112, ο αριθμός που σώζει ζωές αλλά όχι στην Ελλάδα

Παντελώς απούσα είναι η Ελλάδα από τον «χάρτη» συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης πολιτών, σύμφωνα με ευρωπαϊκό έγγραφο με ημερομηνία Φεβρουαρίου 2019. Το εν λόγω έγγραφο της Επιτροπής Επικοινωνιών της Κομισιόν συντάχθηκε για την αξιολόγηση της εφαρμογής του συστήματος 112 – το οποίο ανάμεσα σε άλλα περιλαμβάνει και τη μαζική αποστολή μηνυμάτων «συναγερμού» σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, όπως ήταν η πυρκαγιά με τους περισσότερους από 100 νεκρούς στο Μάτι ή τα ακραία καιρικά φαινόμενα με τους 7 νεκρούς στη Χαλκιδική.

Ωστόσο, η Επιτροπή Επικοινωνιών αναφέρεται διεξοδικά και σε άλλα συστήματα προειδοποίησης του κοινού που λειτουργούν στο έδαφος των ευρωπαϊκών κρατών, όπως είναι οι σειρήνες, μηνύματα μέσω τηλεόρασης ή και ραδιοφώνου αλλά και πιο προηγμένες ειδικές εφαρμογές λογισμικού ακόμα και για άτομα με προβλήματα ακοής.

Στο ευρωπαϊκό έγγραφο, όπως αποκαλύπτει το Protagon, επισημαίνεται ότι το 2018 η χώρα μας μαζί με τη Μάλτα ήταν οι μόνες που δεν δήλωσαν στις ευρωπαϊκές αρχές τη λειτουργία κάποιου συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης. Και ενώ η Μάλτα κοινοποίησε τα σχέδιά της να δημιουργήσει ένα μέσα στην επόμενη διετία, η Ελλάδα δεν δήλωσε απολύτως τίποτα…

Ολες οι χώρες της ΕΕ πλην Ελλάδας και Μάλτας

Τον Φεβρουάριο του 2019 ολοκληρώθηκε από τις αρμόδιες ευρωπαϊκές υπηρεσίες η συλλογή και επεξεργασία των δεδομένων για την εφαρμογή του αριθμού έκτακτης ανάγκης 112 στις 28 χώρες μέλη της ΕΕ.

Ήδη είχαν περάσει έξι μήνες από τις φονικές φωτιές στο Μάτι που στοίχισαν τη ζωή σε περισσότερους από 100 ανθρώπους. Ήδη είχαν αναδειχθεί και οι τεράστιες καθυστερήσεις του συστήματος 112 το οποίο, εάν είχε ολοκληρωθεί, θα μπορούσε να στέλνει μαζικά μηνύματα σε κινητά και σταθερά τηλέφωνα ανθρώπων που διατρέχουν κίνδυνο από πυρκαγιές και άλλες φυσικές καταστροφές ώστε να εκκενώσουν την περιοχή ή να λάβουν έκτακτα μέτρα, όπως πρώτο είχε αποκαλύψει το Protagon (εδώ).

Οι φυσικές καταστροφές ξαναχτύπησαν, επτά άτομα έχασαν τη ζωή τους από τα ακραία καιρικά φαινόμενα στη Χαλκιδική, ενώ το 112 ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί μπαίνοντας στον όγδοο χρόνο καθυστερήσεων.

Στο έγγραφο εργασίας που προέκυψε από τη συλλογή δεδομένων, η Επιτροπή Επικοινωνιών της Κομισιόν τον Φεβρουάριο του 2019 διατυπώνει ένα τραγικό εύρημα για την Ελλάδα: είναι μία από τις δύο χώρες μέλη της ΕΕ (η άλλη είναι η Μάλτα) που δεν δηλώνουν γενικότερα κάποιο σύστημα προειδοποίησης του κοινού. Στα ευρωπαϊκά χαρτιά η χώρα μας δεν προειδοποιεί τους πολίτες για έκτακτες ανάγκες ούτε με μηνύματα μέσω τηλεοπτικών ή ραδιοφωνικών μέσων, ούτε με εφαρμογές προειδοποίησης από social media, ούτε με κάποιο ειδικό λογισμικό, ούτε καν με σειρήνες…

Τα δεδομένα που κλήθηκαν οι χώρες μέλη να παρέχουν στην Επιτροπή Επικοινωνιών προορίζονταν για την αξιολόγηση και τη βελτιστοποίηση της πρόσβασης του κοινού σε υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης. Όπως αναφέρεται στο ευρωπαϊκό έγγραφο, «αυτό το έτος (σ.σ. 2018) όλα τα κράτη μέλη απάντησαν στο ερωτηματολόγιο της Επιτροπής Επικοινωνιών. Ωστόσο, πολλές από τις απαντήσεις που ελήφθησαν δεν ήταν πλήρεις ή έδειξαν ρητά ότι ορισμένα στοιχεία δεν ήταν διαθέσιμα».

Σύμφωνα με τα όσα δήλωσαν οι χώρες μέλη της ΕΕ –ανάμεσά τους και η Ελλάδα που παρείχε στοιχεία στην Επιτροπή Επικοινωνιών- προέκυψε ότι 26 κράτη ανέφεραν ότι υπάρχει τουλάχιστον ένα σύστημα δημόσιας προειδοποίησης εν λειτουργία στο έδαφός τους. Οι περισσότερες χώρες μέλη, δεκαέξι τον αριθμό, έχουν ανεπτυγμένο δίκτυο σειρήνων για την προειδοποίηση του κοινού. Δέκα χώρες μέλη έχουν συστήματα προειδοποίησης με τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά μηνύματα ή και με μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πέντε χώρες χρησιμοποιούν συγκεκριμένες εφαρμογές λογισμικού, άλλες πέντε ειδοποιήσεις μέσω SMS και άλλες τέσσερις προηγμένα συστήματα γεωεντοπισμού και ειδοποίησης των χρηστών μέσω του δικτύου κινητής τηλεφωνίας.

«Όλα τα κράτη μέλη ανέφεραν ένα ανεπτυγμένο σύστημα δημόσιας προειδοποίησης εκτός από τη Μάλτα και την Ελλάδα», αναφερόταν στο ευρωπαϊκό έγγραφο.

Στα στοιχεία που παρείχαν οι ευρωπαϊκές χώρες στην Επιτροπή Επικοινωνιών, περιλαμβάνονταν και οι προθέσεις τους σχετικά με το πώς σκοπεύουν να αναβαθμίσουν και να αναπτύξουν περαιτέρω τα συστήματα δημόσιας προειδοποίησης την επόμενη διετία. Για παράδειγμα, η Βουλγαρία δήλωσε από την πλευρά της ότι θα επεκτείνει την κάλυψη του ήδη υπάρχοντος συστήματος των σειρήνων, ενώ η Κύπρος ότι θα προχωρήσει σε αναβαθμίσεις σε κινητά δίκτυα και εφαρμογές λογισμικού. Η Τσεχία ανακοίνωσε προειδοποίηση μέσω SMS, η Ισπανία με συστήματα κινητής τηλεφωνίας, SMS ή εφαρμογών, η Λετονία επίσης με συστήματα κινητής τηλεφωνίας αλλά και ειδικές εφαρμογές λογισμικού για τελικούς χρήστες με προβλήματα ακοής. Ακόμα, η Φινλανδία θα αναπτύξει εφαρμογές λογισμικού, η Γαλλία συστήματα που λειτουργούν με κινητή τηλεφωνία, η Κροατία συστήματα κινητής τηλεφωνίας και social media, η Σλοβενία με συστήματα κινητής τηλεφωνίας. Ακόμα και η Μάλτα, που μαζί με την Ελλάδα μνημονεύονταν ως οι χώρες που δεν δήλωσαν συστήματα προειδοποίησης, ανακοίνωσε ότι την επόμενη διετία θα αναπτύξει σύστημα με SMS.

Η Ελλάδα και πάλι δεν ανέφερε τίποτα. Και αυτό ενώ μετά την φονική πυρκαγιά στο Μάτι και αφού επιχείρησε να μεταθέσει τις ευθύνες για την επταετή τότε καθυστέρηση του 112 αποκλειστικά και μόνο στους προηγούμενους, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας δήλωνε σε ανακοίνωσή της: «Το Έργο αυτή τη στιγμή υλοποιείται κανονικά και, βάσει του χρονοδιαγράμματος, το νέο “112” αναμένεται να τεθεί σε πλήρη λειτουργία στις αρχές του 2019, ενώ γίνεται προσπάθεια για ταχύτερη υλοποίηση». Βάσει αυτής της ανακοίνωσης εγείρονται σοβαρότατα ερωτήματα γιατί αφού το έργο θα ολοκληρωνόταν στις αρχές του 2019 δεν δηλώθηκε καν στις ευρωπαϊκές υπηρεσίες που συνέλεγαν στοιχεία για την εφαρμογή του 112 ως το ελληνικό σύστημα δημόσιας προειδοποίησης. Ή, έστω, γιατί δεν συμπεριλήφθηκε στα σχέδια της επόμενης διετίας, όπως έκαναν άλλες χώρες μέλη που δήλωσαν τις προθέσεις τους για ανάπτυξη και αναβάθμιση των συστημάτων.

Στις 11 Φεβρουαρίου 2019, την ίδια ακριβώς ημέρα που κυκλοφόρησε το έγγραφο της Επιτροπής Επικοινωνιών της Κομισιόν, ο τότε τομεάρχης Προστασίας του Πολίτη Μάξιμος Χαρακόπουλος και η τότε τομεάρχης Ψηφιακής Πολιτικής της ΝΔ Μισέλ Ασημακοπούλου υπέβαλλαν ερώτημα προς τους τότε αρμόδιους υπουργούς Όλγα Γεροβασίλη και Νίκο Παππά. Σύμφωνα με δημοσίευμα του newpost.gr, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έστειλε υπηρεσιακή επιστολή, αναφέροντας ότι μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου 2019 δεν είχαν λάβει απάντηση στην από 18.07.2018 επιστολή που είχε στείλει η Επίτροπος για την Ψηφιακή Οικονομία και Κοινωνία στον τότε Αναπληρωτή Υπουργό Προστασίας του Πολίτη, σχετικά με την εφαρμογή της υπηρεσίας 112 στην Ελλάδα. Στην τελευταία επιστολή φέρεται να αναφερόταν ότι υπάρχουν ενδείξεις μη αποτελεσματικής λειτουργίας του 112 στη χώρα μας και οι βουλευτές της ΝΔ υπέβαλαν ερώτηση -βασιζόμενοι στο δημοσίευμα- σχετικά με το πότε θα τεθεί σε εφαρμογή το σύστημα.

«Έξι μήνες μετά τη φονική πυρκαγιά στην Αττική και η Κυβέρνηση ακόμα δεν έχει θέσει σε εφαρμογή την υπηρεσία 112, τον Ευρωπαϊκό Αριθμό Έκτακτης Ανάγκης, που θα έδινε τη δυνατότητα έγκαιρης ενημέρωσης όσων βρίσκονταν σε κίνδυνο. Ανικανότητα είναι μια ήπια λέξη για να χαρακτηρίσουμε την κυβέρνηση Τσίπρα, η οποία δεν κάνει ούτε τα αυτονόητα», είχαν αναφέρει με ανακοίνωσή τους οι Μάξιμος Χαρακόπουλος και Μισέλ Ασημακοπούλου.

Το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη δεν απάντησε ποτέ στο ερώτημα των βουλευτών της ΝΔ. Από την πλευρά του, το υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής απάντησε σχεδόν ενάμιση μήνα μετά, αν και όπως φάνηκε, είχε ήδη έτοιμη την απάντηση μόλις λίγες ημέρες αφού είχε υποβληθεί η ερώτηση. «Σε  απάντηση  της (…) ερώτησης  των  Βουλευτών  κ.κ.  Α.Μ. Ασημακοπούλου και Μ. Χαρακόπουλου, επισυνάπτεται το (…) έγγραφο  της  Διεύθυνσης Ηλεκτρονικών  Επικοινωνιών  και  Ταχυδρομείων της  Γενικής Γραμματείας Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων», απάντησε ο κ. Παππάς στις 27 Μαρτίου 2019. Το έγγραφο που επισυναπτόταν είχε ημερομηνία 18 Φεβρουαρίου 2019, δηλαδή είχε συνταχθεί μία εβδομάδα μετά την ερώτηση. «Στην Ελλάδα η αρμόδια Υπηρεσία για τη λειτουργία του πανευρωπαϊκού αριθμού εκτάκτου ανάγκης 112 είναι η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (…) Πληροφορίες για την ολοκλήρωση του εν λόγω έργου και την αναβαθμισμένη λειτουργία του 112, μπορεί να δώσει η ΓΓΠΠ, στην οποία αναφέρονται αποκλειστικά και οι αναφερόμενες επιστολές», επισημαινόταν στην απάντηση της Γενικής Γραμματείας Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, επιβεβαιώνοντας επί της ουσίας την «δυσαρέσκεια» των ευρωπαίων αρμοδίων για το θέμα.

Μερικές εβδομάδες μετά την απάντηση του Νίκου Παππά στους βουλευτές της ΝΔ, το ΚΙΝΑΛ με ανακοίνωσή του στα μέσα Μαΐου έκανε λόγο για «έλλειμμα πολιτικής προστασίας στην πράξη». Όπως σημείωσε ανάμεσα σε άλλα, «παρότι η χώρα έλαβε 4 εκατομμύρια ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ο ευρωπαϊκός αριθμός έκτακτης ανάγκης 112 δεν λειτουργεί ακόμη στην Ελλάδα».

Από εκείνη την ανακοίνωση της Γενικής Γραμματείας Προστασίας του Πολίτη, το καλοκαίρι του 2018, όπου αναφερόταν ότι το σύστημα 112 θα λειτουργεί πλήρως στις αρχές του 2019, «ίσως και γρηγορότερα», δεν υπήρξε κάποια άλλη επίσημη ενημέρωση.

Το ότι ακόμα και σήμερα δεν λειτουργεί, οκτώ χρόνια μετά τη διακήρυξη του διαγωνισμού για το εκσυγχρονισμένο 112 που περιλαμβάνει το Σύστημα Συναγερμού Πολιτών και την έγκαιρη ενημέρωσή τους για κίνδυνο από φυσικές καταστροφές, διαπιστώθηκε με τον χειρότερο τρόπο: έξι τουρίστες και ένας Έλληνας, οι οποίοι θα μπορούσαν να είχαν λάβει προειδοποιητικά μηνύματα για την εκδήλωση ακραίων καιρικών φαινομένων στην περιοχή όπου βρίσκονταν, έχασαν τη ζωή τους. Στη διακήρυξη του 2011 υπήρχαν λεπτομερείς περιγραφές για τις δυνατότητες του συστήματος – ανάμεσά τους και η αποστολή μηνυμάτων σε διάφορες γλώσσες, ανάλογα με τα στοιχεία roaming που ανιχνεύονται στην περιοχή που κινδυνεύει. Συγκεκριμένα αναφερόταν ότι το σύστημα θα μπορεί να πραγματοποιεί «αποστολή μηνυμάτων SMS σε κινητά τηλέφωνα πολιτών μέσω των παρόχων κινητής τηλεφωνίας και της διασύνδεσης που υπάρχει μεταξύ του Συστήματος Συναγερμού Πολιτών 112 και των παρόχων κινητής, και την αποστολή προς τους παρόχους τουλάχιστον των παρακάτω στοιχείων (π.χ. λίστα τηλεφώνων, μήνυμα σε διάφορες γλώσσες ανάλογα με τη χώρα προέλευσης των roamers)». Κάπως έτσι, εάν το σύστημα είχε ολοκληρωθεί και εάν περιλαμβάνονταν και οι πλήρεις δυνατότητες που περιγράφονταν στην προ οκταετίας διακήρυξη, θα μπορούσαν να είχαν ειδοποιηθεί εγκαίρως και οι τουρίστες.