Μάλλον δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι δύο ημέρες μετά την επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στο Αμπου Ντάμπι, όπου θαύμασε από κοντά το εκπληκτικό μουσείο του Λούβρου του Ζαν Νουβέλ, ο διάσημος γάλλος αρχιτέκτονας ήρθε στην Αθήνα και συναντήθηκε με τον Πρωθυπουργό στο Μαξίμου. Μαθαίνουμε ότι ο κ. Μητσοτάκης του μίλησε για τη νέα Ελλάδα μετά την κρίση, αναφέρθηκε στο Ελληνικό, αλλά και στο Αρχαιολογικό Μουσείο, και συζητήθηκαν παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο.
Μάλιστα, αμέσως μετά ο Πρωθυπουργός ανακοίνωσε τη συνάντησή τους στον προσωπικό του λογαριασμό στο Instagram, αναφέροντας ότι είχαν «μια δημιουργική συζήτηση» αλλά και το «πώς εμβληματικές παρεμβάσεις σε δημόσιους χώρους μπορούν να συνδέσουν το χθες με το σήμερα, την ιστορία με την καθημερινότητα».
Ο βραβευμένος με Πρίτσκερ –ανώτατη τιμή για εν ζωή αρχιτέκτονες– Ζαν Νουβέλ δεν μας είναι άγνωστος στην Ελλάδα. Το καλοκαίρι του 2016, η γκαλερί Γκαγκόσιαν, της οδού Μέρλιν στο Κολωνάκι, σε συνεργασία με την παρισινή γκαλερί Patrick Seguin, παρουσίασε την έκθεση του Ζαν Νουβέλ «Triptyques», στα εγκαίνια της οποίας παρών ήταν και ο διάσημος αρχιτέκτονας.
Τα έργα του, τέσσερις χρωματιστοί καθρέφτες και το γλυπτό «Boite à outils», μια υπερμεγέθης «Εργαλειοθήκη» από ανοξείδωτο ατσάλι, εμφανώς επηρεασμένα από την αρχιτεκτονική δουλειά του, και τέτοια ώστε να συνδυάζουν το ντιζάιν με τη χρηστικότητα, εκτέθηκαν με φόντο δύο τοίχους της γκαλερί, που ειδικά για την περίσταση, βάφτηκαν ο ένας κόκκινος και ο άλλος κίτρινος, ώστε να αποδίδεται όλη η γκάμα του πορτοκαλί που χρησιμοποιεί στη δουλειά του.
Ο Νουβέλ συζητήθηκε επίσης πολύ, το 2015, όταν ολοκληρώθηκε ο «Πύργος 25», ένας ουρανοξύστης ύψους 67 μέτρων στην πλατεία Ελευθερίας της Λευκωσίας, αλλά και το Κέντρο Πληροφόρησης – Βιβλιοθήκη «Στέλιος Ιωάννου» του Πανεπιστημίου Κύπρου, μέρος του οποίου είναι ανοικτό στο κοινό σε 24ωρη βάση. Πρόκειται για το πιο σημαντικό έργο στην Κύπρο, μοναδικό αρχιτεκτονικό ορόσημο της Λευκωσίας, που άνοιξε τις πύλες του στο κοινό πριν από δύο χρόνια.
Το έργο πραγματοποιήθηκε με τη συμβολή δωρεάς ύψους 8 εκατ. ευρώ (επί συνολικού κόστους 33 εκατ. ευρώ) της Ελλης Ιωάννου στη μνήμη του συζύγου της Στέλιου Ιωάννου, η οποία κάλυψε επίσης την αμοιβή του αρχιτέκτονα, και τη συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης. Να σημειωθεί ότι ο κ. Νουβέλ είναι προσωπικός φίλος του Δάκη Ιωάννου.
Ο Ζαν Νουβέλ γεννήθηκε στις 12 Αυγούστου 1945 στην κοινότητα Φυμέλ του Λοτ-ε-Γκαρόν στη νοτιοδυτική Γαλλία. Οι γονείς του ήθελαν να σπουδάσει μαθηματικά για να γίνει δάσκαλος όπως εκείνοι, αλλά στα 16 του, στο μάθημα του σχεδίου, ο έφηβος Νουβέλ γοητεύτηκε από την τέχνη. Εγινε λοιπόν ένας οικογενειακός συμβιβασμός, όπως έχει πει σε συνέντευξή του, και οι γονείς δέχτηκαν να σπουδάσει αρχιτεκτονική, την οποία θεωρούσαν πιο ασφαλή επαγγελματική επιλογή σε σχέση με την τέχνη.
Στις εισαγωγικές εξετάσεις της Σχολής Καλών Τεχνών του Μπορντό ο Νουβέλ απέτυχε, πέρασε, όμως πρώτος στην παρισινή «École Nationale Supérieure des Beaux-Arts». Από πολύ νωρίς στην καριέρα του είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στις αντιπαραθέσεις της γαλλικής διανόησης για την αρχιτεκτονική, υπήρξε από τα ιδρυτικά στελέχη του κινήματος Mars 1976 (με στόχο να αντιπαρατεθεί στον κορπορατισμό της αρχιτεκτονικής) και ένα χρόνο αργότερα του «Syndicat de l’Architecture».
Ακόμη, ήταν ένας από τους διοργανωτές του διαγωνισμού για την ανακαίνιση της περιοχής των Les Halles στο Παρίσι, που από κεντρική αγορά τροφίμων (ιδρύθηκε το 1135), κατεδαφίστηκε το 1971 για να δώσει τη θέση της στο Forum des Halles (εγκαινιάστηκε το 1979), ενώ επίσης ίδρυσε την πρώτη Μπιενάλε αρχιτεκτονικής στο Παρίσι, το 1980.
Εναν χρόνο αργότερα, σε συνεργασία με το Architecture-Studio, κέρδισε τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την κατασκευή του «Institut du Monde Arabe» στο Παρίσι, ένα έργο που ολοκληρώθηκε το 1987 χαρίζοντάς του διεθνή φήμη.
Το 1994 ίδρυσε τα «Ateliers Jean Nouvel», ένα από τα μεγαλύτερα αρχιτεκτονικά γραφεία της Γαλλίας, με προσωπικό 140 ατόμων στο Παρίσι, ενώ επίσης διατηρεί γραφεία στη Ρώμη, τη Γενεύη, τη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη, τα οποία δουλεύουν ταυτόχρονα περισσότερα από 30 projects σε 13 χώρες. Από τα ατελιέ του έχουν, επίσης, σχεδιαστεί και έχουν βγει στην παραγωγή αρκετές συλλογές επίπλων και αντικειμένων βιομηχανικού ντιζάιν, όπως σερβίτσια του καφέ (Alessi), φωτιστικά (Artemide), καρέκλες (Emeco, Figueras) και τραπέζια (Cassina, Molten), ενώ δεν είναι λίγες οι εκθέσεις του.
Το 2008, ο Νουβέλ τιμήθηκε με το βραβείο Πρίτσκερ, την ανώτατη τιμή σε εν ζωή αρχιτέκτονες, για το συνολικό έργο του. Σύμφωνα με την κριτική επιτροπή: «Από τις πολλές φράσεις που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να περιγράψουν την καριέρα του αρχιτέκτονα Ζαν Νουβέλ, πρώτη είναι εκείνη που υπογραμμίζει τη θαρραλέα επιδίωξη νέων ιδεών και τον τρόπο με τον οποίο προκαλεί αποδεκτά πρότυπα με στόχο να εκτείνει τα όρια του πεδίου. […] Η κριτική επιτροπή αναγνώρισε την “επιμονή, τη φαντασία, τoν πλούτο και, πάνω από όλα, μια ακόρεστη διάθεση για δημιουργικό πειραματισμό” ως άφθονες ιδιότητες στο έργο του Νουβέλ»…
Το βραβείο τού δόθηκε για περισσότερα από 200 projects, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται το Ινστιτούτο του Αραβικού Κόσμου με την εκπληκτική πρόσοψη από γυαλί και μέταλλο, ο ουρανοξύστης Torre Agbar στη Βαρκελώνη σε σχήμα βλήματος και τα «καραμελένια χρώματα», όπως έγραψαν οι New York Times.
Δικό του είναι και τo «μυώδες» Θέατρο Γκάθρι στη Μινεάπολη με την «ημιτελή» γέφυρα, που ούτε ημιτελής είναι ούτε καν γέφυρα, αλλά ένας πρόβολος με εκπληκτική θέα, κτίριο το οποίο με τις λεπτομέρειές του τονίζει «τη θεατρικότητα και τη μαγεία των παραστάσεων».
Ο Νουβέλ είναι υπεύθυνος και για το «προκλητικό, μυστηριώδες και εξαιρετικά εκκεντρικό» Μουσείο της αποβάθρας Μπρανλί στο Ιλ ντε Φρανς (Musée du quai Branly) και για τη Φιλαρμονική του Παρισιού, ένα κτίριο επενδεδυμένο εξωτερικά με αλουμίνιο και σχηματισμούς που θυμίζουν πουλιά που πετάνε.
Το κτίριο της Φιλαρμονικής, μάλιστα, έγινε αφορμή για μια δικαστική διαμάχη, καθώς το κόστος του υπερτριπλασιάστηκε, αγγίζοντας τα 380 εκατ. ευρώ, ενώ αρχικά προβλεπόταν το ποσόν των 118 εκατ. Ωστόσο, ο αρχιτέκτονας δήλωσε ότι δεν είναι υπεύθυνος για το τελικό κόστος και την καθυστέρηση της κατασκευής, κατηγορώντας ταυτόχρονα τη γαλλική κυβέρνηση για «ψεύδη και σαμποτάζ».
Ομως δεν είναι η μοναδική φορά που ο Νουβέλ έχει αντιμετωπίσει οικονομικά προβλήματα σε κατασκευές του. Το ίδιο έχει συμβεί στο παρελθόν και με άλλα projects, όπως για παράδειγμα με το Μουσείο Carnegie του Πίτσμπουργκ.
Το Πρίτσκερ αναφέρεται και σε άλλα μεγάλα έργα του, όπως το Cartier Foundation for Contemporary Art στο Παρίσι, το Culture and Convention Center της Λουκέρνης, η Opéra Nouvel στη Λυών, το Expo 2002 στην Ελβετία, το Concert Hall της Κοπεγχάγης και τα δικαστήρια της Ναντ. Ομως δεν είναι το μοναδικό βραβείο που έχει λάβει ο σταρ της σύγχρονης αρχιτεκτονικής.
Ο Ζαν Νουβέλ έχει επίσης τιμηθεί με το βραβείο Αγά Χαν για τον ρόλο του Ινστιτούτου του Αραβικού Κόσμου ως «επιτυχημένης γέφυρας μεταξύ του γαλλικού και του αραβικού πολιτισμού» και με τον Χρυσό Λέοντα (2000) της Μπιενάλε της Βενετίας.
Εναν χρόνο αργότερα, το 2001, έλαβε τρία από τα υψηλότερα διεθνή βραβεία: το χρυσό μετάλλιο του Βασιλικού Ινστιτούτου Βρετανών Αρχιτεκτόνων (RIBA), το Praemium Imperiale της Ιαπωνικής Ενωσης Καλών Τεχνών και το Βραβείο Borromini για το Πολιτιστικό και Συνεδριακό Κέντρο στη Λουκέρνη. Ακόμη, το 2002 έλαβε τον τιμητικό τίτλο Doctor Honoris Causa του Βασιλικού Κολλεγίου Τέχνης στο Λονδίνο.
Ο κατάλογος των κατασκευών του Ζαν Νουβέλ περιλαμβάνει ακόμα ένα από τα τρία κτίρια του Μουσείου Leeum της Σεούλ (2004), το μουσείο Louvre Nouvel στο Αμπού Ντάμπι, που βρίσκεται ακριβώς μπροστά στην ανοικτή θάλασσα, με ένα πλέγμα στην πρόσοψη που φιλτράρει το δυνατό φως της ερήμου, αλλά και το νέο Εθνικό Μουσείο του Κατάρ στην Ντόχα, μια σειρά «δίσκων» που αλληλοσυνδέονται γύρω από το ανακαινισμένο παλιό παλάτι Amiri, όπου στεγαζόταν παλιά το μουσείο του Κατάρ.
Παρατηρώντας τις κατασκευές του αρχιτέκτονα είναι πραγματικά δύσκολο να περιγράψεις το στυλ, αφού όλα τα έργα του διαφέρουν μεταξύ τους (εκτός ίσως από τους κρεμαστούς κήπους στις προσόψεις πολλών από αυτά).
Ενώ οι περισσότεροι αρχιτέκτονες πασχίζουν κατά τη διάρκεια της καριέρας τους να αναπτύξουν μια χαρακτηριστική «υπογραφή», το έργο του Νουβέλ χαρακτηρίζεται ακριβώς από την απουσία υπογραφής.
Το έργο του Ζαν Νουβέλ, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα των Ateliers Jean Nouvel, «δεν προκύπτει από το στυλ ή την ιδεολογία, αλλά από μια προσπάθεια να δημιουργήσει [κάθε φορά] ένα μοναδικό concept για έναν μοναδικό συνδυασμό ανθρώπων, τόπου και χρόνου. Από τη συμφραζόμενη προσέγγισή του και την ικανότητά του να εμπλουτίζει με μια πραγματική μοναδικότητα όλα τα projects που αναλαμβάνει, έχουν προκύψει κτίρια που μετασχηματίζουν με συνέπεια το περιβάλλον τους και σημαδεύουν ανεξίτηλα τις πόλεις στις οποίες είναι χτισμένα».