Πες το διαστροφή, κακώς νοούμενη υπερσεξουαλικότητα και «αντριλίκι», θράσος, σύνδρομο εξουσίας, πες το όπως θέλεις. Η γάγγραινα της σεξουαλικής παρενόχλησης, έτσι όπως εκτυλίσσεται, δεν μπορεί να αφήσει καμία πτυχή του δημόσιου βίου ανεπηρέαστη. Δεν έχει μόνο το θέατρο παρασκήνια και κουίντες. Δεν έχει μόνο η Τέχνη «πρωταγωνιστές» και «θιασάρχες», πρόσωπα με εξουσία. Και το κυριότερο: ό,τι συμβαίνει στη μεγάλη εικόνα, συμβαίνει συνήθως και στη μικρή, στο πεδίο όπου οι φιγούρες είναι κοινές, καθημερινές, πιο γήινες.
Ο Δήμος Αθηναίων έκανε μία κίνηση πολύ σημαντική την εβδομάδα που εκπνέει. Δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη. Ο Κώστας Μπακογιάννης στήριξε την πρόταση της ομάδας του Παύλου Γερουλάνου και όλες οι δημοτικές παρατάξεις -πλην της Χρυσής Αυγής- ενώθηκαν μαζί τους για τη θωράκιση του μεγαλύτερου αυτοδιοικητικού κυττάρου της χώρας απέναντι σε φαινόμενα παρενόχλησης, ντροπιαστικά όχι μόνο στην εκδήλωση, αλλά και τη συγκάλυψή τους.
Ολοι ξέρουμε τι μπορεί να γίνει στο πλαίσιο μιας ΕΔΕ σε περιβάλλοντα κλειστά, ασφυκτικά μικρά. Γνωρίζουμε τι θα πει διπλή θυματοποίηση, με αποκλεισμούς και εκδικήσεις, μηνύσεις και αγωγές, με επαγγελματική στασιμότητα και πλαφόν ανέλιξης εφ’ όρου ζωής στην πλάτη του θύματος. Ο Δήμος Αθηναίων, με περίπου 7.000 εργαζομένους, με λέσχες φιλίας, σχολεία, αθλητικά κέντρα, δεκάδες γκισέ εξυπηρέτησης και πλέγμα εξουσιών, δεσμεύθηκε δημοσίως για μηδενική ανοχή απέναντι σε εκφάνσεις σεξουαλικής παρενόχλησης, είτε στους χώρους εργασίας του, είτε σε χώρους που έχουν να κάνουν με την επικοινωνία με το κοινό. Πριν από λίγα χρόνια, αυτοδιοικητικοί θυμούνται ότι είχε να αντιμετωπίσει καταγγελία για την παρενόχληση που υφίστατο δασκάλα από σχολικό φύλακα – επί σειρά ετών.
Δεν φταίει η ψωροκώσταινα. Συμβαίνει και εις Παρισίους. Λίγα προβλήματα είχε προσφάτως η Αν Ινταλγκό στον δήμο του Παρισιού, με αντιδημάρχους που είχαν καταλάβει στραβά τα όρια της επιρροής τους; Οι περιπτώσεις των Christophe Girard και Pierre Aidenbaum, οι οποίοι και παραιτήθηκαν, είχαν κάνει πάταγο (δείτε εδώ)
Η ομάδα Γερουλάνου ήλθε σε επαφή μαζί τους, για την απαραίτητη τεχνογνωσία, τις επονομαζόμενες καλές πρακτικές.
Προ ημερών, δε, το Εφετείο του Παρισιού καταδίκασε τον Ζορζ Τρον, πολιτικό και αυτοδιοικητικό στέλεχος, σε πέντε χρόνια φυλάκιση, τα τρία χωρίς αναστολή, για τον βιασμό της συνεργάτιδάς του Βιρζινί Ετέλ. Ο Τρον ήταν στέλεχος της Κεντροδεξιάς, βουλευτής από το 1993 έως το 2012 και υφυπουργός Δημόσιας Διοίκησης στην κυβέρνηση Φιγιόν, επί προεδρίας Σαρκοζί, από τον Μάρτιο του 2010 έως τον Μάιο του 2011. Παράλληλα ήταν επί 26 χρόνια δήμαρχος της πόλης Ντραβέιγ, που βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή του Παρισιού και έχει 29.000 κατοίκους.
Τι σημαίνει «μηδενική ανοχή»
Η «μηδενική ανοχή» μπορεί να γίνει ενίοτε καραμέλα και φληνάφημα στο στόμα πολιτικών. Οταν όμως είναι θεσμοθετημένη, με πρακτικές και σαφείς διαδικασίες, μπορεί να αποβεί λυτρωτική. Οταν παίρνει τη μορφή χειρουργικών αλλαγών σε ένα μεγάλο σώμα, μπορεί να οδηγήσει στην ίαση της όποιας κακοήθειας.
Δεν θα σταθώ στην πρόταση για τροποποιήσεις και προσαρμογές της ισχύουσας νομοθεσίας όσον αφορά την πειθαρχική δίωξη του εκάστοτε δράστη. Ούτε στον κανόνα που θέλει π.χ. τους προϊσταμένους των Τμημάτων να έχουν ευθύνη στο να εξασφαλίζουν ένα εργασιακό περιβάλλον στο οποίο δεν θα υφίσταται σεξουαλική παρενόχληση. Θα μείνω όμως στο γεγονός ότι πλέον τις όποιες καταγγελίες δεν θα τις υποδέχεται ο προϊστάμενος του ή της εργαζόμενης που έχει δεχθεί παρενόχληση, αλλά το Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων στον δήμο – και συνακόλουθα το νεότευκτο Συμβουλευτικό Κέντρο Γυναικών, που στήθηκε με κονδύλια του ΕΣΠΑ. Το πιο καίριο; Οι καταγγελίες θα κατευθύνονται στον ίδιο τον δήμαρχο, στο υψηλότερο επίπεδο δηλαδή, ο οποίος και θα ορίζει ποιος θα διενεργεί κάθε φορά την ΕΔΕ, ώστε το συμπέρασμά της να μη μετατραπεί σε παιχνίδι αντιποίνων.
Η δέσμευση έχει προφανώς στη βάση της και το στοιχείο της ενημέρωσης: κοινοποιείται προς όλους τους αιρετούς και το προσωπικό του δήμου, και των νομικών προσώπων του, ώστε να γνωρίζουν το δικαίωμα καταγγελίας αλλά και το βασικότερο εργαλείο του, το έντυπο καταγγελίας – το οποίο θα χορηγείται δωρεάν από τον Δήμο Αθηναίων και θα διακινείται μέσω εμπιστευτικού πρωτοκόλλου.
Και επειδή η ενημέρωση οφείλει να διαχυθεί, «μην πεις ότι δεν ήξερες», η δέσμευση προβλέπεται να ακουστεί δυνατά. Ο Αθήνα 9,84, η Τεχνόπολη συγκαταλέγονται στους φορείς που θα συμβάλουν ώστε οι μελλούμενες καμπάνιες ενημέρωσης να μη μείνουν στα όρια του δήμου. Μακάρι να το κάνουν με έμπνευση, με τρόπο που μπορεί πραγματικά να αγγίξει θύματα.
Η αντίστροφη πορεία
Σε μείζονα κοινωνικά και πολιτικά θέματα, ουκ ολίγες φορές η αυτοδιοίκηση εμφανίζεται ως ουρά της κεντρικής εξουσίας. Σπανίως αναπτύσσει πρωτοβουλίες που έρχονται να παρακινήσουν υπουργούς, να επισπεύσουν νομοθετικές πρωτοβουλίες. Ο δήμος Αθηναίων κάνει τη διαφορά, θέτει εαυτόν στην ηγεσία της προσπάθειας κατά της παρενόχλησης, στέλνει μήνυμα στο υπουργείο Εσωτερικών ώστε να προβεί σε αλλαγές στα του νόμου, να κλείσει τα κενά. Ο δήμος δεν φθάνει ως τη Βουλή.
Το πρότυπο της Αθήνας ανοίγει όμως μονοπάτια σε μεγάλους και μικρούς δήμους, γίνεται σημαία για τη Κεντρική Ενωση Δήμων. Η σύμπραξη Μπακογιάννη – Γερουλάνου και η διαπαραταξιακή συσπείρωση βάζει δε τα γυαλιά στην κεντρική πολιτική σκηνή, που κινείται συγκρουσιακά, σε κατεύθυνση κάθε άλλο παρά εποικοδομητική για την πάταξη ενός τόσο απειλητικού κοινωνικού φαινομένου, όπως η παρενόχληση.
Οι μυημένοι γνωρίζουν βεβαίως ότι η πρόταση του δήμου ήθελε δουλειά. Και θα ήταν κρίμα να μην αναφερθούν τα ονόματα –όλα γένους θηλυκού– μιας τέτοιας προσπάθειας: η Μαρία Στρατηγάκη αν. καθ. Κοινωνικής Πολιτικής, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, πρώην αντιδήμαρχος αλλά και πρώην Γενική Γραμματέας Ισότητας, η Κατερίνα Ευκλείδου, δικηγόρος στον Δήμο Αθηναίων, η Αννη Καββαδία, πρώην στέλεχος της ΓΓ Ισότητας των Φύλων, η Παναγιώτα Πετρόγλου, δικηγόρος, η Σοφία Σπηλιωτοπούλου, δικηγόρος, αλλά και η Αθηνά Μαλαγαρδή πρώην εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας στην Ελλάδα.
Ξεσκόνισαν τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (92/131/ΕΟΚ) και ιδιαίτερα τον Κώδικα Πρακτικής για την «προστασία των γυναικών και των ανδρών στην εργασία». Το εγχειρίδιο συμβουλευτικής προς εργαζόμενες, εργοδοσία και κοινωνικούς φορείς «Δεν ανεχόμαστε τη σεξουαλική παρενόχληση στους χώρους εργασίας», της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων του 2012. Τη συμφωνία Νο. 190, την πρόταση Νο.206 και τη συνημμένη απόφαση «Η Εξάλειψη της Βίας και της Παρενόχλησης στον Χώρο Εργασίας» του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας του 2019. Συνέθεσαν ένα πρόγραμμα δράσης, που μπορεί να «κάνει νόημα» στο εγχώριο περιβάλλον.
Πάνε χρόνια τώρα που το ελληνικό Δημόσιο είναι νομικά διάτρητο, στη μάχη κατά της παρενόχλησης. Οι ανοχές του συστήματος έχουν αποδειχθεί μεγαλύτερες από όσο θα ‘πρεπε, στα όρια της ατιμωρησίας, αν όχι και μιας ιδιότυπης ομερτά. Το #MeToo φέρνει στον αφρό το πρόβλημα. Ας μην πατηθούν κεφάλια πάλι κάτω από το νερό. Οι καιροί είναι ιδιαζόντως αποκαλυπτικοί, τώρα πια και γι’ αυτούς που βλέπουν άλλους να τα πατάνε.