Η Εθελ Κένεντι, χήρα του γερουσιαστή Ρόμπερτ Κένεντι, αφοσιωμένη καθολική, μητέρα 11 παιδιών και ακτιβίστρια για την κοινωνική δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα, γεννήθηκε στις 11 Απριλίου 1928 και πέθανε στις 10 Οκτωβρίου 2024 σε ηλικία 96 ετών. Την είδηση του θανάτου της, μετά από εγκεφαλικό που υπέστη την περασμένη εβδομάδα, ανήγγειλε με ανάρτησή του στην πλατφόρμα Χ ο εγγονός της Τζόζεφ Π. Κένεντι Γ’. Δυναμικό μέλος της μεγάλης πολιτικής οικογένειας των Κένεντι, η εκλιπούσα άφησε πίσω της εννέα παιδιά, 34 εγγόνια, 24 δισέγγονα και πάρα πολλά ανίψια.
Τριών μηνών έγκυος στο τελευταίο τους παιδί, που θα γεννιόταν μετά τη δολοφονία του πατέρα της, η Εθελ βρισκόταν λίγα μέτρα μακριά από τον σύζυγό της Ρόμπερτ Κένεντι όταν εκείνος πυροβολήθηκε στην κουζίνα του ξενοδοχείου «Ambassador» στο Λος Αντζελες λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 5ης Ιουνίου 1968. Εσπρωξε το σαστισμένο πλήθος, γονάτισε δίπλα στον βαριά τραυματισμένο σύζυγό της και προσπάθησε να τον ανακουφίσει. Ο Μπομπ Κένεντι θα πέθαινε την επόμενη μέρα.
Σύμφωνα με ένα προφίλ της που γράφτηκε λίγα χρόνια αργότερα, η Εθελ «έβαζε μαξιλάρια κάτω από τα κεφάλια των φίλων που τη συνόδευαν στο ταξίδι της επιστροφής με το αεροπλάνο, λέγοντάς τους να μη θρηνούν» γράφουν στη νεκρολογία τους οι βρετανικοί Times. Οργάνωσε την κηδεία του συζύγου της και εμφανίστηκε σε εμβληματικές φωτογραφίες, να στέκεται με γενναιότητα μπροστά από τους πενθούντες φορώντας μαύρο πέπλο. «Υπήρχε κάτι το αδάμαστο στην Εθελ» σημείωνε το προφίλ.
Η ζωή της κύλησε μεταξύ πληθωρικότητας και τραγωδίας. Διασκεδαστική, κοινωνική, δυναμική και ασεβής, ήταν αναπόσπαστο μέρος του μυστηριώδους Κάμελοτ, που δημιούργησαν στην Ουάσινγκτον οι αδερφοί Τζον και Ρόμπερτ Κένεντι στις αρχές της δεκαετίας του 1960. (Σε συνέντευξή της στο περιοδικό Life τον Δεκέμβριο του 1963, η Τζάκι Κένεντι είχε δώσει το προσωνύμιο Κάμελοτ στον οίκο των Κένεντι. Εκτοτε η αμερικανική εκδοχή του μεσαιωνικού θρύλου της αγγλικής λογοτεχνίας συνδέει το κέντρο εξουσίας του βασιλιά Αρθούρου με τους Κένεντι).
Οι γονείς της Εθελ σκοτώθηκαν σε αεροπορικό δυστύχημα, όπως και ο αδελφός της, αργότερα. Ο σύζυγός της και ο κουνιάδος της δολοφονήθηκαν, ενώ από τα 11 παιδιά της, ένας γιος πέθανε από υπερβολική δόση ναρκωτικών, ένας άλλος σε ατύχημα στο σκι, μια νύφη της αυτοκτόνησε και ένας ανιψιός της καταδικάστηκε για φόνο.
Η Εθελ Κένεντι δεν ξαναπαντρεύτηκε ποτέ μετά τη δολοφονία του Ρόμπερτ και απέφευγε σε μεγάλο βαθμό τα μέσα ενημέρωσης, αλλά δεν άφησε τη λεγόμενη «κατάρα του Κένεντι» να τη διαλύσει. Ορκίστηκε να συνεχίσει τον αγώνα του συζύγου της για δικαιοσύνη και ισότητα, και το έκανε μέχρι τα γεράματά της.
Ακόμη και το 2018, σε ηλικία 90 ετών, συμμετείχε σε 24ωρη απεργία πείνας σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την πολιτική του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να χωρίζει τους μετανάστες από τα παιδιά τους στα σύνορα με το Μεξικό. «Γενιές Αμερικανών δεν μόχθησαν και δεν θυσιάστηκαν για να κτίσουν μια χώρα όπου τα παιδιά και οι γονείς τους θα τοποθετούνται σε κλουβιά για την προώθηση μιας κυνικής πολιτικής ατζέντας», είχε πει τότε.
«Αυτή είναι» δήλωσε το μικρότερο παιδί της, η Ρόρι Κένεντι, δημιουργός ντοκιμαντέρ, που έκανε μια ταινία για τη μητέρα της το 2012. «Δεν αναλογίζεται αυτές τις στιγμές [της τραγωδίας] με τον τρόπο που θα μπορούσαμε να φανταστούμε ή που το κάνουμε εμείς. Εχει τον τρόπο της να προχωράει μπροστά».
Μια πληθωρική και σκανδαλιάρα Αμερικανίδα με ιρλανδικό αίμα
Η Εθελ Σκάκελ γεννήθηκε στο Σικάγο το 1928. Ηταν το έκτο από τα επτά παιδιά μιας δυναμικής μητέρας ιρλανδικής καταγωγής και ενός μεγιστάνα εξόρυξης κάρβουνου, που είχε ξεκινήσει την επαγγελματική του ζωή ως υπάλληλος των σιδηροδρόμων με οκτώ δολάρια την εβδομάδα και τελικά έκτισε μια από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές εταιρείες στην Αμερική. Ηταν επίσης αλκοολικός. Είχε μεγαλώσει, δε, σε μια οικογένεια αφοσιωμένων ρωμαιοκαθολικών τόσο εύπορη και αχαλίνωτη όσο και οι Κένεντι – με τη μόνη διαφορά ότι οι Σκάκελ ήταν Ρεπουμπλικανοί.
Η οικογένεια μετακόμισε ανατολικά όταν η Εθελ ήταν πέντε ετών και εγκαταστάθηκε σε ένα αρχοντικό αγγλικού τύπου στο Γκρίνουιτς του Κονέκτικατ. Η ίδια φοίτησε στην Ακαδημία του Γκρίνουιτς, στη συνέχεια στο Μοναστήρι της Ιερής Καρδιάς στο Μπρονξ και, τέλος, στο Κολέγιο του Μανχάτανβιλ, όπου έγινε στενή φίλη της Τζιν Κένεντι, αδελφής του Ρόμπερτ, και αγνοούσε συστηματικά τους κανόνες. Ηταν «ζωηρή, όλο σκανδαλιές», σύμφωνα με την επετηρίδα του κολεγίου της.
Συνάντησε τον Ρόμπερτ για πρώτη φορά το 1945, όταν, σε ηλικία 17 ετών, έκανε διακοπές για σκι μαζί με την οικογένεια Κένεντι στο θέρετρο Μον-Τραμπλάν, στο Κεμπέκ. «Στεκόταν μπροστά σε ένα τζάκι που βρυχόταν στο σαλόνι» θυμόταν. «Ουάου… πολύ ωραία» σκέφτηκε. Εκείνο τον καιρό ο Ρόμπερτ έβγαινε με την Πατρίσια, τη μεγαλύτερη αδελφή της Εθελ, αλλά τα έφτιαξε με την Εθελ όταν τέλειωσε η σχέση τους. Εκανε ιππασία, ιστιοπλοΐα, και έπαιζε τένις, αγκαλιάζοντας με ενθουσιασμό την αγάπη των Κένεντι για τον αθλητισμό, την τραχύτητα και τον έντονο ανταγωνισμό.
Η Εθελ και ο Μπομπ παντρεύτηκαν στην Καθολική Εκκλησία της Αγίας Μαρίας στο Γκρίνουιτς το 1950 με τις ευλογίες του πάπα και εγκαταστάθηκαν στην Ουάσινγκτον, όπου ο Ρόμπερτ εργαζόταν στο υπουργείο Δικαιοσύνης. Δεκατρείς μήνες αργότερα θα γεννιόταν η Κάθλιν, το πρώτο από τα 11 παιδιά τους και μελλοντική κυβερνήτρια του Μέριλαντ.
Το 1955 οι γονείς της Εθελ σκοτώθηκαν όταν συνετρίβη το ιδιωτικό τους αεροπλάνο, έχοντας προφανώς ξεμείνει από καύσιμα, αλλά υπήρχαν πολλά άλλα για να της αποσπάσουν την προσοχή. Το δεύτερο παιδί των Κένεντι, ο Τζόζεφ, μελλοντικός βουλευτής των ΗΠΑ, είχε γεννηθεί το 1952 και δύο χρόνια αργότερα ήρθε στη ζωή ο Μπόμπι τζούνιορ, ο οποίος κατηγορήθηκε για κατοχή ηρωίνης πριν γίνει δικηγόρος για το περιβάλλον και φέτος αποχώρησε από τη δική του προεδρική εκστρατεία.
Το 1955 γεννήθηκε ο Ντέιβιντ, ο οποίος θα πέθαινε από υπερβολική δόση ναρκωτικών σε δωμάτιο ξενοδοχείου στη Φλόριντα, σε ηλικία 28 ετών, και το 1956 η Κόρτνεϊ, η οποία το 1993 θα παντρευόταν τον Πολ Χιλ, έναν από τους Guildford Four που καταδικάστηκαν άδικα από τα αγγλικά δικαστήρια για τις βομβιστικές επιθέσεις του IRA σε δυο παμπ του Σάρεϊ στις 5 Οκτωβρίου 1974.
Το 1956 η Εθελ και ο Μπόμπ αγόρασαν το Χίκορι Χιλ, μια γεωργιανή έπαυλη στο ΜακΛιν της Βιρτζίνια, από τον Τζον, τον αδελφό του Ρόμπερτ, για 125.000 δολάρια. Εκεί διοργάνωναν συνεχώς πάρτι, με τους Τζον Λένον, Τζούντι Γκάρλαντ, Ρούντολφ Νουρέγεφ και άλλες διασημότητες μεταξύ των καλεσμένων. Ο γάλλος μυθιστοριογράφος Αντρέ Μαλρό περιέγραψε κάποτε το Χίκορι Χιλ ως «helzapoppin» (ένα χαοτικό μέρος όπου γίνονταν διαρκώς πάρτι) και ο ιστορικός Αρθουρ Σλέζινγκερ το αποκάλεσε «το πιο ζωηρό κοσμικό κέντρο στην Ουάσινγκτον», προσθέτοντας: «Ηταν δύσκολο να αντισταθείς στα αντισυμβατικά, απρόβλεπτα και μερικές φορές ανεξέλεγκτα πάρτι των Κένεντι».
«Ολοι αντιμετωπίζουν τον πόνο κάποια στιγμή. Γιατί να σταθώ σε αυτόν;»
Η Εθελ απολάμβανε τις πολιτικές εκστρατείες και υποστήριξε ενεργά τις υποψηφιότητες του Τζον Κένεντι για το Κογκρέσο, τη Γερουσία και τις προεδρικές εκλογές. Αφού κέρδισε τις εκλογές για τον Λευκό Οίκο το 1960, ο Τζον διόρισε τον αδελφό του Ρόμπερτ γενικό εισαγγελέα. Σε εκείνο το στάδιο η Εθελ είχε αποκτήσει άλλα δύο παιδιά: τον Μάικλ, έναν δικηγόρο που θα πέθαινε σε ατύχημα κάνοντας σκι στο Κολοράντο το 1997, και τη Μαίρη, μια ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα που θα παντρευόταν με τον μελλοντικό κυβερνήτη της Νέας Υόρκης Αντριου Κουόμο για 15 χρόνια. Θα ακολουθούσαν άλλα τέσσερα παιδιά: ο Κρίστοφερ, επιχειρηματίας, ο Μαξ, δικηγόρος, ο Ντάγκλας, δημοσιογράφος και η Ρόρι, σκηνοθέτις, η οποία γεννήθηκε έξι μήνες μετά τη δολοφονία του πατέρα της.
Η Εθελ απέκτησε τελικά δύο παιδιά περισσότερα από όσα η πεθερά της Ρόουζ, η μεγάλη μητριάρχις της υπερανταγωνιστικής φυλής των Κένεντι. Μάλιστα η Τζάκι, η σύζυγος του Τζον Κένεντι, φέρεται να περιέγραψε κάποτε την κουνιάδα της ως «μηχανή για μωρά. Την κουρδίζει και μένει έγκυος».
Ωστόσο ούτε η μητρότητα, ούτε το ανώτατο αξίωμα του συζύγου της, ούτε καν η φημολογούμενη σχέση του με τη Μέριλιν Μονρόε κατάφεραν να κάμψουν τη διάθεση της Εθελ. Ο πρόεδρος Κένεντι χρειάστηκε να παρέμβει κάποτε για να την εμποδίσει να ρίξει τους υπουργούς του στην πισίνα του Χίκορι Χιλ. Ακόμη, η Εθελ «ελευθέρωσε» ένα άλογο από μια γειτονική φάρμα επειδή το κακομεταχειρίζονταν, ενώ επέβλεπε ένα θηριοτροφείο με αμέτρητα σκυλιά, άλογα και μια φώκια ονόματι Σάντι. Συχνά της έκοβαν κλήσεις για υπερβολική ταχύτητα και κατηγορήθηκε ότι αγόραζε ακριβά φορέματα, τα φορούσε μία φορά και μετά τα επέστρεφε.
Ηταν επίσης δύσκολη και νευρική, τόσο ώστε λίγοι μάγειρες ή άλλο υπηρετικό προσωπικό την άντεχαν για πολύ. Απέναντι στα παιδιά της υιοθέτησε μια προσέγγιση «σκληρής αγάπης», απαιτώντας πολύ υψηλά πρότυπα, και μπορούσε να αποσύρει γρήγορα την έγκριση και τη στοργή της. Είχε την τάση να «διαιρεί τον κόσμο σε φίλους και εχθρούς» και «μερικές φορές απέρριπτε παλιές φιλίες, ακόμα και για μικρά παραπτώματα» έγραψε ο γιος της Μπόμπι τζούνιορ, ο οποίος είχε τεταμένες σχέσεις με τη μητέρα του.
Τον Νοέμβριο του 1963 η Εθελ ήταν εκείνη που σήκωσε το τηλέφωνο για να πληροφορηθεί από τον αρχηγό του FBI, Τζέι Εντγκαρ Χούβερ, την είδηση της δολοφονίας του προέδρου Τζον Κένεντι, η οποία προκάλεσε στον Ρόμπερτ «έξι μήνες μαυρίλας». Ωστόσο δεν ήταν κάτι που θα την απέτρεπε από την πολιτική. Το επόμενο έτος στήριξε την επιτυχημένη προσπάθεια του Ρόμπερτ να κερδίσει μια έδρα στη Γερουσία των ΗΠΑ στη Νέα Υόρκη. Εμφανιζόταν συχνά δίπλα του σε συνεντεύξεις, συγκεντρώσεις, ακροάσεις στο Κογκρέσο και πορείες για τα πολιτικά δικαιώματα, συχνά μαζί με τα παιδιά της.
Το 1968 βοήθησε να πειστεί ο διστακτικός σύζυγός της να αμφισβητήσει τον πρόεδρο Τζόνσον για το χρίσμα των Δημοκρατικών για την προεδρία. Ηταν η «πιο συνεπής υπέρμαχος της εκστρατείας του Ρόμπερτ για τον Λευκό Οίκο» έγραψε ο βιογράφος του Ιβαν Τόμας. Στις 5 Ιουνίου του ίδιου έτους, όμως, έχοντας μόλις μιλήσει στους υποστηρικτές του μετά τη νίκη του στις προκριματικές εκλογές των Δημοκρατικών στην Καλιφόρνια, πυροβολήθηκε από έναν παλαιστίνιο ονόματι Σιρχάν Σιρχάν.
Μετά τη δολοφονία του Μπομπ η ζωή της Εθελ άλλαξε ριζικά. Διατήρησε πολύ χαμηλότερο προφίλ, αν και απολάμβανε τεράστια συμπάθεια από το κοινό. Πάλεψε να ελέγξει τα ξεροκέφαλα παιδιά της, από τα οποία τουλάχιστον δύο στράφηκαν στα ναρκωτικά. Ορκίστηκε να μην ξαναπαντρευτεί ποτέ και δεν το έκανε, αν και για λίγο υπήρξε συνοδός της ο τραγουδιστής Αντι Γουίλιαμς. Αντίθετα, αφοσιώθηκε στην κληρονομιά του συζύγου της και σε άλλες μορφές πολιτικού ακτιβισμού. Ιδρυσε το Κέντρο Ρόμπερτ Φ. Κένεντι για τη Δικαιοσύνη και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ενώ συμπροέδρευε στον Συνασπισμό για τον Ελεγχο των Οπλων και εμφανιζόταν σε διαδηλώσεις μαζί με περιθωριοποιημένους και καταπιεσμένους.
Η Ρόρι θυμήθηκε πώς το 1984 εκείνη και ο αδελφός της Ντάγκλας παρακολουθούσαν στην τηλεόραση τη σύλληψη ακτιβιστών κατά του απαρτχάιντ έξω από την πρεσβεία της Νότιας Αφρικής στην Ουάσινγκτον. Θέλησαν να πάνε. «Χωρίς να χάσει καιρό, η μαμά είπε: “Φανταστικό! Μπείτε στο αυτοκίνητο, θα σας πάω εγώ εκεί”» ανέφερε η Ρόρι και πρόσθεσε: «Με συνέλαβαν και με πέταξαν στο αυτοκίνητο με χειροπέδες. Κοίταξα τη μητέρα μου και σας λέω ότι δεν νομίζω πως ήταν ποτέ πιο περήφανη».
Το 2008 η Εθελ έκανε στο Χίκορι Χιλ έναν έρανο 6 εκατ. δολαρίων για την προεδρική εκστρατεία του Μπαράκ Ομπάμα. Εξι χρόνια αργότερα ο πρόεδρος των ΗΠΑ τής απένειμε την υψηλότερη πολιτική τιμή της χώρας, το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας, για την «προώθηση της υπόθεσης της κοινωνικής δικαιοσύνης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της προστασίας του περιβάλλοντος και της μείωσης της φτώχειας».
Το 2009 η Εθελ πούλησε το Χίκορι Χιλ έναντι 8,25 εκατ. δολαρίων. Στη συνέχεια μοίρασε τον χρόνο της ανάμεσα στο Παλμ Μπιτς στη Φλόριντα και το συγκρότημα Χαγιάνις Πορτ της οικογένειας Κένεντι στη Μασαχουσέτη, έχοντας αντικαταστήσει προ πολλού τη Ρόουζ Κένεντι στον μητριαρχικό ρόλο.
Θρησκευόμενη και στωική μέχρι τέλους, αντιστεκόταν πάντα στο να μιλάει για τον θάνατο του συζύγου της ή για τις άλλες τραγωδίες της ζωής της. «Ολοι αντιμετωπίζουν τον πόνο κάποια στιγμή. Γιατί να σταθώ σε αυτόν;» είχε δηλώσει. «Η Ρόουζ Κένεντι είπε ότι μετά από μια καταιγίδα τα πουλιά τραγουδούν ακόμα. Απλώς συνεχίστε με αυτό».