανθρώπινου σώματος μέσα στην κυκλοφορία αυτοκινήτων». Αλλες χώρες επιτρέπουν την έκδοση τέτοιων αδειών.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, οι αρχές είναι πιο επιεικείς, με την Εισαγγελική Υπηρεσία του Στέμματος να ανακοινώνει ότι λαμβάνει μέτρα κατά ατόμων που κυκλοφορούν γυμνοί στον δρόμο μόνο αν θεωρεί ότι σκοπεύουν να προκαλέσουν σοκ. Η γαλλική ομοσπονδία γυμνιστών πιέζει τη Γαλλία να υιοθετήσει μια παρόμοια στάση.
Παράλληλα, προσπαθεί να γνωρίσει τον γυμνισμό σε ένα ευρύτερο κοινό. Οι πεζοπορίες γυμνιστών είναι πλέον δημοφιλείς και οι περιπατητές λένε ότι συνήθως οι άνθρωποι που συναντούν σε αγροτικές περιοχές τούς υποδέχονται χωρίς εχθρότητα. Ενα φεστιβάλ θεάτρου για γυμνούς θεατές έχει προγραμματιστεί να γίνει φέτος στην Αβινιόν, ενώ και τα μουσεία αρχίζουν να ανοίγονται σε γυμνικές εκδηλώσεις.
Το μουσείο της Μασσαλίας διοργανώνει βραδιές με γυμνούς επισκέπτες, μία Τρίτη κάθε μήνα, οπότε είναι κλειστό για το ευρύ κοινό. Στην πρώτη βραδιά για γυμνιστές, αυτή την εβδομάδα, προσήλθαν συνολικά 120 άτομα και η τοπική εφημερίδα La Provence αφιέρωσε δύο σελίδες στην εκδήλωση. Ωστόσο τους ζητήθηκε να έχουν μαζί τους ένα ύφασμα, σε περίπτωση που ηχήσει συναγερμός για πυρκαγιά και χρειαστεί να εκκενώσουν το μουσείο.