Ολοι μας έχουμε δει κάποια στιγμή σκηνές από την ορκωμοσία ενός αμερικανού προέδρου, στην Ουάσινγκτον. Η τελετή γίνεται πάντα στις 20 Ιανουαρίου της χρονιάς μετά τις εκλογές και παρά το δριμύ ψύχος που επικρατεί εκείνη την εποχή στην αμερικανική πρωτεύουσα, ο πρόεδρος ορκίζεται στα σκαλιά που οδηγούν στο επιβλητικό Καπιτώλιο.
Φανταστείτε τώρα το ίδιο σκηνικό στις 20 Ιανουαρίου του 2021, αλλά με μία όχι και τόσο μικρή διαφορά: από τη μία πλευρά του δρόμου εμφανίζεται ο Ντόναλντ Τραμπ για να ανέβει στα σκαλιά και από την άλλη ο Τζο Μπάιντεν. Και οι δύο για να ορκιστούν πρόεδροι των ΗΠΑ!
Μπορεί να ακούγεται σαν ένα ακόμα από τα πολλά απίθανα σενάρια χολιγουντιανής ταινίας, αλλά δεν είναι. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι το παράλογο αυτό σκηνικό έχει πολλές πιθανότητες να συμβεί στα αλήθεια, καθώς το εξαιρετικά πολύπλοκο εκλογικό σύστημα και τα κενά στη σχετική νομοθεσία των ΗΠΑ, σε συνδυασμό με την αδυναμία των «Ιδρυτών Πατέρων» του αμερικανικού έθνους να προβλέψουν στο Σύνταγμα τις ιδιάζουσες συνθήκες της εποχής μας, αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο να μην υπάρξει νικητής στις εκλογές.
Ή, για να είμαστε ακριβείς, να μην αποδεχθεί η παράταξη που θα έχει ηττηθεί – σίγουρα του Τραμπ, αλλά και του Μπάιντεν, όπως τον συμβούλεψε πρόσφατα η Χίλαρι Κλίντον- ότι ο αντίπαλος έχει κερδίσει τις εκλογές. Και θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθεί αν κάποιος έχει κερδίσει. Και ακόμα και αν έχει κάποιος κερδίσει, δεν υπάρχει κάποια Αρχή που να επικυρώσει τη νίκη του. Και έτσι, αφού θα έχουν περάσει 79 ημέρες από την ημέρα των εκλογών, κατά τις οποίες θα έχει μεσολαβήσει ένας κυκεώνας από μηνύσεις, διαδηλώσεις, βίαια επεισόδια με όπλα στους δρόμους, μαγειρέματα ανάμεσα σε κυβερνήτες, εκλέκτορες, κόμματα, Κογκρέσο και δικαστήρια, στις 20 Ιανουαρίου, ο κάθε υποψήφιος θα ισχυρίζεται ότι αυτός έχει εκλεγεί πρόεδρος και θα προσέλθει με την κουστωδία του στην ορκωμοσία.
Δεν πρόκειται για ταινία του Χόλιγουντ
Επαναλαμβάνουμε, δεν πρόκειται για ταινία του Χόλιγουντ, αλλά για τις εφιαλτικές προβλέψεις ειδικών, πολιτικών, αναλυτών και ακαδημαϊκών με τους οποίους συνομίλησε ο Μπάρτον Γκέλμαν, δημοσιογράφος του περιοδικού The Atlantic και τις παραθέτει σε δημοσίευμα του τεύχους του Νοεμβρίου. Μάλιστα, η διεύθυνση θεώρησε ότι το ζήτημα είναι τόσο κρίσιμο που αποφάσισε να κάνει διαθέσιμο το ρεπορτάζ online σε όλους από τώρα και να μην περιμένει μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου, όταν και θα φτάσει το τεύχος στα χέρια των συνδρομητών.
Η περίοδος που διανύουμε είναι σαν αυτήν πριν από την 11η Σεπτεμβρίου του 2001, γράφει ο Γκέλμαν. Οι αναλυτές του FBI και της CIA έβλεπαν τότε να ανάβουν κόκκινα λαμπάκια στους υπολογιστές τους, τις πληροφορίες τους, τα μοντέλα τους, που τους υποδείκνυαν ότι η Αλ Κάιντα θα καταφέρει ένα μεγάλο χτύπημα εναντίον των ΗΠΑ. Τότε όμως, δεν ήξεραν πότε θα συμβεί η καταστροφή. Τώρα, οι αντίστοιχοι ειδικοί ξέρουν ακόμα και την ημερομηνία. Και παραδέχονται ότι δεν γνωρίζουν πώς θα τελειώσει η ιστορία. Δεν αποκλείουν να συμβούν πράγματα ανήκουστα για τις ΗΠΑ, καταστάσεις που θυμίζουν δικτατορία και σκηνικά εμφύλιας σύρραξης. Μην εκπλαγείτε, προειδοποιούν, αν δείτε τον στρατό στον Λευκό Οίκο, στις 20 Ιανουαρίου, να «βγάζει σηκωτό» τον Τραμπ. Το’χει πει και ο ίδιος ο Μπάιντεν: Μπορεί να συμβεί. Τι θα γίνει όμως, αν ο Τραμπ, που θα επιμένει ότι είναι πρόεδρος, ως ανώτατος διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων τις καλέσει ο ίδιος να τον κρατήσουν στην εξουσία;
Το πρόβλημα ξεκινά από το ότι ο Τραμπ δεν πρόκειται να παραδεχθεί την ήττα του. Στις ΗΠΑ, ο πρόεδρος ανακηρύσσεται μόνο όταν ο αντίπαλος έχει παραδεχθεί δημόσια την ήττα του. Ο Γκέλμαν θυμίζει την περίπτωση του Αλ Γκορ και του Τζορτζ Μπους του νεότερου, το 2000, όταν λόγω της αμφισβήτησης της καταμέτρησης των ψήφων στη Φλόριντα, ο νικητής αποφασίστηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο στις 12 Δεκεμβρίου. Δεν έγιναν ακριβώς έτσι τα πράγματα, λέει ο δημοσιογράφος και εξηγεί ότι οι εκλογές κρίθηκαν την επόμενη ημέρα, όταν ο Γκορ, παρόλο που είχε τα συνταγματικά εργαλεία για να πολεμήσει την απόφαση, εμφανίστηκε στην τηλεόραση και είπε ότι για το καλό της ενότητας του έθνους, παραδέχεται την ήττα του.
Ο Τραμπ έχει ήδη δηλώσει επανειλημμένα, ότι δεν θα υπάρξει ομαλή μετάβαση εξουσίας στον Λευκό Οίκο. Οι τελευταίες μάλιστα δηλώσεις του, την Τετάρτη, 23 Σεπτεμβρίου, προκάλεσαν την παρέμβαση ανώτερων στελεχών του ίδιου του κόμματός του, όπως ο Μιτ Ρόμνεϊ, που παρομοίασε τη θέση του Τραμπ με την κατάσταση στη Λευκορωσία και του Μιτς Μακόνελ, επικεφαλής των Ρεπουμπλικάνων στη Γερουσία, που έσπευσε, την Πέμπτη να καθησυχάσει τον κόσμο ότι οι αντιπρόσωποι του έθνους θα αποδεχθούν τα αποτελέσματα των εκλογών. Ακόμη και η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου αναγκάστηκε να διευκρινίσει ότι «ο πρόεδρος θα αποδεχθεί τα αποτελέσματα μιας ελεύθερης και δίκαιης εκλογικής διαδικασίας».
Ο Τραμπ δεν θα δεχθεί ποτέ την ήττα του
Ομως, τονίζει ο Γκέλμαν, ο Τραμπ δεν θα δεχθεί ποτέ -«μέχρι να αφήσει την τελευταία του πνοή»- ότι η εκλογική διαδικασία ήταν δίκαιη και ελεύθερη. Ο αμερικανός πρόεδρος έχει κηρύξει λυσσαλέο πόλεμο, εδώ και μήνες, κατά της επιστολικής ψήφου, η οποία, όπως όλοι προβλέπουν, θα ευνοήσει τους Δημοκρατικούς. Ολα δείχνουν ότι όσο περισσότεροι αμερικανοί πολίτες ψηφίσουν, είτε προσερχόμενοι στις κάλπες είτε μέσω ταχυδρομείου, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να κερδίσει ο Τραμπ. Για αυτό και οι Δημοκρατικοί, με επικεφαλής τον Μπαράκ Ομπάμα, έχουν επιδοθεί σε αγώνα δρόμου για μαζική συμμετοχή των ψηφοφόρων στις εκλογές.
Η επιστολική ψήφος χρησιμοποιείται στις ΗΠΑ από τα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου, όμως φέτος, λόγω της πανδημίας, το 80% των ψηφοφόρων έχει δηλώσει ότι θα προτιμούσε να μην προσέλθει στις κάλπες, όπου η αναμονή προβλέπεται πολύωρη κάτω από δύσκολες συνθήκες.
Ο Τραμπ δεν έχει σταματήσει να κάνει λόγο για νοθεία στις εκλογές, τονίζοντας ότι η επιστολική ψήφος την διευκολύνει, κάτι που αντίπαλοι, ουδέτεροι αναλυτές ακόμα και Ρεπουμπλικάνοι θεωρούν ανυπόστατη υπόθεση.
Τι μπορεί όμως να συμβεί με την επιστολική ψήφο; Δύο πράγματα, που θεωρούνται σίγουρα:
Πρώτον, ένας μεγάλος αριθμός ψήφων κινδυνεύει να κριθεί άκυρος. Για κάποιο λόγο, οι αμερικανικές εκλογικές Αρχές έχουν κάνει δύσκολη υπόθεση την επιστολική ψήφο. Υπάρχουν πολλές λεπτομέρειες στον τρόπο που πρέπει να συμπληρωθεί το ψηφοδέλτιο, να γραφτεί ή να μην γραφτεί κάτι στον εσωτερικό και τον εξωτερικό φάκελο, το πού ακριβώς θα μπει η υπογραφή του ψηφοφόρου, ακόμα και το γραμματόσημο ή σε ποιο ταχυδρομικό κουτί θα την ρίξει ο αποστολέας, που μπορούν να βγάλουν άκυρη μία ψήφο. Εχει ήδη συμβεί στο παρελθόν και ο Γκέλμαν λέει ότι θα συμβεί σε πολύ μεγαλύτερα νούμερα τώρα, καθώς θα αυξηθούν κατά εκατομμύρια οι ψήφοι μέσω ταχυδρομείου. Δεν είναι τυχαίο που ο Τραμπ διόρισε πρόσφατα δικό του άνθρωπο επικεφαλής των Αμερικανικών Ταχυδρομείων, ο οποίος ξεκίνησε άμεσα την διάλυση υπηρεσιών και την αλλαγή υπηρεσιακών μεθόδων.
Δεύτερον, η επιστολική ψήφος, στις τελευταίες εκλογικές διαδικασίες, είναι πάντα υπέρ των Δημοκρατικών. Καθώς δεν γίνεται η καταμέτρησή της το βράδυ των εκλογών, αλλά παρουσιάζει σημαντική καθυστέρηση, θα αλλάξει το αποτέλεσμα που θα δούμε τη νύχτα της 3ης Νοεμβρίου. Αν τότε προηγείται ο Τραμπ με μικρή διαφορά, η πιθανότητα να χάσει τελικά, είναι μεγάλη. Πράγμα όμως που δεν θα γίνει γνωστό παρά ημέρες ή εβδομάδες αργότερα, καθώς προβλέπεται θρίλερ με την καταμέτρηση σε πολλές πολιτείες και πολλές περιοχές μέσα στις κρίσιμες πολιτείες (swing states).
Αυτό σημαίνει, σύμφωνα με το The Atlantic, ότι θα μεσολαβήσουν πολλές μηνύσεις και από τις δύο πλευρές για την καταμέτρηση και την εγκυρότητα ή μη των επιστολικών ψηφοδελτίων.
Η σύγχυση και η αβεβαιότητα που θα κυριαρχήσουν, θα προκαλέσουν μαζικές διαδηλώσεις και τη χρήση βίας τόσο από τις δυνάμεις ασφαλείας, που θα κινητοποιήσει ο Τραμπ, όπως έχει ήδη κάνει στις διαδηλώσεις για τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, όσο και από οπλισμένους ακροδεξιούς υποστηρικτές του, δημιουργώντας ένα σκηνικό χάους στους δρόμους της Αμερικής, ακόμα μεγαλύτερου από ό,τι τους τελευταίους μήνες.
Οι ειδικοί προειδοποιούν μάλιστα, ότι περιστατικά βίας δεν αποκλείεται να δούμε και την ημέρα των εκλογών, καθώς οι Ρεπουμπλικάνοι προετοιμάζουν πολυμελείς ομάδες εφόδου σε κρίσιμες πολιτείες με στόχο την παρεμπόδιση στοχευμένων ομάδων ψηφοφόρων των Δημοκρατικών από το να προσέλθουν στα εκλογικά τμήματα. Ο Γκέλμαν παραθέτει διάφορα παραδείγματα για το πώς μπορεί να συμβεί αυτό, και τονίζει ότι σε μικρότερη κλίμακα έχει συμβεί και σε προηγούμενες εκλογές.
Οι ημερομηνίες-σταθμοί
Στις 79 ημέρες που μεσολαβούν από τις εκλογές έως την ορκωμοσία του προέδρου, υπάρχουν ορισμένες ημερομηνίες- σταθμοί.
Στις 14 Δεκεμβρίου, οι εκλέκτορες στις 50 πολιτείες και την Περιφέρεια της Κολούμπια (Ουάσινγκτον) θα ρίξουν τη δική τους ψήφο για πρόεδρο. Στις 3 Ιανουαρίου, συνεδριάζει για πρώτη φορά το νέο Κογκρέσο και στις 6 Ιανουαρίου, η Βουλή των Αντιπροσώπων και η Γερουσία συνεδριάζουν από κοινού για να μετρήσουν τις ψήφους των εκλεκτόρων. Στις περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις, αυτές οι ημερομηνίες είναι απλά μία τυπική διαδικασία. Φέτος, όμως, τα πράγματα μπορεί να είναι διαφορετικά.
Ο Τραμπ θα επιμένει ότι δεν έχει χάσει και θα προσπαθεί να το αποδείξει με κάθε τρόπο -στα δικαστήρια, στους δρόμους, στο Κολέγιο των Εκλεκτόρων, στο Κογκρέσο. Το επιχείρημά του θα είναι ότι κανείς δεν ξέρει ποιος έχει κερδίσει τις εκλογές και για αυτό αναλαμβάνει ο ίδιος να διαφυλάξει τη σταθερότητα των ΗΠΑ και έτσι θα παραμείνει στον Λευκό Οίκο.
Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Ο Γκέλμαν εξηγεί ότι λόγω του Συντάγματος, δεν υπάρχει μία Αρχή που να έχει την δικαιοδοσία να καθορίσει τον αδιαμφισβήτητο νικητή των εκλογών.
Ο Τραμπ θα συμμαχήσει με τους ρεπουμπλικάνους κυβερνήτες στις κρίσιμες πολιτείες για να διορίσουν τους δικούς τους εκλέκτορες, καθώς το Ανώτατο Δικαστήριο τούς έχει αναγνωρίσει αυτό το δικαίωμα. Οι Ρεπουμπλικάνοι ελέγχουν τη Βουλή και τη Γερουσία και στις έξι κρίσιμες πολιτείες.
Και όλα αυτά, τονίζει ο Γκέλμαν, δεν είναι υποθέσεις. Είναι σχέδια που ήδη έχουν συζητηθεί μεταξύ των κυβερνητών και των ηγετών του κόμματος, ενώ «στρατιές» δικηγόρων των Ρεπουμπλικάνων ετοιμάζονται εδώ και μήνες ή και χρόνια για τις εκατοντάδες μάχες που θα προκύψουν στα δικαστήρια.
Αν ο Τραμπ ρίξει το βάρος της ανακήρυξης του νικητή των εκλογών στο Κογκρέσο, λόγω της λαβυρινθώδους νομοθεσίας, η διαδικασία θα καταλήξει σε αδιέξοδο.
Σε προσομοιώσεις με όλα τα πιθανά σενάρια, που έχουν γίνει από ινστιτούτα και think tanks, το αποτέλεσμα στα περισσότερα είναι δραματικό: υπάρχει πιθανότητα ακόμα και εκτεταμένης αιματοχυσίας.
Τι συνιστούν οι ειδικοί στους πολίτες
Τι συνιστούν λοιπόν, οι ειδικοί για να αποφευχθεί το χάος; Υπάρχει τρόπος; Καταρχάς, όλοι συνιστούν να προσέλθουν οι ψηφοφόροι στα εκλογικά τμήματα και να μην προτιμήσουν την επιστολική ψήφο. Αν αυτό είναι αδύνατον, τους καλούν να ψηφίσουν όσο νωρίτερα γίνεται και όχι την τελευταία στιγμή και να είναι πολύ προσεκτικοί με το ψηφοδέλτιο και την όλη διαδικασία.
«Μην θεωρείτε ότι αυτές οι εκλογές θα είναι σαν όλες τις άλλες. Γιατί δεν θα είναι. Ενημερωθείτε για κάθε λεπτομέρεια, μάθετε τι συμβαίνει στην περιοχή σας. Κανείς δεν μπορεί να “κλέψει” τις εκλογές χωρίς τη συναίνεση του λαού. Μην δεχθείτε τίποτα με το οποίο δεν συμφωνείτε, παθητικά, χωρίς να διαμαρτυρηθείτε», τονίζει ο Γκέλμαν.
«Αν οι πολιτικοί μας θεσμοί δεν καταφέρουν να συμφωνήσουν σε έναν αποδεκτό από όλους πρόεδρο και ο Τραμπ εξακολουθεί να αρνείται την ήττα του, στις 20 Ιανουαρίου θα θεωρεί τον εαυτό του αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων», προσθέτει ο δημοσιογράφος, καταλήγοντας σε ένα σενάριο ανήκουστο στη σύγχρονη αμερικανική Ιστορία. Και τότε, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί.